تۇستەن كەيىن مۇحاڭدى ورالمانداردىڭ ەكى توبى بىرىنەن كەيىن ءبىرى ىزدەپ كەلدى - م. شاحانوۆتىڭ ءومىرى جايلى ەسسەدەن
ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل تۋىندىنىڭ اۆتورى قۇديار ءبىلال سوڭعى ون جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى مۇحاڭمەن بىرگە «جالىن» جۋرنالىندا قىزمەت ىستەپ كەلە جاتقان جۋرناليست، جازۋشى.
ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە-143
تاڭەرتەڭ ساعات ءتىلى سەگىزدەن اۋا تەلەفونىم شىرىلدادى. ارعى جاقتاعى داۋىس قوبالجىڭقى ەستىلدى. ەسىمى تەلەفونىمدا كورىنىس بەرگەندىكتەن كىم ەكەنىن تانىپ تۇرمىن. سولاي بولسا دا ول ءوزىن: «مەن بايعاليمىن عوي» دەپ تانىستىردى.
ءيا، كادىمگى بايعالي ەسەناليەۆ. بەلگىلى اكتەر، قازاق اۆتورلار قوعامىنىڭ ءتوراعاسى. الدە باس ديرەكتورى. گاپ لاۋازىمىندا ەمەس، مىنا بەيمەزگىل سوعىلعان تەلەفوندا. ونىڭ ۇستىنە داۋسىندا ءدىرىل بار. اماندىقتان سوڭ ول: «ماعان ءبىر جايسىزداۋ حابار كەلىپ جاتىر. سونىڭ انىق-قانىعىن بىلەيىن دەگەنىم عوي...» دەپ كۇمىلجىدى. مەن: «ول نە حابار؟» دەپ كادىمگىدەي- اق الاڭداپ قالدىم. بايعالي: «بىرەۋلەر «مۇحتار شاحانوۆ قايتىس بولىپتى» دەپ حابار تاراتىپ جاتىر. سونىڭ ءمان-جايىن...» دەدى. مەن بىردەن ونىڭ وتىرىك اقپارات ەكەنىن ايتىپ، بايعاليدىڭ الابۇرتقان كوڭىلىن باستىم. ول دا: «اعامىز عۇمىرلى بولادى ەكەن» دەپ قۋانعان قالپى قوش ايتىستى.
تۇسكى ءشاي ۇستىندە وسى ءبىر كەلەڭسىز اڭگىمەنى مۇحاڭا جەتكىزدىم. مەنىڭ بۇل حابارىم ءتۇس اۋا اۋرۋحاناعا جاتقالى وتىرعان مۇحاڭ كوڭىلىنە شامالى كىربىڭ تۇسىرگەندەي بولدى. سونى اڭعارعاندىقتان: «جالپى ءبىر بۇل ەمەس، وسىنداي جالعان اقپاراتتاردى الەۋمەتتىك جەلى بەتىندە ۇدايى جىبەرىپ وتىرادى عوي» دەپ قويدىم. ءبىزدىڭ قىزمەتكەر ايەلدەر دە مۇحاڭا: «ءومىر جاسىڭىز ۇزاق بولادى ەكەن» دەسىپ جاتتى. مۇحاڭ دا: «مەنىڭ سول جاققا ەرتەرەك كەتكەنىمدى قالايتىن بىرەۋلەر بار، ءا؟!» دەپ قويدى.
ءۇنسىز قالدىم. نەگە ەكەنىن قايدام: «جوق، ءا، وندايلار قايدان بولسىن؟» دەپ ايتا المادىم.
ابىروي بولعاندا سول كەزدە بەلگىلى قوعام بەلسەندىسى، مۇحاڭنىڭ رۋحاني ءىنىسى قۇرال سەيىتحان ۇلى قاسىنا ءۇش-ءتورت اۋىل ادامدارىن ەرتىپ، كەلە قالدى. قۇرالدىڭ وسىلاي اراكىدىك بىزگە تۇسكى ءشايدى ۇيىمداستىراتىنى بار. بۇل جولى اۋىل قارياسىن بالالارىمەن قوسا ەرتە كەلىپتى. ول كىسى مۇحاڭنىڭ «اراق» ءىشىسىن، كەسە لاقتىرىسىن ءبىراز قىزىقتادى. اراق تۋرالى شامالى تالاسقا ءتۇسىپ ەدى، مۇحاڭ «اراعىنىڭ» قارا سۋ ەكەنىنە كوز جەتكىزگەن سوڭ كوڭىلى جاي تاپتى.
مۇحاڭ سوندا دا بولسا: «مەن كۇنىنە ەكى جارىم ليتر اراق ىشپەسەم وتىرا المايمىن» دەپ قويادى. «اراق» ماسەلەسىن زورعا ۇعىنعان قارياعا: «مىنا جىگىتتىڭ اتى - يارقۇدي» دەپ مەنى تانىستىردى. ول كىسى ماعان «ءوزى قازاق پا ەكەن؟» دەگەندەي وقشىرايا قارادى. يارقۇديدىڭ قۇديار ەكەنىن بىلگەن سوڭ: «ءبىلال ما؟» دەپ مەنى تانيتىنىن ءبىلدىرىپ، ماعان جىلىۇشىراي قاراپ قويدى.
مۇحاڭ «جالىن» جۋرنالى قىزمەتكەرلەرىن تانىستىرۋىن ودان ءارى جالعاستىرىپ: «مىنا قىز - لەساۋ، انا قىزدىڭ اتى - دۋشانا» دەپ قاريا كوزىن تاعى دا ءبىراز جىپىلىقتاتتى. ول كىسى لەساۋدىڭ ساۋلە ەكەنىن قانشالىقتى ۇعىنعانىن بىلمەيمىن، ءبىراق دۋشانانىڭ جاننا ەكەنىن بىلە قويماعانى انىق. مۇحاڭ سوندا دا بولسا ول كىسىگە: «دۋشا دەگەن جان، سوندا وعان «نا»- نى قوسساق، دۋشانا بولىپ شىعادى» دەپ ءتۇسىندىرىپ جاتتى.
مۇحاڭنىڭ مۇنداي تانىستىرۋلارىنا ءبىزدىڭ ەتىمىز ۇيرەنگەن. كەيبىرەۋلەر: «ءوزىڭىز ءتىل جاناشىرى بولا تۇرا ورىسشا ارالاستىرىپ سويلەيسىز» دەپ كىنا دا ارتپاق بولعان. مۇحاڭ وندايدا: «بۇل بيلىكتىڭ تاپسىرماسى» دەپ قويادى. «وسىلاي تىلىڭە ورىسشا ارالاستىرىپ وتىرماساڭ، جاۋاپتى بولىپ قالۋىڭ دا مۇمكىن» دەپ الگى شىكامشىل ادامنىڭ ساياسي ساۋاتىن ءبىراز كوتەرىپ تاستايدى.
ءشاي سوڭىنا تاياۋ لەساۋ: «اۋرۋحاناعا جاتساڭىز، مىنا قاعازدارعا قول قويدىرا الماي قالارمىن. جەدەل جىبەرۋگە ءتيىس قۇجاتتار ەدى. قازىر قول قويىپ بەرەسىز بە؟» دەدى. مۇحاڭ اياق استىنان: «جۋىلمايتىن پول بولماس، قويىلمايتىن قول بولماس» دەپ لەساۋ قاعازدارىنا قول قويىپ بەردى.
تۇستەن كەيىن مۇحاڭدى ورالمانداردىڭ ەكى توبى بىرىنەن كەيىن ءبىرى ىزدەپ كەلدى. ەكەۋى دە قانداس باۋىرلارىمىز جاي-كۇيىن كۇيتتەپ جۇرگەن بەلگىلى قوعامدىق ۇيىمدار ەكەن. كەي «دوستارىم» الاڭداماس ءۇشىن ايتىپ قويايىن. «جەبەۋ» ەمەس.
ەكى توپ جەتەكشىسىمەن دە ءوز وتىنىشتەرى بويىنشا سويلەسۋگە تۋرا كەلدى. نەسىن جاسىرايىن، ءبىرشاما كوزىم اشىلدى. ەل مۇددەسىن تۋ ەتىپ جۇرگەن جىگىتتەردىڭ بار ەكەندىگىنە شۇكىرشىلىك ەتتىم. ءبىراق ەكى توپقا دا مۇحاڭمەن بىرگە ءبىر ءستول باسىندا اڭگىمە وتكىزۋلەرىنە كەلىسىمىمدى بەرمەدىم.
«ورالمانداردىڭ ىشكى شارۋاسىن وزدەرىڭ رەتتەڭدەر. مۇحاڭ سەندەردىڭ ەشقايسىلارىڭدى دا الالامايدى. ءبىزدىڭ ايتىپ جۇرگەنىمىز، اۋىزبىرشىلىك پەن تاتۋلىق. مۇحاڭ سەندەردىڭ قاستارىڭدا وتىرسا، ەكىنشى جاق دۇرىس تۇسىنبەي قالۋى مۇمكىن» دەپ شىعارىپ سالدىم. ءبىرى: «ءبىز بارلىق ايتىسىپ جۇرگەن توپتاردىڭ باسىن ءبىر ستولدىڭ باسىنا قوسايىق دەپ ەدىك» دەدى. وعان دا ىڭعاي بەرمەدىم. ايتقان ءۋاجىم: «اۋەلى وزدەرىڭ تاتۋلاسىڭدار» دەۋ بولدى.
ءبىز ەندى كەزىندە تالاي قىرىقپىشاق قوعامدىق ۇيىمداردىڭ باسىن ءبىر ورتاعا قوسۋعا ارەكەت جاساپ كورگەنبىز ءدا. ەشقاشان قوسىلمايدى. بالكىم ءبىز قوسا الماعان شىعارمىز. ولار ەندى... ءجا، وسىمەن ءتامام. قالعان اڭگىمەنى مۇحاڭنىڭ ءوزى ايتا جاتار.