كەلىن قاي قىلىعىمەن سۇيكىمدى؟
ۇلىن ۇياعا قوندىرىپ، شاڭىراققا كەلىن ءتۇسىرۋ ءومىردىڭ ەڭ ماڭىزدى ءىسى سانالادى. ويتكەنى ۇل وسىرگەن اتا-انا ۇيگە كەلىپ تۇسەر كەلىننىڭ قانداي بولارىنا قام جەيدى. بويجەتكەن سۇيگەنى وسكەن شاڭىراققا باس سۇعىپ، تابالدىرىعىن اتتاعان كۇننەن باستاپ ءوزىنىڭ كەلىن ەكەنىن سەزىنگەنى دۇرىس.
«قىزىمداي كورەمىن» دەگەن سوزگە ماستانباي، كەلىننىڭ قىزدان دا ادال بولارىن دالەلدەڭىز. وسى سەبەپپەن ءبىز بۇگىن سىزدەرگە بولاشاقتا ونەگەلى دە، يبالى كەلىن بولسىن دەگەن ماقساتپەن «كەلىن قاي قىلىعىمەن سۇيكىمدى؟» دەگەن تاقىرىپتى اشپاقپىز. كەلىننىڭ بويىننان قانداي جاعىمدى قىلىقتار تابىلۋى كەرەك؟
كەلىن اشىق- جارقىن مىنەزدى بولۋىمەن سۇيكىمدى. ونىڭ جايدارى، اقكوڭىل، ءارى اشىق- جارقىن بولعانى جاقسى. ەندى عانا تانىسىپ جاتقان جاڭا تۋىستارىمەن دۇرىس قارىم- قاتىناس ورناتىپ، جاڭا ورتاعا وڭاي ءسىڭىسىپ كەتۋى ءۇشىن مىنەزىنىڭ اۋىر بولماعانى ءجون. كەز كەلگەن ادام كەلىننىڭ قاباعىنا قارايدى. قاباعى قاتۋلى كەلىننىڭ تاماعىن دا ەشكىم ىشە المايدى. ءىشى- باۋىرىڭا كىرىپ، شىن پەيىلمەن ىزەت كورسەتەتىن كەلىننەن كىم اينالمايدى؟
كەلىن پىسىق بولۋىمەن سۇيكىمدى. قىز بالانىڭ تۇرمىسقا ىڭعايى كەلىپ تۇرعانى كىمگە بولسا دا ۇنايدى. اق ساۋساق اپپاق كەلىننەن قولىنان مىڭ ءتۇرلى ءىس كەلەتىن پىسىق كەلىن الدەقايدا جاقسى. كەلىن كەلگەن كۇننەن باستاپ پىسىقتىعىمەن سىنالا باستايدى.
كەلىن بولعاندا قانداي تاعاممەن اتا- ەنەڭدى ءتانتى قىلارىڭدى بىلمەي بەتىڭ قىزارىپ جۇرمەۋ ءۇشىن قىز كەزىڭدە ءدامدى تاعام جاساۋدى ۇيرەنىپ العان ون ەسە ارتىق. تاعامنىڭ ءتۇر- ءتۇرىن جاساپ، وتباسىنىڭ كوڭىلىن اس ۇيدەگى جاعىمدى يىسپەن الداندىراتىن كەلىننىڭ سۇيكىمى قالاي بولماسىن؟ تاماقتان وزگە ءۇي تۇرمىسىمەن دە قينالماي اينالىسۋ ءۇشىن قىز كۇندە دە وسى تىرلىكتەردى جاساپ ۇيرەنگەننىڭ زيانى جوق.
قىزداردىڭ اۋزىنان «كەلىن بولعاندا جاسايمىن» دەگەن ءسوزدى مۇلدە الىپ تاستاۋ كەرەك. ويتكەنى كەلىن بولعاندا سول ءىستى ەندى ۇيرەنە باستاۋدىڭ ورنىنا، سول ءىستىڭ قۇلاعىندا ويناپ تۇرۋ كەرەك.
كەلىن انا بولۋىمەن سۇيكىمدى. اتا-ەنەسىن كوپ كۇتتىرمەي، دەنساۋلىعى جاراعانشا نەمەرە سىيلاۋدان شارشامايتىن كەلىننىڭ سۇيكىمى كوپ. ويتكەنى قازاق كوبەيىپ، ءوسىپ- ونگەندى جاقسى كورەدى. وتاۋعا كەپ تۇسكەن كەلىن ومىرگە وسى اۋلەتتىڭ كوشىن جالعايتىن ۇرپاق اكەلۋگە ءتيىستى. بالا- شاعا كوبەيگەن سايىن ونى شۋ دەپ ەمەس، توي دەپ بىلەتىن كەلىندى قالاي سۇيكىمدى دەمەسسىڭ؟
كەلىن كىشىپەيىل بولۋىمەن سۇيكىمدى. كىشىپەيىل كەلىننىڭ ىرىسى مەن نەسىبەسى كوپ بولادى. ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتەتىن كەلىننىڭ شاڭىراعىن بەرەكە پەن باق كۇزەتەدى. قىڭىر مىنەزىمەن كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىقپايتىن كەلىن سول نيەتىنە ساي ءومىر سۇرەدى.
كەلىن كوپشىل بولۋىمەن سۇيكىمدى. كوپ بولۋدان قاشپايتىن كەلىندەردىڭ وزگەدەن مارتەبەسى بيىك تۇرادى. كوپتىڭ كوڭىلىن تاۋىپ، سول ارقىلى وزىنە جان تىنىشتىعىن ىزدەيتىن كەلىن كىمگە بولسا دا ۇنايتىنى راس قوي؟
كەلىن قوناقجاي بولۋىمەن سۇيكىمدى. قوناعىن قۇدايىنداي سىيلاپ، ۇيىندە بارىن الدىنا تارتاتىن قازاقتىڭ كەلىندەرى كوپ بولعانى جاقسى. ويتكەنى قوناعى مەن كەلىم- كەتىم ادامى كوپ ۇيدە ىرىس ارتادى. ۇيگە كەلگەن ءار ادام وزىمەن بىرگە بەرەكەسىن الا كەلەدى.
كەلىن كۇيەۋىن سىيلاۋىمەن سۇيكىمدى. جولداسىنىڭ تالاپتارىنىڭ بارىنە كوندىگىپ، ونىڭ شەشىمدەرى مەن بۇيرىقتارىنا قۇرمەتپەن قارايتىن كەلىن وتباسىنداعى تىنىشتىقتىڭ سيمۆولى سانالادى. كەلىنى كۇيەۋىنە باعىنىپ، ايتقانىنان شىقپايتىن ۇيدە ۇرىس- كەرىس اتىمەن بولمايدى. ال ۇرىس-كەرىس ۇيالاماعان ۇياعا باق قۇسى قونىپ، بەرەكە ورنايدى.
كەلىن جاۋلىعىمەن سۇيكىمدى. جاڭا تۇسكەن كەلىننىڭ باسىنا اق ورامال تەككە جابىلمايدى. بۇل سالت اق جاۋلىق كەلىننىڭ بۇدان كەيىنگى ومىردەگى سەرىگىنە اينالسىن دەگەن نيەتتەن تۋىنداعان. باسقا ورامال تاعۋدان قاشۋدىڭ كەرەگى جوق.
ول تازالىق پەن قازاقي مادەنيەتتىڭ ءبىر كورىنىسى. كەلىنىنە ورامال تاقپاي-اق جۇرە بەرۋىنە رۇقسات بەرگەن اتا-ەنەنىڭ بۇل قىلىعىن تۇسىنۋگە بولاتىن شىعار. ءبىراق كەلىننىڭ ءوز ەركىمەن ورامال تاستاپ ءجۇرۋدى ادەتكە اينالدىرۋى دۇرىس قىلىق ەمەس. اتا-ەنەسىمەن بىرگە تۇرمايتىن كەلىندەر تىم بولماسا تۋىستارى مەن اتا-ەنەسىنىڭ كوزىنشە جانە اس ۇيدە ورامال تاعىپ ءجۇرۋى مىندەتتى.
دەرەككوزى: «ءداستۇر» توپتاماسىنان