ءاليحاننىڭ ۇلى - ۇگەدەي.. . سەرگەي بوكەيحانوۆ.. . - وڭىرلىك باسپا سوزگە شولۋ
ءىليا ەسەنبەرلين جارىن قالاي تاڭداعان؟ - «قوستاناي تاڭى» گازەتى
«قوستاناي تاڭى» گازەتى ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ ومىرىنەن سىر شەرتەتىن ەستەلىكتى جاريالاپتى. بۇل جازۋشى تۇرسىن جۇرتبايدىڭ ەستەلىگى ەكەن. جازۋىنا قاراعاندا، ءىلياس ەسەنبەرلين تۋرالى ەستەلىك سۇراپ ۇرپاقتارى تۇرسىن جۇرتبايعا كەلگەن ەكەن. تۇرسىن جۇرتباي سوندا ايتۋلى تۇلعانىڭ ۇرپاقتارىنا اڭگىمە ايتا وتىرىپ، كوزىنە جاس كەلگەنىن جەتكىزەدى. وعان سەبەپ بولعان ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ اڭگىمەسى ەكەن. ايتا كەتەرلىگى، ىلەكەڭنىڭ جارى «حالىق جاۋىنىڭ» قىزى بولعان. سونىڭ زاردابىن ىلەكەڭ دە تارتقان ەكەن. «حالىق جاۋىنىڭ» قىزى ەكەنىن بىلە تۇرىپ، نەگە وسى كىسىنى الدىڭىز؟ سونشالىقتى كۇشتى ءماحاببات بولدى ما؟ » دەگەنگە « ءجو- وق- ق» دەپ جاۋاپ بەرەدى ەكەن ىلەكەڭ. سودان سوڭ ويلانىپ بارىپ اڭگىمەسىن باستايدى ەكەن: «ءبىر كۇنى كوشەدە كەلە جاتسام، كوزىنە مۇڭ ۇيالاعان ءبىر قىز كەلە جاتىر ەكەن. مۇڭلى بولعاندا دا مۇڭلى. توقتاتىپ، بىرنارسە سۇراعان بولىپ نازارىن وزىمە اۋدارىپ ەدىم، كوزى شىنىندا دا بۇرىن مەن كورمەگەن مۇڭلى كوز ەكەن. سودان سوڭ سىرتىنان سۇراستىرىپ ءبىلىپ الدىم، ارالاسا باستادىق. ءوزىم دە ويلاعانداي، «حالىق جاۋىنىڭ» قىزى بولىپ شىقتى. كوزىندەگى مۇڭى ءبىر ساتتە پايدا بولاتىن مۇڭ ەمەس، ابدەن بويىنا ءسىڭىپ قالعان مۇڭ ەكەن. ۋاقىت وتكەن سايىن جۇرەگىم ءجىبي بەردى. اقىرى ءبىر كۇنى «سەنى الامىن، تيەسىڭ بە؟ » دەدىم. قىز جىلادى، «مەنى الساڭىز، كۇنىڭىز كۇن بولمايدى عوي» ، - دەدى. «تاۋەكەل، الامىن» دەدىم. «جالعىز شەشەم بار عوي» دەدى. «مەيلى، شەشەڭ قولىمىزدا تۇرسىن، ءول- ولگەنشە باعىپ- قاق» ، - دەدىم. «شەشەممەن اقىلداسايىن» ، - دەدى. ءبىر- ەكى كۇننەن سوڭ شەشەسىنىڭ الدىنا باردىم. «قايدا ىستەيسىڭ، بالام» دەدى. «تسك- دا» . «ويبۋ- ۋ» دەدى. «سورىڭدى قايناتادى عوي» . «بارىنە دايىنمىن، تاۋەكەل» دەدىم. «جارايدى، تەك بۇل بايعۇستى جىلاتىپ تاستاپ كەتۋشى بولما» . ءسويتىپ، وسى كىسىنى العانمىن. شەشەسى قايتقانشا قولىمىزدا تۇردى» .
ۇگەدەي.. . سەرگەي بوكەيحانوۆ - «SARYARQA» گازەتى
«الاش قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى، ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ ۇلى ۇگەدەيدىڭ وسىدان 89 جىل بۇرىن جەزقازعان جەرىنە تابانى ءتيىپ، ەڭبەك جولىن قارساقباي مىس كومبيناتىندا باستاعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەۋى مۇمكىن. كەيبىر جازبالاردا ۇكىتاي نەمەسە وكىتاي دەپ تە اتالىپ ءجۇر. قۇجات بويىنشا ونىڭ اتى- ءجونى سەرگەي الەكساندروۆيچ بوكەيحانوۆ ەكەن. اسىلدىڭ ۇرپاعىنىڭ جەزقازعان وڭىرىنە كەلۋىنە قازاقتىڭ ايتۋلى گەولوگى، اكادەميك قانىش ساتبايەۆ سەبەپكەر بولعان كورىنەدى» دەپ جازادى «SARYARQA» گازەتى.
ماقالا اۆتورى بۇل جونىندەگى دەرەكتەرگە قالاي قول جەتكىزگەنىن ايتا كەلە، كەيبىر مالىمەتتەردىڭ الا- قۇلا ەكەنىن العا تارتادى. سوسىن اۆتور وزىندەگى دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، سەرگەي (ۇگەدەي) بوكەيحانوۆتىڭ ۇلىتاۋ وڭىرىندەگى قارساقبايعا كەلۋىنە قانىش ساتبايەۆ سەبەپ بولعانىن جازادى. دەرەككە سۇيەنسەك، سەرگەي بوكەيحانوۆ 1930 -جىلدىڭ باسىندا ۇلىتاۋ وڭىرىنە كەلىپ، قارساقباي كومبيناتىنىڭ گەولوگيالىق بولىمىندە اۋداندىق گەولوگ بولىپ جۇمىسقا كىرىسەدى. جەزقازعاندىقتار ونى اقتاي دەپ اتاپتى. ك س ر و عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۇلكەن التاي جانە ۇلكەن جەزقازعان پروبلەمالارىن تالقىلاۋعا ارنالعان 1934 -جىلدىڭ 10-15 - قاراشاسىندا ماسكەۋدە وتكەن عىلىمي كەڭەسىنىڭ سەسسياسىندا بەلگىلى عالىمداردىڭ قاتارىندا قانىش ساتبايەۆتان كەيىن سەرگەي بوكەيحانوۆ تا بەس ءتۇرلى تاقىرىپ بويىنشا بايانداما جاسايدى. بوكەيحانوۆتىڭ ءومىرىنىڭ كەيىنگى جىلدارى تۋرالى دەرەك از ەكەن.
اۆتور بۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ونىڭ ارنايى تاپسىرمامەن جابىق ءارى مەملەكەتتىك قۇپيا بولىپ سانالاتىن ۋران كەنىشتەرىن اشىپ، ءوندىرىسىن باسقارعانىمەن بايلانىستىرادى. 1957 -جىلى جۇمباق جاعدايدا ومىردەن ءوتىپتى. ماقالادا ايتۋلى تۇلعالاردىڭ ارتىنداعى ۇرپاقتارى تۋرالى دا ءسوز بولادى. «ۇگەدەي (سەرگەيدىڭ) بالاسى ەۆگەني بۇگىندە 81 گە قارادى، ماسكەۋدە تۇرادى. تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، اقىندىق قاسيەتى بار دەيدى. الاش كوسەمى الەكەڭنىڭ اتا تەگى شىڭعىسحاننىڭ ۇلكەن ۇلى جوشىدان تارايتىن تورە تۇقىمى ەكەنىن ەل بىلسە كەرەك. ەۆگەني مەن ونىڭ بالاسى پەتر 1992 -جىلى اتالارى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ 125 -جىلدىعىنا بايلانىستى اقتوعايدا ۇيىمداستىرىلعان عىلىمي- تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا مەن مەرەكەلىك شارالارعا قاتىسۋعا كەلىپتى. قايرەكەڭ سول جولى ولاردى ارالاتىپ ۇلىتاۋعا اكەلەدى، ۇلى بابالارى جوشىحان، الاشاحان كەسەنەلەرىنىڭ باسىنا تاعزىم جاساتادى. سول جولعى اسەردەن تۋعان ەۆگەني بوكەيحانوۆتىڭ «جوشى حان تۋرالى» ولەڭى باسپادان شىققان «سۆيدانيە سو ستەپيۋ» اتتى جيناعىنا ەنگىزىلىپتى. جاقسىدان قالعان تۇياق قازىر سەكسەننەن اسىپ، شاۋ تارتقانمەن ولەڭ جازۋدان قالماسا كەرەك» .
ماقالادا سونىمەن قاتار، ءاليحاننىڭ شوبەرەسى سانالاتىن پەتر تۋرالى دا از- كەم مالىمەت كەلتىرىلەدى. ول 1970 -جىلى تۋعان ەكەن. ماسكەۋدىڭ ەنەرگەتيكا ينستيتۋتىن بىتىرگەن سوڭ ىشكى ىستەر ورگانىندا قىزمەت ىستەگەن، ميليتسيا پودپولكوۆنيگى. زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، «كۋرسكايا بيتۆا» دەگەن كولەمدى تريلوگيانىڭ اۆتورى.
مولدا مۇسا مەن مانات قىز قاشان كەزدەسكەن؟ - «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتى
قازاقتا ۇرپاققا ۇلگى بولارلىق تاريحي تۇلعالار از ەمەس. ونداي تۇلعالاردىڭ ءومىرى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ماقتانىش سەزىمىن دە وياتا الادى. «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، وسىنداي جاستارعا ۇدايى ناسيحاتتاۋدى قاجەت ەتەتىن تۇلعانىڭ ءبىرى - مۇسابەك ( مولدا مۇسا) بايزاق ۇلى. گازەتتە بايدىبەك اۋداندىق مۋزەي مۇراعاتىنداعى جازباشا دەرەكتەردەگى مولدا مۇسا تۋرالى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. جازۋىنشا، مولدا مۇسا اتانىپ كەتكەن اقىن قازىرگى تۇركىستان وبلىسىنا قاراستى شوقتاس دەگەن ەلدى مەكەندە 1849 -جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ەسكىشە ءارىپ تانىعان، ءدىني ساۋاتتى، ءدىندار اقىن بولعان. جاستايىنان مولدادان ءبىلىم الىپ، قارناق قىستاعىنداعى قوزى مولدا اشقان مەدرەسەدە وقىعان ەكەن. انا تىلىنەن بولەك اراب، پارسى، شاعاتاي تىلدەرىن بىلگەن. اقىننىڭ ەرەكشەلىگى، شىعارمالارىنىڭ دەنى ءدىندى ۋاعىزداۋعا نەگىزدەلگەن. يسلام ءدىنىنىڭ ارتىقشىلىعىن ايتا وتىرىپ حالىقتى جاقسىلىققا، يماندىلىققا، تازالىققا شاقىرعان. دەگەنمەن، مۇسابەك اقىننىڭ داڭقىن شىعارعان - ونىڭ مانات بەكبەرگەن قىزىمەن ايتىسى ەكەن. ماقالادا ارحيۆ دەرەكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، وسى جايت جازىلادى.
«مۇسابەك اقىن وتىزدان اسىپ قالعان شاعىندا تورتكۇل ەلدى مەكەنىندەگى دوسى جىلقىبايدىڭ ۇيىندە، جيىرمادان ەندى اسقان كەسكىن- كەلبەتى اقىل- پاراساتىنا ساي مانات قىزدى كورەتىنى باياندالعان. ەكى اقىن الدىمەن حات ارقىلى ايتىسىپ، كەيىن اۋىل تويدا بەتپە- بەت كەزدەسىپ، ايتىستارىن اياقتايدى.. .مۇسابەك (مولدا مۇسا) بايزاق ۇلى 1932 -جىلى 83 جاسىندا دۇنيەدەن وتكەن» .
تۇرماعانبەتتىڭ تاقياسى - «سىر بويى» گازەتى
«سىر بويى» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، شايىر تۇرماعامبەت كيگەن تاقيا اقىن اتتاس اۋىلداعى №29 ورتا مەكتەپ مۋزەيىندە ساقتاۋلى تۇر ەكەن. فەردوۋسيدىڭ «شاھناماسىن» قازاقشا سويلەتكەن اقىننان قالعان باعا جەتپەس جادىگەر سورەدە 1990 -جىلدان بەرى تۇرعان كورىنەدى. «تاقيانى مەكتەپكە اقىننىڭ ۇلى ءابدىراۋىق تابىستاپتى. سونىمەن قاتار، «شاھنامانىڭ» ماشينكاعا تەرىلگەن العاشقى نۇسقاسى دا وسىندا. ەكى مىڭعا جۋىق ەكسپوناتى بار مۋزەيدە شايىردىڭ تاقياسىمەن بىرگە شاپانى، كوزىلدىرىگى، پىشاعى، كۇل سالعىشى مەن قىنى بار. اتالعان رۋحانيات ورداسىن مەكتەپ ديرەكتورى ز. تاسىموۆا ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن 2015 -جىلى جاڭا زامانعا ساي قايتا جابدىقتاعان» دەپ جازادى گازەت.
وزگە ۇلتتار اۋليەاتاعا قالاي قونىستاندى؟ - «اراي» گازەتى
جامبىل وبلىسىندا شىعاتىن «اراي» جاستار گازەتى وڭىرگە وزگە ۇلتتاردىڭ قونىستانۋ تاريحىنا شولۋ جاساعان ەكەن. «1864 -جىلدىڭ 4 - ماۋسىمى، تاڭعى ساعات التىلار شاماسىندا كونە شاھار جۇرتىنىڭ شىرت ۇيقىسىن گۇرس ەتكەن زەڭبىرەك داۋىسى وياتتى. تاڭ راۋانىمەن بىرگە كوككە كوتەرىلگەن شاڭ مەن قارا ءتۇتىننىڭ اراسىنان تەكتۇرماس كەسەنەسى كورىندى. بۇل رەسەيدىڭ I پەتر پاتشاسىنىڭ قازاق جەرىن جاۋلاپ الۋ ساياساتىن بەلسەندى جۇرگىزگەن پولكوۆنيك م. گ. چەرنيايەۆتىڭ اسكەرى ەدى. مىنە، كيەلى اۋليەاتا توپىراعىنا ءار ۇلتتىڭ تابانى ءارقيلى تاعدىرمەن ءتيدى. ءبىرى سوناۋ جىبەك جولىنىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعان كەزەڭنەن بەرى قازاق ۇلىسىمەن قويان- قولتىق ارالاسىپ، ءبىر شاڭىراقتىڭ ۋىعىنداي بولىپ عۇمىر كەشسە، ەندى ءبىرى قيىن- قىستاۋ جىلدارى اتامەكەنىنەن جەر اۋدارىلىپ كەلدى» دەپ جازادى گازەت.
ماقالادا جالپى سوۆەت وداعى كەزەڭىندەگى دەپورتاتسيا، قۋعىنداۋ، جەر اۋدارۋ ساياساتىنىڭ تاريحىنا توقتالىپ، ءارتۇرلى ۇلتتاردىڭ قازاق جەرىنە قالاي قونىستانعانىنا شولۋ جاسالادى. نەمىستەردىڭ، پولياك پەن قاراشايلاردىڭ قازاقستانعا كەلۋى، تىڭ يگەرۋشىلەر تۋرالى ايتىلادى. تاعى ءبىر قىزىق دەرەك، ماقالادا 1936 -جىلدان بەرى قۇجاتسىز جۇرگەن كەيۋانانىڭ تاعدىرىنا دا ءمان بەرگەن. جازۋىنشا، تاعدىر تالكەگىمەن قازاقستانعا جەر اۋدارىلىپ، جولدا، قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تۇسىندا اتا- اناسىنان ايىرىلعان 8 جاسار تۇرىك قىزى وزبەكستانعا ءوتىپ كەتكەن ەكەن. ول كەيىننەن 17 جاسىندا تۇرمىسقا شىعادى. الايدا جولداسى ەرتە قايتىس بولىپ، قايتادان رەسەيگە جەر اۋدارىلىپ، اقىرى تاعدىر ايالداماسى جامبىل وڭىرىنەن جولىعادى. «1936 -جىلعى جانات مۋسايەۆا ەسىمدى بۇل كىسى اتا- اناسىنان ايىرىلعالى بەرى كۇنى بۇگىنگە دەيىن بىردە- ءبىر قۇجاتسىز ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن. جامبىل وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ىقپالىمەن جۋىردا سول كىسىنىڭ قۇجاتتارىن رەتتەپ بەردىك. سالتاناتتى تۇردە تابىستادىق. زەينەتاقىسىن دا الاتىن بولدى. مىنە، قازاق حالقىنىڭ ءبىزدىڭ ۇلتىمىز ءۇشىن جاساعان جانە جاساپ كەلە جاتقان جاقسىلىعى ۇشان- تەڭىز. سول ءۇشىن ماڭگىلىك ەلگە مىڭ دا ءبىر راقمەتىمدى ايتقىم كەلەدى، - دەيدى «احىسكا» تۇرىك ەتنومادەني بىرلەستىگى وبلىستىق فيليالىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى يبرايحادجى جۋفاروۆ» .. .
ساۋاتتى مۇعالىمدەر ازايىپ بارادى.. . - «ورال ءوڭىرى» گازەتى
ماقالا نەگىزىنەن قوعامدا ۇلكەن تالقىلاۋعا ۇلاسىپ وتىرعان «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ جوباسىنا ارنالعان. وندا زاڭ جوباسىنا قاتىستى ماسەلەلەر ايتىلا كەلە، ءبىرقاتار ۇسىنىس تا جازىلادى. سونىڭ ءبىرى ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋگە قاتىستى. اۆتور پىكىرىنشە، جاڭا زاڭ ارقىلى ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىن نە ۇكىمەت كەڭسەسىنە، نە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ قۇزىرىنا بەرۋ قاجەت. سوندا ۇبت مودەلى قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە تاۋەلسىز، سىرتتاي ەلىمىزدىڭ جالپى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى ءبىلىم ستاندارتىنىڭ ورىندالۋ دەڭگەيىن وبەكتيۆتى ايقىنداۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. بۇل ءمۇعالىم مارتەبەسىنىڭ وسۋىنە دە، ءبىلىم ساپاسىن دا وڭتايلى ىقپال ەتەر بىردەن- ءبىر بىلىمدىك فاكتورعا اينالار ەدى.
«ەڭ الدىمەن، الەمدىك پەداگوگيكا عىلىمىندا اتتارى بەلگىلى جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ رەفورماتورلارى بولىپ سانالاتىن مونو مۋرشەت، چينەزي چييوكە، مايكل باربەرلەر مۇعالىمدىك كاسىپتىڭ ساپاسىنىڭ، پەداگوگ مارتەبەسىنىڭ جوعارى بولۋىندا، عىلىمدا اكسيوماعا اينالعان ءۇش فاكتوردى العا تارتادى. ولار: مۇعالىمدىك ماماندىققا لايىقتى، قابىلەتتى ادامداردىڭ كەلۋى؛ مۇعالىمدىك ماماندىقتى ءتيىستى دارەجەدە اتقارا الاتىنداي دايارلىقتان ءوتۋى؛ ءمۇعالىمنىڭ ءبىلىمىنىڭ جوعارى بولۋى - ويتكەنى وقۋشىنىڭ ءبىلىمى ءمۇعالىم- ءنىڭ بىلىمىنەن جوعارى بولا المايدى.. . قازىر ليتسەي، گيمنازيا، دارىندى بالالار مەكتەپتەرىندە عانا ەمەس، جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ جوعارى سىنىپتارىندا ساباق بەرەتىن ساۋاتتى مۇعالىمدەر بارعان سايىن ازايىپ بارادى. ال جوعارى پەداگوگيكالىق وقۋ ورىندارى ءبىرىڭعاي باكالاۆرياتتىق دەڭگەيدە مۇعالىمدەردى، ازىن- اۋلاق قانا ماگيسترلەردى دايارلايدى. ول بارعان سايىن، سان جاعىنان دا، ساپا جاعىنان دا ۋاقىت تالابىنا ساي كەلە بەرمەيتىندىگىن كورسەتىپ وتىر» .. .
ءسىز تەاترعا باراسىز با - «ورتالىق قازاقستان» گازەتى
«جوق» نەمەسە «بارماعالى كوپ بولدى» ، «ۋاقىت جوق» ، «قاي تەاترعا؟ » دەگەن جاۋاپتار الدىق جۇرتتىڭ كوبىنەن. الدىڭعى جاۋاپتار تۇسىنىكتى دەگەنمەن، «قاي تەاترعا؟ » دەگەندەردىكى تەگىن بيلەتتەن دامەلەنگەندىك سياقتى. وعان ەرىكسىز ەزۋ تارتاسىز. ناقتىلاپ بەرگەندە، ارينە، «جوق» دەيدى. بەتىمە ءبىر قاراپ وتە شىققاندار دا بار. ءتىپتى، «مەشىتكە بارامىن» دەيتىندەر دە كەزدەستى (تەاتردا قۇداي جوق دەپ كىم ايتتى؟ ) . سونىمەن، «ءسىز تەاترعا باراسىز با؟ » . «ورتالىق قازاقستان» گازەتى وسى ساۋالدىڭ استارىنان بىرنەشە ماسەلەنى مەڭزەيدى. ماسەلەن، اۆتور «افيشاسىز تەاتر - تەاتر ەمەس» دەگەندى العا تارتىپ، تەاتر جارناماسىنىڭ جوقتىعىنا قىنجىلىس بىلدىرەدى.
«كىسى كوپ جۇرەتىن ورىندار مەن قوعامدىق كولىكتەرگە كىرىپ بارساڭىز، قاراعاندىعا كەلەتىن شەتەلدىك سيركتەر مەن ەسترادا جۇلدىزدارى كونسەرتىنىڭ افيشاسىنان كوز سۇرىنەدى، كوڭىل توعايماسا دا. ءبىزدىڭ تەاتردىكى جوق» .. . بۇل رەتتە اۆتور ينتەرنەتكە كوپ وتىرا بەرمەيتىن اعا بۋىننىڭ ماسەلەسىن دە ءسوز ەتەدى. اۆتوبۋستا جۇرەتىن ءدال سول ساناتتاعىلار ءۇشىن شىنىمەن قوعامدىق كولىكتە تەاتردان باسقانىڭ بارىنە جارناما جاسالادى ەكەن. ال جاستار ءۇشىن تەاتر ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جارناماسىن كۇشەيتۋ كەرەك. تەاتردىڭ ىشكى ماسەلەسى دە ءسوز بولادى.
«مىقتى رەجيسسەر تاڭداۋلى تۋىندىنى جوعارى دەڭگەيدە قويادى، ءارتىس سوعان ساي ويناپ شىعۋى ءتيىس. ونى تاماشالاعان كورەرمەن سول دەڭگەيگە كوتەرىلەدى. سانا- سەزىمى ءوسىپ، رۋحى ويانادى. قازىر بىزدە قالاي؟ ءبىز قازىر «كورەرمەن كەلمەيدى، كورەرمەن تۇسىنبەيدى» دەپ، سولاردىڭ دەڭگەيىنە ءتۇسىپ العانبىز. وتباسى، وشاق قاسى، بازارداعى قازاقتىڭ كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرشىلىگىنىڭ دەڭگەيىنە ءتۇسىپ سپەكتاكل قويامىز. جانە سوعان ۇيرەتىپ بولدىق كورەرمەندى. وعان ەتى ولگەن كورەرمەننەن قانداي دەڭگەي كۇتەسىز؟ »
ماقالادا قازىرگى جەڭىل جەلپى شوۋ باعدارلامالار مەن ءازىل- وسپاق تەاترلارىنىڭ كورەرمەنگە زالالى كەلتىرىلىپتى. اۆتور پايىمىنشا، بۇل كورەرمەننىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن ءتۇسىرىپ جىبەردى. «وسى تۇرعىدان العاندا، تەاترعا كورەرمەن تارتۋ، ونىڭ ساۋاتىن قالىپتاستىرۋ - ۇلكەن پروبلەما. ويتكەنى، ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىندا «سەنسور» . ۆيرتۋالدى الەمدە ءومىر سۇرەدى. كەز كەلگەن دۇنيەنى ونلاين كورە سالادى. سوندىقتان، بۇگىندە تەاترلار اتقارىپ جاتقان ءىس - وتە اۋقىمدى ءارى كۇردەلى رۋحاني كۇرەس دەۋگە بولادى» .
قاجىمۇقاننىڭ ەرلىگىن قايتالاعان قاجىتاي - «ديدار» گازەتى
اتاقتى قاجىمۇقاننىڭ مۋزەيىندە قاجىتاي شالابايەۆتىڭ سۋرەتى بار ەكەن. وندا جەرلەس ۇشقىش سىيلىققا العان سۋ جاڭا ۇشاقتىڭ ەكيپاجىمەن بىرگە بەينەلەنگەن. سۋرەت نە دەيدى؟ ونىڭ ارتىندا قانداي سىر جاتىر؟
الەم چەمپيونى قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆتىڭ بەيبىت ومىردەگى ەرلىگىن سوعىس جىلدارى شالابايەۆ قالاي جالعاستىردى؟ «ديدار» گازەتىندەگى ماقالادا وسى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلەدى. شىندىعىندا قاجىمۇقاندى قاجىتاي بالا كەزىندە كەزدەستىرگەن ەكەن. ول سوعىس جىلدارىندا اسكەري ۇشقىش بولىپ، كەيىننەن اۆياتسيالىق ديۆيزياعا قاراستى پولكتە تۇنگى بارلاۋ قىزمەتىندە بولادى. بۇل كەزدە قاجىمۇقان ءجۇز مىڭ رۋبل جيناپ، جوعارى باس قولباسشى ءستاليننىڭ اتىنا وسى سوماعا ۇشاق جاساتقىزىپ، ونى مايدانداعى قازاق ۇشقىشىنا بەرۋدى ءوتىنىپ حات جولداپتى. مىنە سول كەزدە ستاليننىڭ بۇيىرۋىمەن قورعانىس مينيسترىلىگى دەرەۋ اسكەري ۇشقىش ىزدەستىرىپ، تاڭداۋ كىشى لەيتەنانت قاجىتاي شالابايەۆقا تۇسەدى. وسىلايشا، قاجىمۇقاننىڭ ۇشاعىمەن سوعىسقا ارالاسقان كىشى لەيتەنانت قاجىتاي شالابايەۆ بارلىعى 120 جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ورىنداپتى. 600 رەت جاۋ شەبىنەن اسىپ، نىسانداردى تالقانداعان. تالاي ەرلىكتەر دە كورسەتكەن. الايدا قاجىتايدىڭ ەرلىگى ەلەنبەگەن. بۇل جايىندا باتىردىڭ ءوزى بىلاي دەگەن ەكەن:
«سوعىس كەزىندە باتىر اتاعىنا لايىق وفيتسەرلەر مەن سولداتتار كوپ بولدى. ولاردىڭ ءبارى ەسكەرىلدى دەپ ويلامايمىن. ەگەر مالىك عابدۋللين ماسەلە كوتەرمەسە، مانشۇك مامەتوۆا دا باتىر اتاعىن الماس ەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قاسىڭدا ەرلىكتەرىڭدى راستاپ، قۇزىرلى ورگاندارعا ءتيىستى ۇسىنىسپەن شىعاتىن ادام بولۋى كەرەك ەكەن. بۇعان قوسا سوعىس كەزىندە پو-2- ءنى تولىققاندى اسكەري ۇشاق دەپ سانامادى. ال نەگىزى بىزگە اۋەدەگى جەڭىستى يل-2 مەن پو-2 ۇشاقتارى اپەرىپ ەدى» .. .