ءشاي ۇستىندە ش. ايتماتوۆ تۋرالى اڭگىمە ءوربىدى - م. شاحانوۆتىڭ ءومىرى جايلى ەسسەدەن

استانا. قازاقپارات - «ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە» دەپ اتالاتىن ايگىلى اقىن، قوعام قايراتكەرى  مۇحتار شاحانوۆتىڭ ءومىرى جايلى ەسسەمىزدى ونان ارى جالعاستىرامىز.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل ەسسەنىڭ اۆتورى قۇديار ءبىلال سوڭعى ون جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى مۇحاڭمەن بىرگە « جالىن» جۋرنالىندا قىزمەت ىستەپ كەلە جاتقان جۋرناليست، جازۋشى.

ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە-132
 ءشاي ۇستىندە ش. ايتماتوۆ تۋرالى اڭگىمە ءوربىدى. سودان بىردە ر. عامزاتوۆ، ودان ق. قۇليەۆ تۋرالى اڭگىمە ورىستەدى. مۇحاڭ ءوزىنىڭ اعا دوستارىن ەسكە الىپ وتىردى.

«ءسىز قالماق اقىنى داۆيد كۋگۋلتينوۆپەن دە جاقىن ارالاستىڭىز عوي» دەدىم مەن. «ءيا، اعالى-ءىنىلى بولىپ بارىمەن دە بىرگە جۇردىك قوي» دەگەن مۇحاڭ: «بىردە قىرعىزستاندا وتكەن ماناس تويىنا شىكەڭ، داۆيد ۇشەۋمىز بىرگە قاتىستىق» دەپ جاڭا ءبىر اڭگىمەنىڭ ۇشتىعىن شىعاردى.

- «ماناس» جىرى، جىرعا ارقاۋ بولعان باتىرلار بىرىنەن كەيىن ءبىرى دارىپتەلىپ، قىرعىزداردىڭ قالماقتاردى قالاي قىرعانىن سويلەگەن شەشەندەر بىرىنەن ءبىرى اسىرىپ، ماناس رۋحىن اسقاقتاتىپ جاتقان بولاتىن. ءبىر كەزدە داۆيد كۋگۋلتينوۆ ءسوز سۇرادى.

ول: «مەن سىزدەردىڭ اتا-بابالارىڭىز اياۋسىز سوعىسقان قالماق حالقىنىڭ وكىلىمىن» دەدى دە: «سىزدەر مۇندا قالماقتارمەن سوعىستا ەرلىك كورسەتكەن باتىرلارىڭىزدى دارىپتەپ جاتسىزدار. ولار ەسىمدەرىن جىرعا قوسىپ، كەلەر ۇرپاققا ۇلگى ەتىپ كەلەسىزدەر. الايدا سىزدەردىڭ مىنا ماسەلەگە نازار اۋدارعاندارىڭىز ءجون. سوعىستىڭ اتى سوعىس. قالماقتاردىڭ سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىزگە اكەلگەن زۇلماتىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ءبىراق قاي ءىستىڭ دە قايىرى بولادى. ەگەر سىزدەردىڭ اتا-بابالارىڭىز قالماقتارمەن مايدان دالاسىندا بەتپە-بەت كەلمەگەندە، سىزدەردىڭ بۇگىن ماقتان تۇتىپ وتىرعان باتىرلارىڭىز دا داڭق تۇعىرىنا كوتەرىلمەس ەدى. باسقاشا، قوڭىرقاي تىرشىلىك كەشكەن ولار ەسىمدەرى حالىق جادىنان شىعىپ، ۇمىتىلىپ كەتەر ەدى. سوندىقتان سىزدەردىڭ قالماقتارعا باسقا قىرىنان دا نازار سالعاندارىڭىز ءجون» دەدى.

ءبىز، شىكەڭ ەكەۋمىز، قيسىنىن تاۋىپ ءوز حالقى ابىرويىن قىرعىزدار كوڭىلىنە دە قاياۋ تۇسىرمەي ادەمى قورعاي العان داۆيدكە ريزاشىلىق پەيىل تانىتتىق» دەگەن مۇحاڭا: «ول دوسىڭىز ءسىزدىڭ ۇيگە دە قوناق بولىپ كەتكەن جوق پا ەدى؟» دەدىم. «ءيا، سول كەزدە سەن دە بىرگە بولىپ پا ەدىڭ؟» دەگەن مۇحاڭا: «جوق، ءجاي، ونىڭ «بارىس تۋرالى ايتتى...» دەگەنىڭىز ەسىمە ءتۇسىپ...» دەدىم. «ءيا، ول ماعان: «قالماقتار بارىستى كيە تۇتادى» دەگەن بولاتىن» دەپ مۇحاڭ وسى تۇرعىدا تاعى دا ءبىراز اڭگىمە ءوربىتتى. مەن: «بەلگىلى ماناسشى ساياقباي قارالايەۆقا «ماناسشىلىق كەيىننەن قونعان دەسەدى عوي» دەپ تاعى ءبىر اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعارىپ قويدىم.

مۇحاڭ: «ول تۋرالى ءبىز شىكەڭ ەكەۋمىز اڭگىمە وربىتكەمىز. شىكەڭ: «بىردە شەتەلدىك جۋرناليستەر ساياقباي قارالايەۆتان: «ءسىز قاي كەزدەن باستاپ «ماناس» جىرىن ايتا باستادىڭىز؟» دەپ سۇراعاندا، مەن اۋدارماشى بولىپ ەدىم. سوندا ساياقباي اقساقال: «تۇسىمدە ءبىر اتتىلى قاريا كەلدى دە اۋزىما ءسيدى. سول كەزدەن باستاپ ماناسشى بولدىم» دەگەن بولاتىن. مەن سول كەزدە «اۋزىما ءسيدى» دەگەندى ايتۋدان ۇيالىپ، «اۋزىما تۇكىردى» دەپ اۋدارىپ ەدىم. ولار اۋىزعا تۇكىرگەننىڭ ءوزىن ونشا قابىلداي المادى.

ەگەر «اۋزىنا ءسيدى» دەسەم، ءبىراق سولاي ايتۋىم كەرەك ەدى. سول قاتەلىگىمدى ەندى تۇزەتىپ وتىرمىن» دەگەن بولاتىن» دەپ مۇحاڭ اڭگىمەسىن تۇيىندەدى.