اتقا مىنگەن قازاق كەۋدەسىن ەشبىر جاۋعا باستىرماعان - اتبەگى
بۇل تۋرالى اقجايىق اۋدانى تايپاق اۋىلىنداعى «ماقسات» شارۋا قوجالىعىنىڭ جەتەكشىسى قۇبايدوللا بيعازيەۆ قازاقپارات تىلشىسىنە اڭگىمەلەپ بەردى.
وڭىردە جۇيرىك ءمىنىپ، سايگۇلىك باپتاعان اتبەگىلەر از ەمەس. قۇبايدوللا بيعازيەۆ - سونىڭ ءبىرى. ونىڭ ايتۋىنشا، اتا-بابالارىمىز وسى جىلقىنىڭ ارقاسىندا ۇلان-بايتاق جەرىمىزدى قورعاپ قالدى، بۇگىندە قازاق ەلى ءوز تاۋەلسىزدىگىنە قول جەتكىزىپ، ونى باياندى ەتۋ جولىندا تىنباي ەڭبەكتەنۋدە.
ەندىگى مىندەت بابالار اماناتىنا ادالدىق تانىتىپ، ات سپورتىن ودان ءارى ورىستەتۋ بولماق. اتبەگىنىڭ پايىمداۋىنشا، ەجەلدەن الاش جۇرتى تۋرالى اڭگىمە بولسا، جىلقى قاتار اتالعان. جۇيرىكتى قازاق جانىنا بالاعان. سوندىقتان ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىن ەر قاناتى - جىلقىنى سۇيەتىندەر، اتبەگىلەر قاۋىمى دا جىلى قابىلدادى.
ماقالادا اتقا ءمىنۋ مادەنيەتى مەن جىلقى شارۋاشىلىعى جەر جۇزىنە ۇلى دالادان تاراعانى ايتىلعانى ءمالىم. بابالارىمىزدان بىزگە قالعان جىلقىنى باپتاۋ، اتبەگىلىك ونەرىن ەلىمىزدە بۇگىندە قايتا جاڭعىرتۋ قولعا الىنىپ جاتقانى، ارينە، قۋانتادى. ءتۇرلى مەرەكەلىك شارالاردا بايگەلەر ۇيىمداستىرىلعاندا، دالانى دۇبىرگە بولەگەن تۇلپارلاردىڭ شابىسىنان قانى قىزىپ، دەلەبەسى قوزعان قازاقتىڭ جانى جىلقى مالىمەن ەگىز ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى.
- ات باپتاۋ دا وڭاي ونەر ەمەس، وسى جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟
- ءيا، كوپ ادامنىڭ ات باپتاۋ ىسىنە باتىلى بارا بەرمەيدى. بۇل ونەر كەنجەلەپ قالدى دەپ تە ايتا المايمىز. ەڭ الدىمەن ات باپتاۋعا ۇلكەن جۇرەك، تاۋەكەل كەرەك. كۇتىپ-باپتاعان سايگۇلىك قانا توپتان وزىپ شىعا الادى. بۇل ءۇشىن قۇلىن كەزىنەن باپتاۋ كەرەك. مىسالى، اشى تەرى الىنعان سوڭ قانجىلىم سۋمەن جۋىندىرعان ابزال. جىلقى تۇلىگى تابيعاتىنان تۇنىق سۋ ءىشىپ، ءشوپتىڭ شۇيگىنىن جەيدى. سول سەبەپتى تورە مال تۇقىمىن تازا ۇستاۋ ءار اتبەگىنىڭ كۇندەلىكتى جۇمىسىنا اينالۋى ءتيىس. مىسالى، بايگەگە قوسقان كەيبىر اتتارىمىز وزگە وڭىرلەرگە بارعاندا سول جەردىڭ ءشوبىن دە جەمەي، سۋىن دا ىشپەي قوياتىن كەز بولىپ تۇرادى. وسىنى ەسكەرىپ، ءوز اۋىلىمىزدىڭ ءشوبىن، سۋىن بىرگە الىپ جۇرەمىز. جىلقىنىڭ تەكتىلىگىنىڭ ءبىر دالەلى وسى ەمەس پە؟
- قازىر قىس كەزى، ەندى الداعى جىلعا دايىندالىپ جاتقان بولارسىزدار؟
- ءيا، كۇنى بۇگىن بايگە اتتارى كۇتىمدە تۇر. ياعني قاراشا ايىنىڭ باس كەزىنەن قاڭتار ايىنىڭ ورتاسىنا دەيىن قىلقۇيرىقتاردىڭ جىلىك مايىن تولتىرامىز. ارپا، سۇلى بەرىپ، كۇيىن ساقتاۋعا تىرىسامىز. قىستىڭ ورتاسىنان مامىر ايىنا دەيىن جاراتۋ جۇمىستارى جۇرەدى. قىس مەزگىلىندە ات تۇياعىندا مىندەتتى تۇردە تاعا بولۋى ءتيىس. ونى جارامدىلىعىنا قاراي ءجيى اۋىستىرعان ابزال. ءبىز بۇگىندە تاعالاردى الماتى قالاسىنداعى ۆەتەريناريالىق ءدارىحانالاردان الدىرتامىز. ءبارى دە بايگە اتتارىنىڭ كۇتىمى ءۇشىن كەرەك. سوندا ەڭبەكتىڭ ناتيجەسىن كورۋگە بولادى.
- ات سپورتىنا كوڭىل ءبولۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلەنىڭ ءبىرى ەكەندىگى بەلگىلى. اتبەگىلەرگە بۇعان دا ۇلەس قوسۋعا بولادى عوي؟
- ارينە، بولادى. ازىرگە وڭىردە ات بايگەلەرى عانا ءجيى ءوتىپ ءجۇر. ات سپورتىنىڭ باسقا دا تۇرلەرىنە كەڭىنەن كوڭىل بولىنسە، ول ويىندارعا ات باپتاۋعا دايىنبىز. ونىڭ ۇستىنە ءار ايماقتىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار. مىسالى، بىزدە كوكپار وڭتۇستىكتەگىدەي دامىماعان. جاس وسكىندەي قاۋلاپ ءوسىپ كەلە جاتقان بالالاردى قارشادايىنان اۋدارىسپاق، تەڭگە ءىلۋ، كوكپار سياقتى سپورت تۇرلەرىنە باۋلىساق، ولار شىمىر، نامىسىن ەشكىمگە جىبەرمەيتىن باتىل بولىپ وسەر ەدى. ءتىپتى سپورتپەن دەندەپ اينالىسپاسا دا، ارنايى ورىندار مەن اۋىل- ايماقتا جاسوسپىرىمدەردىڭ جاپپاي اتقا ءمىنىپ، سەرۋەندەۋىن ۇيىمداستىرسا، ولاردىڭ جانى سەرگەك، دەنى ساۋ ازامات بولىپ قالىپتاسارى انىق. قورىتا ايتقاندا، ىشسە قىمىزى، جەسە، ەتى پايدالى جىلقى تۇلىگىن قازىرگى زامان تالابىنا ساي ءوسىرىپ، باپتاي بىلسەك، ودان تەك قانا ۇتامىز.
اۆتور: ەلجان ەرالى