بۇگىن - الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلعان كۇنى
ەسكە سالا كەتەيىك، ورىنبور قالاسىنداعى جالپى قازاق سيەزى 5-13 - جەلتوقسان ارالىعىندا ءوتتى.
سيەزدە العاشقى باياندامانى ءاليحان بوكەيحانوۆ جاسادى. ونىڭ بايانداماسى جونىندەگى قابىلدانعان قاۋلىدا - قازاق اۆتونومياسى، ميليتسيا (جاساق) جانە ۇلت كەڭەسى ماسەلەلەرىن قاراۋعا جەتى كىسىلىك كوميسسيا قۇرىلادى. ال قۇرىلعان كوميسسيانىڭ اتىنان حالەل عابباسوۆ اۆتونوميا، ميليتسيا جانە ۇلت كەڭەسى تۋرالى بايانداما جاسايدى.
ۇلتتىق اۆتونوميا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنداعى حالىق ميليتسياسى، قازاق اۆتونومياسىن قۇرۋ تۋرالى بايانداما وقىعان حالەل عابباس ۇلى ءسوزىن وسىلاي باستادى. «ەگەر اركىم ءوز باسىن كۇيتتەپ، ەشكىم ەشكىمگە باعىنباسا ازامات سوعىسى باستالىپ كەتۋى مۇمكىن. انارحيا تولقىنى مەملەكەتتىڭ بۇكىل اۋماعىن شارپىپ بارادى. ۇلكەن قالالار، شاعىن اۋىلداردىڭ بارىنە كىردى. قازاقتار تۇراتىن مەكەنگە باسا- كوكتەپ كىرۋ الدىنداعى مونارحيا ادامداردىڭ ومىرىنە، مۇلكى مەن ۇيىنە قاۋىپ توندىرەدى. ادامدار قورعانسىز قالدى. وسىنداي كۇردەلى كەزەڭنەن شىعۋدىڭ ءبىر جولى - قازاقتىڭ اۋداندارى مەن وبلىستارىندا ىرگەلى مەملەكەت قۇرۋ. ەگەر انارحيا قازاق وبلىستارىن شارپىپ كەتسە، قازاق حالقىنا تولىعىمەن قۇرىپ كەتۋ قاۋپى تۋۋى مۇمكىن. سوندىقتان، قايعى- قاسىرەتتەن ساقتاۋ ءۇشىن حالىقتىق اسكەر - حالىق ميليتسياسىن قۇرۋ كەرەك»، - دەيدى حالەل عابباس ۇلى.
سونىمەن قاتار، اۆتونوميا قۇرۋ ىسىنە بايلانىستى حالەل عابباس ۇلى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ءرولىن ەرەكشە اتاپ، جاڭا اۆتونوميانى «الاش» دەپ اتاۋدى ۇسىندى. ءبىراز تالقىدان سوڭ 1917 -جىلدىڭ 12 - جەلتوقسانىندا سيەز دەلەگاتتارى ۋاقىتشا ۇلتتىق كەڭەستى - الاش- وردانى قۇردى. ال كوپشىلىكتىڭ داۋىسىمەن الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ ءاليحان بوكەيحانوۆ سايلاندى.
كەيىننەن بۇل تۋرالى ءالىمحان ەرمەكوۆ «سارىا رقا» گازەتىنىڭ 1918 -جىلعى 22 - قاڭتارداعى №28 سانىندا: «دەكابردىڭ 12- كۇنى، ءتۇس اۋا، ساعات 3-تە دۇنيەگە الاش اۆتونومياسى كەلىپ، ازان شاقىرىلىپ ات قويىلدى. التى الاشتىڭ بالاسىنىڭ باسىنا اق وردا تىگىلىپ، الاش تۋى كوتەرىلدى. ۇلكەن اۋىلدارعا قوڭسى قونىپ، شاشىلىپ جۇرگەن قىرعىز- قازاق جۇرتى ءوز الدىنا اۋىل بولدى. وتانسىز جۇرت وتاندى بولدى» دەپ جازعان بولاتىن.
وسىدان باستاپ الاش وردا اۆتونومياسى ءوز جۇمىسىنا كىرىستى. ال 1917 -جىلدىڭ 20 - جەلتوقسانىندا ءاليحان بوكەيحانوۆ ءسىبىر وبلىستىق كەڭەسىنە جەدەلحات جولداپ، «الاش» اۆتونومياسىنىڭ جانە «الاش وردا» ۋاقىتشا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلعانىن حابارلادى.
جالپى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ماقساتى ۇلتتىق تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزىپ، قازاق قوعامىن جاڭعىرتۋ، زامانعا ساي حالىقتى بەيىمدەۋ بولعانى بەلگىلى. الاش وردا اۆتونومياسىنىڭ مەملەكەتتىك يدەياسى قاي زاماندا دا وزەكتى، بۇل بۇگىنگى تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىمەن ۇشتاسىپ جاتقان قۇبىلىس.
اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى