اكىم تارازي. جازۋشى بولامىن دەگەن ادام ءوزىن ءوزى اياماۋ كەرەك

 استانا. قازاقپارات - بۇل كۇندە سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان ادەبيەتىمىزدىڭ ابىزى اكىم تارازي مەن الاشتىڭ اياۋلى قالامگەر قىزى روزا مۇقانوۆانى بىلايعى جۇرتقا تانىستىرىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. ولاردى تۇيىستىرگەن دە، توعىستىرعان دا - تاعدىر.

ول تاعدىردىڭ ءبىر اتى - ادەبيەت. جازۋشى رەتىندە ەكەۋى ەكى ءتۇرلى بولمىس يەسى. رۋحانياتىمىزدىڭ ەكى ءىرى تۇلعاسى. ال ومىردە ولاردان اجىراماس ءبىرتۇتاستىق پەن ۇندەستىكتى، بىتە قايناسقان ءمىنسىز ءومىر سالتىن كورەسىز. ول تۇتاستىق ءتىنى - پاراسات پەن ماحابباتتى، ونەر مەن ادامدىقتى، تۋعان توپىراق پەن كەلەر ۇرپاقتى وزەك ەتكەن رۋح بيىگى دەر ەدىك.

ءومىربايانى اسا قىزىق تا كۇردەلى، تاعدىر جولى الماعايىپ، كەڭەستىك ءومىر مەن تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى قازاق قوعامىنىڭ سان- سالالى سوقپاعىمەن ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا قاتار ءجۇرىپ كەلە جاتقان قوس قالامگەردىڭ جان سىرى، رۋح ديدارى، قالامۇشىنان اعىلىپ، اق قاعازعا توگىلە بەرمەيتىن ەرەنعايىپ اڭگىمەلەرى ساليحالى وقىرمان ءۇشىن سۇبەلى، پايىمى تەرەڭ، وي سالارلىق ولجالى دۇنيە بولارى انىق.

جۋرناليست پەن جازۋشى اراسىنداعى ءداستۇرلى سۇحباتتان كورى، جازۋشى مەن جازۋشىنىڭ، تۇلعا مەن تۇلعانىڭ، ءبىر جانۇياداعى ەكى سوزگەردىڭ ايماۋىت اڭگىمەسى ادەبيەتىمىزدە ءجيى قايتالانا بەرمەيتىن ءۇردىس ەكەنى داۋسىز. اكىم اعانىڭ 85 جىلدىق مەرەيلى جاسىنا وراي قاسيەتتى شاڭىراققا باس سۇعىپ، كورىگى قىزعان اڭگىمە دۇكەنگە كۋا بولىپ قايتقان ەدىك. سول سۇحباتتى قالپىن بۇزباي، پورتالىمىزدىڭ مارتەبەلى وقىرماندارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

روزا مۇقانوۆا: مەن كۇندەلىكتەرىڭىزدى بۇرىن وقىمايتىن ەدىم. سۇراق قويۋ بارىسىندا كۇندەلىكتەرىڭىزدى ءبىر قاراپ، ءوز جازبالارىڭىزدى پايداعا اسىرايىن دەپ شەشتىم. ءسويتىپ 97- جىلعى جازباڭىزدا قاسكەلەڭدە كەزدەسۋ كەزىندە كەلگەن ويلارىڭىزدى جازىپسىز ، سونداعى گوربي دەپ وتىرعانىڭىز گورباچيەۆ ەمەس پە؟

اكىم تارازي: موسكۆادا ەكى جىل وقىدىم. ونىڭ الدىندا كومسومولدىڭ وقۋىن ءبىر جىل وقىدىم. ورىس حالقىمەن كوپ ارالاستىم. مەن قازاقشا دا، ورىسشا دا جازىپ ءجۇردىم. ورىس ادەبيەتىن ءدال مەندەي كوپ وقىعان قازاق جازۋشىسى بالكىم كوپ تە ەمەس شىعار. ول كەزدە ءبىز ءبىر مەملەكەتپىز. شىنىن ايتۋ كەرەك، وتانىمىز بىرەۋ- اق دەپ بىلدىك. ول - سوۆەتتىك وتان. كەيىن ورىستار باسقا ۇلتتارعا ودىرايا قاراعان كەزدە، مەن ءوزىمنىڭ قازاعىمدى تاۋىپ الدىم. ءبىراق سوۆەت دەگەن - وتان دەگەن ۇعىم سياقتى بولدى.

روزا مۇقانوۆا: گورباچيەۆ ءسىز ايتقانداي ۇلى وزگەرىس جاساعانىن ءبىلدى مە؟

اكىم تارازي: ول ءوزىنىڭ نە ىستەگەنىن بىلگەن جوق دەپ ويلايمىن. ول تەورەتيك ەمەس، پراكتيك ەدى. ءومىردىڭ ۇڭعىل- شۇڭعىلىن كوپ بايقامايتىن. باستىق بوپ جۇرگەن ادام ويلايدى عوي، مەن نە دەيمىن، سول بولادى دەپ. ال ءبىراق ونى زامانى قىسا باستادى. ءوزى قايتا قۇرۋدى باستاپ الدى داعى، كەيىن قايتا «قاشتى». حالىق ونى سىناي باستادى. ساياسي ماسەلەدە ايەلىنىڭ ىرقىنداعى ادام سياقتى كورىنەتىن، شاماسى ايەلىنە ايتقان بولار «ەندى مىنالاردىڭ ءبارىن بوساتىپ جىبەرىپ، وزىمىزگە قيىن بولماي ما، ا؟» دەگەن سياقتى. ويتكەنى ساسقان ۇيرەكتەي قازاقستاننىڭ بەس وبلىسى رەسەيدە قالۋ كەرەك دەگەندى ايتا باستادى.

روزا مۇقانوۆا: «ۇلتتىق يدەيا كەرەك دەپ جۇرگەندەردىڭ اقىماقتىعىن ايتام دا، ۇلتتىق يدەيا  قوعام قۇرساعىنا الدىمەن «تۇسپەي» مە ەكەن، ودان سوڭ «پىسپەي» مە ەكەن، سودان سوڭ ايى- كۇنى جەتكەندە تولعاتپاي ما ەكەن. قوعام، سودان كەيىن تۋماي ما ەكەن! قوعام ومىرىنە قاجەت يدەيا عانا ۇلتتىق يدەيا بولماق. ەشقانداي يدەيا قولدان جاسالمايدى. جاتىردا جاتقان ەكى- ءۇش ايلىق شارانانى سيراعىنان سۋىرىپ، سۇيرەپ شىعارۋ قيانات (ءولتىرۋ ەمەس پە؟ !) 4.12.10.97

ۇلتتىق يدەيانى قولدان جاساپ، ناۋقانعا اينالدىرا المايمىز دەگەندى مەڭزەدىڭىز بە؟

اكىم تارازي: ۇلتتىق يدەيا دەگەن - وتاندىق يدەيا. مەن قازاقتى جاقسى كورسەم - قازاقستاندى جاقسى كورگەنىم. قازاق ءوزىن ءوزى سىناپ، ءوزىن ءوزى ۇلكەن جولعا سالىپ، ۇلكەن بولاشاققا جەتەلەي بىلسە دەگەن وي - ۇلتتىق يدەيا. وتان دەگەن ءسوز - ۇلت دەگەن ءسوز. ۇلت دەگەن - وتان دەگەن ءسوز. كەڭەس وداعىندا 15 رەسپۋبليكا بولدى. ءبىز ارينە كەڭەس وداعىنىڭ ادامى بولىپ جۇردىك. ءبىراق ءار قايسىمىز ۇيگە كەلگەن كەزدە مەن قازاقپىن، ەڭ الدىمەن مەن مۇسىلمانمىن دەپ كىرەتىن ەدىك. سەبەبى، مۇسىلماندا قاسيەت بار، ول اللادان كەلگەن قاسيەت. ال ۇلت اكە مەن شەشەگە بايلانىستى. ولار قاي ۇلتتان، سەن سول ۇلتسىڭ.

كەرەك بولسا، سىناي الام، ماقتاي دا الام. ءوزىڭنىڭ وتانىڭدى سىناۋعا بولمايدى، ۇلتىڭدى سىناۋعا بولادى. ءبىزدىڭ قازاق ولاي، ءبىزدىڭ قازاق بىلاي دەپ ەڭ كوپ قينالعان ادام - اباي. اباي قازاعىن عاجاپ ءسۇيدى. ءبىراق سىنادى. سەبەبى جاقسى كورگەن ادام سىناسا بولادى. جاقسى كورسە ءبىر وتباسىنداعى ەكى ادام ءبىرىن ءبىر سىناۋى كەرەك. سىناعاندا جاقسى بولسىن دەپ، ورەسى ءوسسىن، ساناسى ويانسىن دەپ سىنايدى. اكەسى بالاسىن سىنايدى. جۇبايى ءوزىنىڭ جارىن سىنايدى. ءوزىڭ دە تالاي ايتىپ ءجۇردىڭ عوي. «كوكە، بالەنشەگە قاتتى كەتىپ قالدىڭىز» دەپ ...

كۇندەلىكتى جاقسى پايدالانىپسىڭ (كۇلدى). ءبىراق كۇندەلىكتى ەرتەڭ بىرەۋگە وقىپ بەرۋ ءۇشىن جازبايسىڭ عوي. جازۋشى ءوزى ءۇشىن، وزىنە ايتقىسى كەلگەنىن جازادى. باسقالار وقىسا دەمەيدى. مەنىڭ كۇندەلىگىمدى روزادان باسقا كىم وقيدى؟

روزا مۇقانوۆا: قازىر كۇندەلىكتى جۇرت باسقاشا جازاتىن سياقتى. بىرەۋگە ۇناۋعا تىرىسادى. ءبىراز شەنەۋنىكتەردى ماقتايدى كۇندەلىكتەرىندە. ونى اقپارات- قۇرالدارىنا جاريالاتىپ تا جاتادى.

ءبىر كۇندەلىگىڭىزدە ءبىر جاسقا تولماعان ۇلىمىزعا اقىل ايتىپ قوياسىز «الپانتاي (الپامىس)، مەن ساعان عاشىقپىن. كۇندەلىك جازباپتى، مەن تۋرالى ەشتەڭە ايتپاپتى دەپ رەنجىپ جۇرمە. سەن ماماڭ ەكەۋىڭ مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ ەكى باسىسىڭدار. ەكەۋىڭدى دە سۇيەمىن. ەكەۋىڭە دە عاشىقپىن. ەندىگى جەردە ساعان... ەسەپ بەرىپ، جازامىن. جان- جۇرەگىم بالام- اۋ، جالقاۋ بولما. مەن سياقتى جالقاۋ بولما. قىتاي وركەندەگەن ەل. ال قازاق سول قىتايدىڭ تامىرىن تاپپاي كەلگەن ەل. ارتتا قالدى. نەگە ەكەنىن بىلەسىڭ بە، قۇلىنىم؟ سەبەبى، قىتاي ەڭبەكتى ەڭكەيىپ ىستەيدى. قازاق ەڭبەكتى شالقايىپ ىستەيدى. سەن شالقايما بالام» دەيسىز؟

اكىم تارازي: جاقسى... مەن قىتايدى دا كوپ ارالادىم. سوندا جولدىڭ ەكى جاعىندا ەڭكەيىپ جۇمىس ىستەگەن ادامداردى كورەسىڭ. كۇرىش جيناۋ دەگەن وڭاي شارۋا ەمەس. كۇنى بويى بەلشەدەن ساز كەشىپ جۇرەدى، ەڭبەككەرلەر. بالەن پروۆينتسياسىن ارالاتتى. سوندا جول بويى ەڭكەڭدەپ، جەر ەمىپ جۇمىس ىستەگەن قىتايلار. ولار قىتايدى قىتاي قىلىپ وتىرعان ازاماتتار. ال ءبىراق قىتاي كەرەمەت ەل دەگەندە كىمنىڭ ويىنا تۇسەدى ولار؟ كەرىسىنشە پرەزيدەنتى تۇسەدى، باسشىسى تۇسەدى. اناۋ كىشكەنتاي قاتپيعان ەڭبەكشى قارا شارۋا ادام ەسەبىندە دە ەمەس... ءومىردىڭ زاڭى سولاي. ول نەگە ولاي، ونى نەگە اتامايسىڭدار دەسە، 1 ميلليارد ادامنىڭ قايسىسىن اتايدى؟

روزا مۇقانوۆا: سىزبەن اڭگىمەلەسىپ وتىرعاندا ويىما ءبىر نارسە ورالدى. ءابىلقايىر حاننىڭ سۋرەتشىسى بولعان، جانىندا ۇزاق جۇرگەن دجەك كەستەل دەگەن اعىلشىن ساياحاتشىسىنىڭ جازعانى ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. سوندا كەستەل ايتادى، ءابىلقايىرعا: «ەتتى عانا جەي بەرەدى ەكەنسىڭدەر. كوك - ءونىس، جەمىس- جيدەك جوق ەكەن. مىنا حالقىڭنىڭ دەنساۋلىعىنا قيىن بولماي ما؟ مەن ابدەن قينالىپ كەتتىم» دەيدى. سوندا ءابىلقايىر حان: «بۇلار جەرگە ەگىن سالۋدى بىلمەيدى. بۇلار ات ۇستىندە جۇرەتىن حالىق» دەپتى. وسىنى وقىپ تاڭ قالعانىم بار. ءسىزدىڭ دە ايتپاعىڭىز، قىتايدىڭ جەردى ەمىپ، ءوسىپ- وركەندەپ جاتقاندىعى. ءبىزدىڭ حالىق جەردىڭ قادىرىن ءالى بىلمەي تۇرعاندىعىن ايتقىڭىز كەلدى مە دەپ ويلادىم.

اكىم تارازي: ءيا، ازيانىڭ ءبىراز ەلىن ارالادىم. كورەيادا، ۆەتنامدا دا سولاي. تىزەگە دەيىن ساز كەشىپ، كۇرىش ەگەدى. سول ەگىن القابىندا ۇيىقتايدى. ال جالپى 38 مەملەكەتتى ارالادىم. قازاق جازۋشىلارىنىڭ ىشىندە ەڭ كوپ ەل ارالاعان مەن. بۇل مەنىڭ پىسىقتىعىمنان ەمەس، مەنىڭ قىزمەتىم سولاي بولدى. ول كەزدە مەن كينوگەرلەر وداعىن باسقاردىم. كەڭەستىك زامانىندا سولاي، انا ەلگە، مىنا ەلگە بارىپ كەل دەيدى. قاسىڭا ءبىر- ەكى جانسىزىن قوسىپ بەرەدى. ولار بىزبەن بىرگە بارىپ، كەرەكتى مالىمەتىن الىپ كەلەدى.

روزا مۇقانوۆا: كينوگەرلەر وداعى دەگەنەن شىعادى. ش. ايمانوۆ، م. بەگالين، ا. قارساقبايەۆ باستاعان ۇلكەن مەكتەپتەن ءوتتىڭىز. ۇستازدارىڭىزدىڭ ءىسىن جالعاستىردىڭىز. وسى وداقتى 16 جىل باسقارىپسىز. توبەلەستىڭ ارقاسىندا جۇمىستان قۋىلاتىن بولىپ، پارتيا جينالىسىندا ماسەلەڭىزدى ماي شاممەن قاراپ، جينالىسقا سالىپ جاتقاندا جالعىز كامال اعا سمايىلوۆ قانا ءسىزدى قولداپ، قارسى داۋىس بەرمەي قويىپتى. باسقالارى تۇگەل قارسى داۋىس بەرەدى. سول جولعى توبەلەستى الدە بىرەۋلەر ۇيىمداستىرعان شىعار.

اكىم تارازي: ءيا، ءبىز قىرعىزستانعا ىسساپارمەن باردىق. وزىمنەن دە بولدى. قازاقشا دۇرىس سويلەي المايتىن ءۇش ادامدى ەرتىپ بارعام. بارعانان كەيىن ولار ماعان قارسى جۇمىس ىستەي باستادى. (ايتماتوۆ شاقىرعان بولاتىن. ول قىرعىزستاندا مەن قازاقستاندا كينوگەرلەردىڭ ءتوراعاسىمىز) . سويتسەم ولار جولدا كەلىسىپ العان ەكەن. توبەلەس شىعارايىق. مىنانى ورنىنان كەتىرەيىك دەپ. سودان كەلىپ، نامىسىما بىلاي ءتيدى، ولاي ءتيدى. ۇندەمەدىم. تاعى ءتيدى. ۇندەمەدىم. سوسىن مەن «ۇشكە شەيىن سانايمىن، ءسوزىڭدى قايتىپ ال» دەدىم. ول «وھو- وھو» دەپ تاناۋىن كوتەردى. وندا «ءما» دەدىم. پەرىپ كەپ جىبەردىم شىقشىتتان. قاي جەردەن ۇرۋدى بىلەم عوي... شالقالاقتاپ بارىپ، كەسكەن تەرەكتەي سۇلاپ ءتۇستى. ءوزى ەڭگەزەردەي. مەنەن ۇزىن. جۋان. سودان قىرعىزدار جۇگىرىپ كەلدى. «ويباي نە بولدى قازاقتار. بۇل ەندى ايتماتوۆقا ايتاتىن بولدى» دەدى. مەن «نەچەگو، ايتماتوۆقا ايتا المايدى. مىناۋ قورقاق ادام» دەدىم. ايتا العان جوق. قايتىپ كەلگەننەن كەيىن دە ەشتەڭە ايتقان جوق. سەبەبى ءوزى مازاق بولاتىن ەدى.

روزا مۇقانوۆا: ءبىراق كەيىن «ءاشىموۆ مەنى قىرعىزستاندا ۇردى» دەپ ارىزداندى عوي؟

اكىم تارازي: ونى ول بايعۇسقا بىرەۋلەر جازدىرىپتى. ونى كەيىن ءبىلدىم. سودان مەنى التى ايعا قىزمەتتەن بوساتتى. كەيىن قايتىپ كەلدىم. ويتكەنى كينوگەرلەر وداعىندا ورىستار كوپ بولاتىن. ولار مەنىڭ جاعىما شىقتى. «بىزگە اشيموۆ قايتىپ كەلسىن» دەپتى.

شىن دوس اياماۋ كەرەك. كەمشىلىگىڭدى ايتپاي، سيپاپ قويعان ادام - قاس. وسى ناشار قالپىڭدا جۇرە بەر دەگەن ءسوز.

روزا مۇقانوۆا: كينودا جۇرگەندە جازۋشى دوستارىڭىزدىڭ جاعدايىن جاساعان كورىنەسىز. ونى جازۋشى اعامىز مۇحتار ماعاۋيننىڭ ەستەلىكتەرىنەن وقىدىم. قاليحان، سايىن، رامازانداردىڭ جاعدايلارىن جاساپ، ءۇي ماسەلەسىن، قالاماقى جاعدايلارىنا مۇمكىندىك جاساپسىز.

اكىم تارازي: ءيا، ول كەزدە جازۋشىلار وداعى، سۋرەتشىلەر وداعى، كينوگەرلەر وداعىنا مىنانشا ءۇي بەرەمىز دەيدى ۇكىمەت. سونىسىن ورىندايدى. مىسالى، كەلەسى جىلى كينوگەرلەرگە جيىرما ءۇي بەرەم دەيدى. سول جيىرما ءۇيدى كىمگە بەرۋ مەنىڭ قولىمدا. سودان قاليحان، سايىن، رامازان، امانتايلارعا كينوعا كەلىڭدەر دەدىم. ولار ويباي- اۋ ءبىز كينونى بىلمەيمىز عوي دەيدى. مۇندا اۋدارما سەحى بار. سوعان كەلىڭدەر. قازاق تىلىندە فيلمدەردى اۋدارىڭدار. ال مەن سەندەرگە پاتەر بەرەم. جازۋشىلار وداعى بەرە الماعان پاتەردى بەردىم ولارعا. سەبەبى جازۋشىلار وداعىندا 300 ادام تالاسادى. ال بىزدە 60 ادام. جانە ءبىرىنشى سەكرەتاردىڭ ايتقانىنان شىعا المايدى.

روزا مۇقانوۆا: بۇل ەندى قازاق ادەبيەتىنە، قازاق جازۋشىلارىنا جاساعان جاقسىلىعىڭىز بولىپتى. قاليحان ىسقاقوۆ - كلاسسيك، سايىن مۇراتبەكوۆ - كلاسسيك، رامازان توقتاروۆ - كلاسسيك.

اكىم تارازي: امانتاي ساتايەۆ كلاسسيك بولا جازداعان.

...

مەنىڭ 13 درامالىق شىعارمام قويىلدى كەزىندە. مەن الدىن الا بارىپ، كىمدى الايىن دەپ جاتىرسىڭدار، قانداي اكتەرلەر وينايدى دەپ ارالاسقان ادام ەمەسپىن. سەبەبى ول مەنىڭ تاراپىمنان مادەنيەتسىزدىك بولار ەدى. ويتكەنى، اۆتوردىڭ ۇعىمى ءبىر بولەك، رەجيسسەردىڭ ۇعىمى ءبىر بولەك.

ءبىراق كەيىن وڭاشادا سىنىمدى ايتتىم. وي جۇرت ماقتادى عوي دەيدى. ولار ماقتاسا سەنەن قورىققانىنان ماقتايدى، سەنىڭ قاراۋىڭدا ىستەيدى نەمەسە ەرتەڭ ساعان جامان پەساسىن وتكىزۋ ءۇشىن ماقتايدى. ال مەن ساعان تاۋەلدى ەمەسپىن. مەن ساعان كوزىڭدى باقىرايتىپ قويىپ ايتام دەدىم. سەبەبى مەن سەنى دوسىم دەپ سانايمىن. شىن دوس اياماۋ كەرەك. كەمشىلىگىڭدى ايتپاي، سيپاپ قويعان ادام - قاس. وسى ناشار قالپىڭدا جۇرە بەر دەگەن ءسوز.

مەن قاليحان، سايىنمەن دە توبەلەسكەن ادامىن. سىناعاندى كوتەرە الماعان كەزدە.

روزا مۇقانوۆا: ولار ءسىزدى سىناعان كەزدەرى بولدى ما؟

اكىم تارازي: سىنايتىن. كەزىندە مەنى گازەتتەر ماقتاپ جازىپ جاتاتىن. مەن سونى كەيدە وقىمايتىنمىن. ادام پەندە عوي. سول ماقتاۋلاردى وقىپ، بۇزىلىپ قالام با دەپ ويلايتىنمىن. ءبىراق وڭاشادا اقىرىن بايقايسىڭ.

روزا مۇقانوۆا: «ⅩⅩ عاسىر قازاقتىڭ ابايىن جۇتىپ كەلدى. ەسەسىنە اۋەزوۆ پەن مۇقاعاليدى سيلاپ كەتتى. جەتە- قابىل دا اڭگىمە بولەك. قۇرت- قۇمىرسقا ەسەپكە الىنبايدى. ءوزىن- ءوزى ءدۇلدىل سانايدى ەكەن. «پرومەتەيىم- اي. جۇرتتى الداپ، ارام اقشانى سۋداي شاشىپ جۇرسەڭ، ارينە قولىڭ كۇيەدى. قولىڭ ەمەس، ءجۇزىڭ كۇيەدى. ءجۇزىڭ» دەيسىز. بىرەۋگە ەرەگەسىپ، ىزالى بولىپ ايتىپ وتىرسىز عوي دەيمىن. سوسىن: «جولى بولماعان دارىنسىزداردىڭ قارا كوڭىلىنەن تۋعان قارا كۇيە پىكىر. ادەبيەت جوق، ءبىز جاساۋىمىز كەرەك» دەگەنىنە كۇيىنىپ جازىپسىز. ال ەندى قازىر ادەبيەت جوق، ادەبيەت بىزدەن عانا باستالادى دەيتىندەر بار. مۇندايلار سىزدەردە دە بولعان ەكەن. وسىعان قانداي ءۋاج ايتاسىز؟

اكىم تارازي: نەعۇرلىم دارىنسىز بولسا، سوعۇرلىم كەۋدەسىن كوبىرەك قاعادى. شىن تالانت «مەن - تالانتپىن» دەمەيدى. ال ادەبيەتكە اتىن شىعارۋ ءۇشىن مەن سوندايمىن دەپ كەلەتىندەر كوپ قوي. ءبىراق ادەبيەتكە قىزمەت ەتۋ ءۇشىن كەلتىندەر از. مەن ءوزىم ادەبيەتكە جازباسام بولمايتىن بولعان سوڭ كەلدىم. مەنىڭ ماماندىعىم كينوگەر. ال مەن كينوعا سسەناري جازباسام، كىمگە جازدىرام. جازىپ الىپ كەلەتىندەر كوپ بولاتىن. سەبەبى كينودا قالاماقى كوبىرەك. ال مەن قالاماقىنى سوعان بەرىپ، سسەناريدى ءوزىم جازىپ ءجۇردىم.

ادەبيەتكە كەلگەندە - ادەبيەتتىڭ قۇلىمىن دەپ كەلۋ كەرەك. مەن ادەبيەتكە كەلدىم، ءبارىن مەن جاسايمىن. سەندەر كەتىڭدەر. ورىن مەنىكى دەيدى. وندايلار ءبىزدىڭ كەزىمىزدە دە كوپ بولدى.

تالانتتى ادامدار ءبىر- بىرىنە كونكۋرەنت. باسەكەلەس. سەن جاقسى جازساڭ، ول دا جاقسى جازادى. ال دارىنسىزدار ونداي كەزدە بىرىگە قالادى. بىرىككەندە، تالانتتى ءسۇرىندىرۋ ءۇشىن بىرىگەدى.

روزا مۇقانوۆا: وسىعان بايلانىستى ءبىر وقيعا ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. ول كەزدە ولجاس سۇلەيمەنوۆ جازۋشىلار وداعىن باسقارىپ تۇردى. وداقتا ءبىر جينالىس وتپەك بولدى. سايىن اعا، ءسىز، ولجاس بارلىقتارىڭىز ساحناعا قاراي كوتەرىلدىڭىزدەر. سوندا ادەبيەتكە جاڭادان عانا كەلگەن جاس جىگىت ايقاي سالدى. ءوزى ورىس ءتىلدى ەدى. «سەندەر قاشانعى تورگە شىعا بەرەسىڭدەر، تورگە شىعاتىن ءبىز ەمەس پە؟! شىعارمايسىڭدار ما ءبىزدى دە. ءبىز، جاستار، شىعۋىمىز كەرەك»، - دەگەن كەزدە جۇرت ءۇرپيىسىپ، دەمىن تارتىپ قالدى. سوندا سايىن اعا سابىرمەن، جىميىپ ءبىر كۇلدى: «اينالايىن، سەنى تورگە شىعاراتىن ءبىز ەمەس. سەنىڭ شىعارمالارىڭ، سەنىڭ ەڭبەگىڭ تورگە شىعارادى» دەگەندە وتىرعان جۇرت قول سوققانى ەسىمدە. بوساعادان وڭمەڭدەي سويلەگەن سول جىگىتكە ادەبيەتتىڭ ءتورى بۇيىرمادى.

اكىم تارازي: بۇيىرمادى. مەن اتىن ايتپاي- اق قويايىن. سول ءۇشىن دە مەنى توبەلەسكە شاقىرىپ، ۇرسا ەكەن دەپ مەنىڭ قىزۋقاندىلىعىمدى پايدالانعىسى كەلدى. مەن ءتۇسىندىم، وعان كەرەگى - مەنىڭ ۇرعانىم ەكەن.

روزا مۇقانوۆا: سوعان قاراعاندا مىنەزىڭىز شاتاق بولعان سياقتى؟

اكىم تارازي: ءيا، مەن ەكىنشى كۋرسقا دەيىن قاتتى تەبەلەستىم. ءبىر كۇنى اكەمدى شاقىرتتى. رەكتور مالىك عابدۋللين. «ءوزىڭ ورىنبوردا بىرگە وقىپ جۇرگەنىمىزدە مومىن ەدىڭ عوي. ال مىنا ۇلىڭ قىرىپ بارادى» دەپتى. اكەم دە كەرەمەت مادەنيەتتى ادام ەدى. ول كەزدە الماتىدا «دوم كولحوزنيكا» دەگەن قوناق ءۇي بولاتىن. سوعان مەنى الىپ باردى. ەكەۋمىز وتىرىپ تاماق ىشتىك. ءتۇن ورتاسىندا دالاعا ۇيىقتايىقشى دەدى. دالاعا ەسىك الدىنا ۇيىقتادىق. كۇن كەرەمەت ىستىق. سوندا عانا ايتتى. «توبەلەسىپسىڭ» عوي دەدى. ۇندەگەم جوق. ءوزى ءتۇسىندى ءارى قاراي...

روزا مۇقانوۆا: ءسىزدى عابيت مۇسىرەپوۆ قىزمەتكە شاقىرىپ، قول استىنا جۇمىسقا العان كەزدە اكەڭىز سەنبەپتى. بانديتتەردىڭ بىرىنە قوسىلىپ كەتكەن شىعارسىڭ. عابيت مۇسىرەپوۆ سەنى قايتسىن دەپ. ءسويتىپ، ءسىزدى الىپ كەتۋگە الماتىعا ىزدەپ كەلسە كەرەك.

اكىم تارازي: عابەڭنىڭ قاراماعىندا قىزمەتكە تۇرۋىمنىڭ ءوزى قىزىق. الماتىدا «ارا- شمەل» دەگەن جۋرنال شىقتى. قاراپ وتىرسام، رەداكتورى كلاسسيك عابەڭ. تاڭ قالدىم. ول كىسىگە مىنا كىشكەنتاي جۋرنال نەگە كەرەك بولدى ەكەن دەدىم ىشتەي. ءبىر كۇنى اكەم پيونەرلەردى ەرتىپ الماتىعا بارىپ كەلشى دەدى. ول كەزدە اۆتوبۋس جوق. جاياۋ سالپاڭداپ كەلە جاتسام، «ارا- شمەل» جۋرنالى دەگەن عيمارات تۇر. وسىنىڭ الدىندا عانا ءبىر «ەتىكشى» دەگەن اڭگىمە جازعام. ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت. ەكى- اق بەت. سول مەنىڭ ءبىرىنشى جازعان فەلەتونىم. جازىپ، «ارا» جۋرنالىنا جىبەرگەم. سودان سول ەسىمە ءتۇستى.

روزا مۇقانوۆا: جازۋشىدا جاقسى ءومىربايان بولماسا جازا المايدى دەپسىز. جاس جازۋشىدا جاقسى ءومىربايان بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ بولاشاقتا ادەبيەت بولا ما؟

اكىم تارازي: قازىر وقۋدى بىتىرەدى دە، ءبىر ورىنعا وتىرا قالادى. جازۋشى بولامىن دەگەن ادام ءوزىن ءوزى اياماۋ كەرەك. وتقا دا، سۋعا دا سالۋ كەرەك. ماقتانىپ وتىرعام جوقپىن، مەن ءوزىمدى اياماعان اداممىن.

وي كۇردەلى بولۋ كەرەك. ءبىراق كۇردەلى وي بەس- التى سويلەممەن- اق ءبىتىپ قالۋى مۇمكىن.

جالعاسى بار ...

جازىپ العان:

باقىتبەك قادىر

ۇمتىل زارىققان

سۋرەتكە تۇسىرگەن:

نۇرلان نۇرىشوۆ

https://adebiportal.kz