دونەن ءبيدىڭ ءمورى نەمەرەسىنىڭ قولىندا ساقتالعان

None
None
جاركەنت. قازاقپارات - ⅩⅨ عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، ⅩⅩ عاسىردىڭ باسىندا ومىردەن وتكەن دونەن ءبيدىڭ كۇمىس جالاتقان قولا ءمورى نەمەرەسىنىڭ قولىندا ساقتالعان، - دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

ساناسىندا تاريحىمىز تۋرالى ساڭىلاۋى بار ازماتتارعا ايان: I پەتر كەڭ- بايتاق قازاق جەرىن بيلەپ- توستەۋ ماقساتىندا 1708 -جىلى گەنەرال- گۋبەرناتورلىق بەس بۋىندى ساتىلى باسقارۋ جۇيەسىن ەنگىزدى. سول ءتارتىپ بويىنشا ەڭ تومەنگى ەل بيلىگىندەگى قازاق بيلەرى دە بولىستار سياقتى ءۇش جىل مەرزىمگە سايلانىپ، ولارعا ارنايى توسبەلگىلەر مەن اتتارى جازىلعان ءمور ۇستاۋعا رۇقسات ەتىلگەن. پاتشا وكىمەتىنىڭ «ەرەجەسىنە» سايكەس، قازاق قاۋىمى اراسىنداعى 100 سومنان - 300 سومعا (15 جىلقى، 150 قوي) دەيىنگى قۇنى بار داۋلاردى ءمور ۇستاۋ قۇقىعى بەرىلگەن بيلەر شەشكەن. ال، قۇنى ودان اسقان ءار ءتۇرلى ىستەر مەن داۋ- جانجالداردى بولىستىق بيلەر سوتى قاراپ، تالقىلاعان.

سۋان ىشىندەگى ەلشىبەك رۋىنان شىققان دونەن ءبي بىتەگەن ۇلى ەل بيلىگىنە ەرتە ارالاسقان ەكەن. جاستايىنان سوزگە شەشەندىگىمەن، سۋىرىپ- سالما اقىندىعىمەن، وعان قوسا اتبەگىلىگىمەن ايگىلى بولعان ول اعايىن اراسىنداعى الاۋىزدىقتى اۋىزدىقتاپ، ەل ىشىندەگى تىنىشتىقتى ساقتاۋ مەن بىرلىكتى بەكەمدەۋ ءۇشىن تالاي- تالاي تارتىسقا تۇسەدى.

ادىلدىك جولىندا نەبىر ازۋلى بي- بولىستى تىلدەن توسىلدىرىپ، ايتقىشتىعىمەن، ادالدىعىمەن القالى توپتى اۋزىنا قاراتادى. ونىڭ نايمان، البان، جالايىرلارمەن قاتار قىرعىز اعايىندار اراسىنداعى ەل- جەر داۋلارىن شەشكەندە دە تابان استىندا تاۋىپ ايتقان تاپقىرلىعى، ورتتەي ولەڭىمەن وڭمەنىنەن وتكىزىپ جىبەرگەن وكتەمدىگى، قاپەلىمدە قيىپ تۇسكەن قىلىش ءتىلى تۋرالى اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمەلەر وتە كوپ. ەل ىشىندە:

سۋاندا جان وزباعان دونەن بيدەن،

قارسى ايتار تابىلماعان ءدۇيىم ەلدەن.

سۋىرىلىپ سويلەسە، تاۋىپ ايتىپ،

داۋدى شەشىپ تاستاعان ءبىر ولەڭمەن، - دەگەن جىر شۋماعى ءالى كۇنگە دەيىن ايتىلاتىنى سودان بولسا كەرەك.

ولە- ولگەنشە ەلىمىزدىڭ بەرەكە- بىرلىگىنىڭ، جەر بۇتىندىگىنىڭ قامىن جەپ وتكەن ءبي اتامىزدىڭ وزىنەن دە:

ءادىل دەپ اتىم شىققان دونەن ەدىم،

ناقىلدىڭ كوردىڭ بە، استە كونەرگەنىن.

ارعى اتام مايقى بيدەن قالعاننان سوڭ،

تالاي ءسوزدىڭ تۇبىنە تەرەڭدەدىم، - دەگەن ءسوز قالىپتى.

سونىمەن بىرگە بيلىك ايتقاندا قولدانعان كۇمىس جالاتقان قولا ءمورى دە ۇرپاعىنىڭ قولىندا قالعان ەكەن. ونى ءبيدىڭ نەمەرەسى حاۋا اجەمىز ءجۇز جىلعا جۋىق ۋاقىت كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، جاڭا عاسىرعا دەيىن جەتكىزىپتى. قازىر بۇل قۇندى جادىگەر ارداگەر ۇستاز، ەتنوگراف، اقىن مولوت سولتانايەۆتىڭ كوللەكسياسىندا ساقتاۋلى.

 

سوڭعى جاڭالىقتار