بالۋان شولاقتىڭ ولەڭدەرى

  استانا. قازاقپارات - اقپاراتتىق اگەنتتىگى سان قىرلى ونەرىمەن حالقىن ريزا ەتىپ، سارىارقاسىن سازدى اۋەنىمەن تەربەتكەن، زامانىنىڭ ايتۋلى سال سەرىسىنىڭ ءبىرى بولعان بالۋان شولاق بايمىرزا ۇلىنىڭ بىرنەشە ولەڭدەرىن ۇسىنادى.

 مەن حالقىمنىڭ بالۋان شولاعىمىن

 بوگەتى جوق ماعان جاۋ قامالىنىڭ،

دۇنيەنىڭ ءبىر ەركە قوناعىمىن.

سۇيىكتىم دەپ، ارداقتاپ، ەركەلەتكەن،

مەن حالقىمنىڭ بالۋان شولاعىمىن.

 

مەن ءوزىم ون جاسىمنان...

 

مەن ءوزىم ون جاسىمنان زور- اق ەدىم،

ناماز بەن ورازاعا ولاق ەدىم.

بارعاندا و دۇنيەگە كەشىر، قۇداي،

وڭ قولىم وتقا كۇيگەن شولاق ەدىم.

 

ءان سالىپ توعىز جاستان...

 

ءان سالىپ توعىز جاستان سايراپ ءجۇرمىن،

تالاي- تالاي بالۋاندى جايلاپ ءجۇرمىن.

جامانعا جول بىلمەيتىن جول كورسەتىپ،

ارباعا بۇزاۋداي قىپ بايلاپ ءجۇرمىن.

 

اتادان ۇل تۋمايدى...

 

اتادان ۇل تۋمايدى مەندەي ساباز!

تۇرمەدە جاتىر ەكەن وڭكەي ماڭعاز.

التى كۇن اق تۇرمەگە قامالعان سوڭ،

ءتۇسىردى ميروۆويدان1 ماعان قاعاز.

 

اقىلىم ءبىر باسىما ەمەس ارزان،

تاۋالىم شاعىلعان جوق بۇل قاعازدان.

قاعازدىڭ مەن تۇرىنە قاراپ تۇرسام،

جەتى جىل كاتورگاعا مەنى جازعان.

 

ميروۆوي ايدايتىنىن جاڭا ءبىلدىم،

ىشىمنەن شىعارار دەپ ويلاپ ءجۇردىم.

ايدايدى دەگەن حابار ەستىگەن سوڭ،

قاجىماس وزىمە ءوزىم قايرات بەردىم.

 

بوزبالا، مىقتى بولساڭ قاستى جەمىر،

تىسىڭدە قايرات بولسا، تاستى كەمىر.

جۇرەگى قامالعاننىڭ شايقالسىن دەپ،

سەگىز كوز قابات قىلىپ قاققان تەمىر.

 

مەن شولاق وسىنداي دا كوردىم جايدى،

تۋعالى كوردىم بە مەن وسىندايدى؟

تەمىردى تىزەمە ساپ قوزعاپ كورسەم،

سەكىلدى قوعاجايداي بىلقىلدايدى.

 

بويىما كۇش بىتكەنگە ەتتىم شۇكىر،

قاجىسام اباقتىعا، بەتكە تۇكىر.

تەمىرىن ەكى يتەرىپ تارتقانىمدا،

كىرپىشى جەرگە ءتۇستى كۇتىر- كۇتىر.

 

استى عوي بۇل ارادا مەنىڭ ايلام،

قۇرعانىم بالا جاستان ءبارى سايران.

ياپىرىم- اي، بۇل نە قىلعان زور داجال دەپ،

سول جەردە ورىس، قازاق بولدى قايران.

 

جىگىتپىن ءتاڭىرى باسقا جاققان شىراق،

كۇشىمە نە تۇرادى مەنىڭ شىداپ!

اياق پەن قولىمداعى بۇعاۋلاردىڭ

شىنجىرىن سول ارادا ءۇزدىم بۇراپ.

 

تۇرمەنى بۇزعانىمدى ەتتى عاجاپ،

پەندەگە ءوزىم ولمەي بولمان مازاق.

قيراتىپ «تەرەزەدەن شىق» دەگەندە،

شىقپادى قورعالاقتاپ ورىس- قازاق.

 

سۇراساڭ، قوتىر- شورتان - ءبىزدىڭ بولىس،

التى كۇن اق تۇرمەدە قىلدىم قونىس.

قارعىپ كەپ تەرەزەدەن قاقپا بارسام،

كۇزەتشى قالعىپ وتىر ەكى ورىس.

 

قاسقيىپ قالعىعانعا كۇلىپ تۇردىم،

ولارعا كۇش جەتەرىن ءبىلىپ تۇردىم.

ەكەۋىن ەكى قويىپ تالدىردىم دا،

ىلگەرى ودان ءارى ءجۇرىپ بەردىم.

 

تاۋەكەل السىن ەردى پاناسىنا،

اقىلدىڭ قاراڭدارشى داناسىنا.

قالدىرىپ كەتەم بە دەپ اقبوز اتتى،

ميروۆوي كەلىپ كىردىم قوراسىنا...

 

اقبوز ات بىلىنبەيدى ءبىزدىڭ سورعا،

جانۋار ءتۇستىڭ بە الدە، جايعان تورعا!

ەسىگىن كونيۋشنانىڭ1 بۇزىپ كىرىپ،

شىعاردىم ءبىرى - رىساك2, ءبىرى - جورعا.

 

اشۋمەن ەرىندەرىم كۇبىرلەدى،

تىڭدايمىن، باسقا دىبىس بىلىنبەدى.

ءبىر قاقپا قارا تاستان جىمداسىپ تۇر،

ىشىندە ءبىر زور قابان كۇرىلدەيدى.

 

ويلاسام مىنا دۇنيە جالعان ەكەن،

ىزدەگەن ماقساتىنا بارعان ەكەن.

اقبوز ات كەلگەنىمدى مەنىڭ ءبىلىپ،

اۋزىنا شويىن كىلتتى سالعان ەكەن.

 

وڭدالعان بالا جاستان مەنىڭ جولىم،

بىلمەدىم دۇنيەنىڭ وڭىن- سولىن.

بويىما وسى كۇشىم قالاي سىيعان،

كىلتتى جۇلىپ الدى شولاق قولىم.

 

اقبوز ات العان اتىم توپتان سايلاپ،

كوپ دۇشپان سوڭعا ءتۇستى وداعايلاپ.

ەسىگىن تاس سارايدىڭ بۇزىپ كىرسەم،

ىشىنە قويعان ەكەن پانار بايلاپ.

 

اقبوز ات، اينالايىن مەنىڭ قالقام!

سەن ءۇشىن تالاي تاستى قىلدىم تالقان.

جەتەكتەپ شىلبىرىنان شىعارعاندا،

اياعىن باستى اتىم الشاڭ- الشاڭ.

 

جىلقىنى نەگە كەرەك بوسقا ماقتاپ،

اتتى ايت، مىنگەن ەرىن جۇرگەن ساقتاپ.

توعىز جىل توپقا مىنگەن جانۋارىم،

يەگىن سالدى يىعىما ەكى جاقتاپ.

 

اقبوز ات، بۇل ونەرىڭ بولدى باسىم،

دومالار ورگە قاراي تەپكەن تاسىم.

جاسىڭنان ءتىل ۇيرەنگەن تۇلپارىم- اي!

كوزىمنىڭ تىيا المادىم اققان جاسىن.

 

اتادان ۇل تۋمايدى مەندەي ساباز،

تۇرمەدە قالدى شىركىن تالاي ماڭعاز.

ميروۆوي قورلىعىنا شىداي الماي،

تۇبىنە پانارىنىڭ جازدىم قاعاز:

 

«تۇرمەدە التى كۇندەي بولدىم قوناق،

سويلەۋگە ميزامىڭدى ءتىلىم ولاق.

جورعا، رىساك، اقبوزدى الىپ كەتكەن،

سۇراساڭ، مەنىڭ اتىم - بالۋان شولاق!»

 

تەرمە

 

ءبىر جاسقا جەتكەنىمشە قۇنداقتايسىڭ،

ەكىدە تەك بىلدىرلاپ ءتىل قاتپايسىڭ.

بەس جاستا بەزىپ ۇيدەن، تال ات ءمىنىپ،

ون جاستا جاردا ويناعان ىلاقتايسىڭ.

كەلگەندە جيىرماعا سازدا وسەتىن،

بالاۋسا بەينە بالعىن قۇراقتايسىڭ.

وتىزدا ور قويانداي اسپانعا اتىپ،

قىرقىڭدا مۇشەلەنگەن قۇر اتتايسىڭ.

ەلۋدە اقىل- ويىڭ تەگىس تولىپ،

توسكەيدەن سارقىراعان بۇلاقتايسىڭ.

الپىستا بار اسىلىڭ تۇگەل جايناپ،

ماڭىڭا ساۋلە شاشقان شىراقتايسىڭ.

جەتپىستە تۇرا بەرسەڭ جەر تايانىپ،

جارىڭنان قۇداي قوسقان جىراقتايسىڭ.

سەكسەندە بۋىندارىڭ ءدىرىل قاعىپ،

بولدىرعان ارىق اتتاي بۇراقتايسىڭ.

توقساندا ولسەڭ دە ءولدىڭ، ولمەسەڭ دە،

سۇم دۇنيە، ەندى كىمگە تۇراقتايسىڭ؟ ..

 

قىنجىل

 

ايتۋعا مەن ءبىر ولەڭ كوڭىلىم اۋىپ،

قىز بالا، الدىڭدا تۇر ۇلكەن قاۋىپ.

اكەڭنىڭ وڭ جاعىندا وينا دا كۇل،

ءبىر جاقسى جىگىتپەنەن تەڭىڭ تاۋىپ.

 

اكەڭنىڭ وڭ جاعىنان كەتكەننەن سوڭ،

جۇرەسىڭ بوتەن ەلدە سيىر ساۋىپ.

ەگەر دە كۇيەۋىڭە جاقپاي قالساڭ،

باسىڭا كەتەر سوندا قامشى جاۋىپ.

 

جىبەرەر اكەڭ سەنى مالعا ساتىپ،

مال بولسا بولعانى عوي ءتاڭىر اتىپ.

جىگىتپەن كوڭىلىڭ سۇيگەن وينا دا كۇل،

ايتامىن وسى ولەڭدى تاڭىرقاتىپ.

 

جىگىتكە ءوزىڭ سۇيگەن بارا الماساڭ،

وتەرسىڭ ءبىر جامانمەن سىلەڭ قاتىپ،

ۋاي، ساۋلەم، ۇعىپ الشى بۇل ءسوزىمدى،

سەندەرگە ايتقان مەنىڭ ناسيحاتىم.

ويلانىپ تۇبىندە ءبىر بىلەرسىڭدەر،

ءسوزىمنىڭ شىندىعى مەن حاقيقاتىن.

 

الايىن، داۋسىم كەلسە

 

الايىن، داۋسىم كەلسە، جەلىپ- جەلىپ،

گۋلەسە باسىلمايتىن مەن ءبىر كورىك.

ات جالىن ءوزىم تارتىپ مىنگەننەن سوڭ،

سۇلۋ قىز، كەلىنشەككە بولدىم جەرىك.

 

سۇراساڭ، مەنىڭ اتىم - بالۋان شولاق،

دەنەمدە ءتاڭىرىم بەرگەن كۇشىم مول- اق.

سۇلۋ قىز، كەلىنشەككە تيىشسىزداۋمىن -

جالعىز- اق تال بويىمدا كىنام سول- اق.

 

بۇل كۇندە قىرىق توعىزدا مەنىڭ جاسىم،

قامالدىڭ بۇزىپ ءجۇرمىن تاۋ مەن تاسىن.

كەشەگى سەنتيابردىڭ بازارىندا،

كوتەردىم ەلۋ ءبىر پۇت كىردىڭ تاسىن.

 

قالتامنان جەتپىس بەس سوم زالوگ الىپ،

سىندىردىم كارون بالۋان قابىرعاسىن.

جيىلعان ورىس- قازاق تاڭ قالىستى،

بولدى دەپ قاھارماننان مىناۋ باسىم

 

عاليا

1963 -جىلى شىققان «ⅩⅩعاسىر باسىنداعى قازاق اقىندارىنىڭ شىعارمالار جيناعىندا» جاريالانعان بۇل ولەڭ ەل ىشىنە ءان ءماتىنى رەتىندە كەڭ تارالعان، تەك ونىڭ ءۇشىنشى شۋماعىنداعى العاشقى جولى «ايدىڭ كوزىن جالت ەتىپ بۇلت السىن» دەپ كەلەدى، سونداي- اق ءان قايىرمامەن ايتىلادى.

 

ايىم دا سەن، عاليا- اۋ، كۇنىم دە سەن،

وڭ قاباعىم تارتادى كۇلىمدەسەڭ.

مەنىڭ كوڭىلىم، عاليا، داۋالانسىن،

اۋعان تۇيە سەكىلدى بەيىمدەسەڭ.

نۇر سيپاتىڭ، عاليا، جامالىڭىز،

ەشبىر جانعا تيمەسىن زالالىمىز.

قارشىعا ءتوس، قاز مويىن عالياجان،

الدەقانداي بولادى زامانىمىز؟

 

ايدىڭ كوزىن، عاليا، بۇلىت السىن،

بۇيتە بەرسەڭ، جۇيكەمدى قۇرىتارسىڭ.

قارشىعا ءتوس، قاز مويىن عالياجان،

قاي قىلىعىن قالقانىڭ ۇمىتارسىڭ؟

 

قايىرماسى:

 

ويپىر- اۋ، جان ساۋلەم،

عاليا- اۋ، بەتىڭنەن،

اپپاق قارداي ەتىڭنەن.

ءبىر كۇن اۋرۋ، ءبىر كۇن ساۋ،

جازىلدىڭ با دەرتىڭنەن.

 

انەۋگى ايتقان...

 

انەۋگى ايتقان، ساۋلەم- اي، ءسوزىڭدى ۇقتىم،

مەن دۇشپاننان قورعالاپ قاشان بۇقتىم.

اقسۇڭقاردى بوكتەرگى ىلە مە دەپ،

ەرەگىسكەن دۇشپاندى جەرگە تىقتىم.

 

ەرەيمەننىڭ تۇبىندە سەگىز اعاش،

سەنى ماعان تەليدى كورگەن الاش.

اعا، جەڭگەڭ باس بولىپ قورىسا دا،

امانداسىپ قالۋشى ەڭ تاڭمەن تالاس.

 

ءبىر ات كەلدى بازاردان قۇلا قاسقا،

جىبەك نوقتا باسىندا، باۋى باسقا.

عاشىق بولىپ قوسىلعان عالياجان،

كەل، ەكەۋىمىز مىنەيىك تارانتاسقا.

 

ويلاپ تۇرسام، دۇنيە، جالعانىڭ- اي،

وگىز ساتىپ قاراوتكەل بارعانىم- اي.

قاپالانىپ جۇرگەندە ەل ساعىنىپ،

قايدان مەنىڭ ءىلىندىڭ قارماعىما- اي.

 

قۇرمەت ەتكەن كىشىنى ۇلكەن اعا،

سۇيەنىش ەرلەرگە بولعان پانا.

عاشىق بولىپ قوسىلعان عالياجان،

ولەڭمەنەن سويلەيىن ءبىراز عانا.

 

ەسەن بول، ەندى اينالىپ كەلگەنىمشە،

قىلىعىڭدى ۇمىتپان ولگەنىمشە.

ەل ساعىنىپ بارامىن ۇيگە قايتىپ،

ءبىر اللاعا تاپسىردىم كورگەنىمشە.

 

الاشتىڭ الماۋشى ەدىم...

 

بۇل شوكەڭ قايدان ءبىلسىن ۇرلىق جايىن،

الاشتىڭ الماۋشى ەدىم جالعىز تايىن.

سەمەيدەن سەكسەن ماستەك ايداپ كەلىپ،

بيلەرگە شايناتتىم عوي جەلىن مايىن.

 

مەن شوكەڭ ەكى دايدان اسىپ جۇرگەن،

ەلدەگى قۇربىلاسپەن اشىق جۇرگەن.

كەۋدەمە قۇداي ونەر بەرگەننەن سوڭ،

دۇشپاندى قاۋدان شوپتەي باسىپ جۇرگەن.

 

جاز ءمىنىپ كەرتوبەلدى جايلاعانىم،

بەلدەۋگە ۇكى تاعىپ بايلاعانىم.

ساۋدامەن قاراوتكەلدەن قايتقانىمدا،

قىرىق وگىز قايراقتىدان ايداعانىم.

 

اۋەلى سيىنعانىم ءبىر قۇدايعا،

ودان سوڭ تانىس بولدىم مەرۋايعا،

سوڭىما قانشا دۇشپان تۇسسە- داعى،

ءۇشىنشى، تانىس بولدىم ويازنايعا.

 

اتباسار بازارىنا تۇيە ايدادىم،

بىرەۋىن قالدىرماستان جيا ايدادىم.

تۇيەنىڭ ون- ون بەسىن ءبولىپ الىپ،

ءناپسىنى مول اشىلعان تىيا المادىم.

 

نۇرمۇحامبەت اتاندىم بايمىرزا ۇلى،

جاسىمنان ءاربىر ىسكە بولدىم قىرلى.

قىران قۇس قيسىق ۇشىپ، ءتۇزۋ ىلگەن،

جاقسىنىڭ ەستەن كەتپەس ءار قىلىعى.

 

كىرەدى، توپشى كورسەم، مەنىڭ جانىم،

كورمەسەم سۇلۋ قىزدى بولماس ءسانىم.

جامانعا ايتقان ءسوزىڭ جەلگە كەتەر،

بىلمەيدى يتكە سالساڭ قانتتىڭ ءدامىن.

 

جاسىمنان ىسكە كىردىم دامىل تاپپاي،

ءبىر دۋان سوڭعا ءتۇستى تۇگەل- جاپپاي.

بۇلدىرگەن بۇلدىرگەنگە بولعاننان سوڭ،

بەتىمە قويا بەردى تاعى قاقپاي.

 

سەكىرگەن جار باسىنا مەن ءبىر قۇلان،

بايلاردىڭ اساۋىنداي ءجۇردىم بۇلاڭ.

وگىزدى وتىز التى ايدايمىن دەپ،

وزىمە ءوزىم سالدىم ۇلكەن ىلاڭ.

 

جاسىمنان اتقا ءمىندىم وتتاي جايناپ،

كوپ دۇشپان قامالادى وداعايلاپ.

دۇشپاندار، اياعىمنان الساڭ- داعى،

قالارسىڭ اقىرىندا داڭعىل شايناپ.

Stan.kz