الماتىداعى كورمەگە وسمان يمپەرياسىنىڭ قازاقستانمەن بايلانىسى تۋرالى قۇجاتتار قويىلدى

الماتى. قازاقپارات - ق ر ورتالىق مۋزەيىندە «وسمانلى مەملەكەتى مەن ورتا ازيا حاندىقتارى قارىم- قاتىناستارىنىڭ قۇجاتتارى» اتتى كورمەسى اشىلدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

«بۇگىن ءبىزدىڭ مۋزەي تورىندە وسمان مەملەكەتى مەن قازاق حاندىعى اراسىنداعى، مۇسىلمان مەملەكەتتەرى اراسىنداعى قارىم قاتىناستىڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن ۇلكەن كورمە اشىلىپ جاتىر. بۇل وتە قۋانىشتى نارسە. كۇنى كەشە بىزدە مەملەكەت بولماعان دەگەن اڭگىمەلەر بولدى. بىزدەگى قۇجاتتاردىڭ كوبىسى رەسەي يمپەرياسى، نەگىزگى ىزدەنىستەر باعىتى ورىس، اعىلشىن تىلىندەگى قۇجاتتار بولاتىن. بۇگىنگى كورمەگە قويىلعان جۇزدەگەن جىل تاريحى بار وسمان مەملەكەتىنىڭ قۇجاتتارى ولاردىڭ ارحيۆتەرىندە جاتقان قۇجاتتاردىڭ قازاق وقىرمانىنا كورسەتىلگەن ەڭ العاشقى قارلىعاشى. ونى ايتىپ تۇرعانىم، وسكەلەڭ تاريحشىلار، ىزدەنۋشىلەر ءۇشىن تاريحي ىزدەنىستىڭ جاڭا باعىتى دەسەك بولادى. تۇركيا مەن قازاقستان ەلىنىڭ ءدىنىمىز، ءتىلىمىز ءبىر، مادەنيەتىمىز ورتاق. تۇرىك مەملەكەتى ارحيۆتەرىندە قانشا قۇجاتتار بار ءبىز بىلە بەرمەيتىن. سونىڭ ءبارى جارىققا شىقسا، قازاق تاريحىنا قوسىلاتىن ولشەۋسىز ۇلەس دەپ ويلايمىن»، - دەدى ق ر ورتالىق مۋزەيى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى بەيبىتقالي قاقابايەۆ.

كورمەگە وسمانلى مەملەكەتى مەن ورتا ازيا حاندىقتارىنىڭ قارىم- قاتىناستارىن باياندايتىن 40 قۇجات قويىلادى. ولاردىڭ بارلىعى تۇركيا مەملەكەتىنە قاراستى وسمانلى مۇراعاتىنان الىنعان. بۇل قۇجاتتاردىڭ اراسىنان قازاق حانى مۇحاممەت قايىپ حان مەن وسمانلى سۇلتانىنىڭ 1713 - جىلى جازىلعان حاتتارى سياقتى دەرەكتەر قازاقستان حالقىنا تۇڭعىش رەت ۇسىنىلادى.

سونداي- اق بۇحارا، حيۋا جانە قوقان حاندىقتارى مەن وسمانلى مەملەكەتىنىڭ قارىم- قاتىناستارىن كورسەتەتىن باسقا حاتتار، تۇركىستان ايماعىنىڭ بەرليندە باسىلعان كارتاسى (1862 -جىل) ءتارىزدى ماڭىزدى دەرەكتەر مەن كارتالار بار.

 

ەكسپوناتتاردىڭ اراسىندا تۇركيا مەملەكەتتىك ءارحيۆىنىڭ تارتۋى رەتىندە قازاقتاردىڭ تۇركياعا كوشۋىنە قاتىستى قوسىمشا قۇجاتتار دا بولدى.

كورمەنىڭ اشىلۋىندا تۇركيا رەسپۋبليكاسى پرەمەر- مينيسترلىگىنە قاراستى مەملەكەتتىك مۇراعاتتار باسقارماسىنىڭ باس ديرەكتورى، پروفەسسور ۋگۋر ءۇنال، قازاقستاندىق ارحيۆ قىزمەتكەرلەرى مەن تاريحشىلار باس قوستى.

كورمە وسمان يمپەرياسىنىڭ XVIII- XIX ع ع. ورتاسىنداعى ورتا ازيا مەملەكەتتەرىمەن قارىم- قاتىناسىنداعى سىرتقى ساياسي قىزمەتىنىڭ تاريحىن بەينەلەيدى جانە كەلۋشىلەرگە تۇركيانىڭ مەملەكەتتىك مۇراعاتى ۇسىنعان مۇراعاتتىق قۇجاتتارمەن تانىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

 

كورمەگە قازاق حانى قايىپ مۇحاممەدكە جولدانعان سۇلتان حاتىنىڭ كوشىرمەسى (1713 -جىلعى 21 تامىز)، قايىپ مۇحاممەد حان جولداعان بولەك سىي- سياپات تىركەلگەن 10 داپتەردىڭ كوشىرمەسى (1713 -جىلعى 21 - تامىز)، قايىپ مۇحاممەدتىڭ ەلشىسى سەيىت مۇحاممەدقۇل بەي تاپسىرعان حاتتىڭ اۋدارماسىنىڭ كوشىرمەسى (1714 -جىل 16 قاڭتار)، قازاق حانى قايىپ مۇحاممەدتىڭ ەلشىسى مۇحاممەد قۇلدىڭ اۋىزشا سالەمىنىڭ قاعازعا تۇسىرىلگەن نۇسقاسى (1714 -جىلعى 16 قاڭتار)، قازاق حانى قايىپ مۇحاممەدتەن كەلگەن حاتتىڭ كوشىرمەسى (حاتتا وسمانلى مەملەكەتىنىڭ شىنايى دوسى ەكەندەرى، ءاردايىم دۇعا ەتەتىندەرى تۋرالى جازىلعان، 1716 -جىلعى 14 - جەلتوقسان)، م. لەسساردىڭ ورتا ازيا ساياحاتى تۋرالى «Central Asia No1» دەپ اتالاتىن راپورتىنىڭ تانىستىرىلىمى (1883 -جىل) قويىلعان.

اۆتور: گۇلميرا عوسمانالي