ايەل- سامۋرايلار تۋرالى قىزىقتى مالىمەتتەر

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - «ايەل- سامۋراي» تىركەسىن قولدانۋدىڭ ءوزى دۇرىس بولىپ سانالمايدى. سەبەبى، ەكىنشى يەروگليف تەك ەر كىسىلەرگە قاتىستى قولدانىلادى.

سوندىقتان، ايەلدەر ءۇشىن «وننا- بۋگەيسيا» تەرمينى ايتىلاتىن بولعان. ورتا عاسىرلاردا كۇن شىعىس ەلىندەگى ەل بيلەۋ ىسىندە ايەلدىڭ ءرولى ايرىقشا بولعان. ءتىپتى جاپونيانىڭ العاشقى تاريحي جازبالارى وعان دالەل بولا الادى. ايتا كەتسەك، كورەي بۇعازى ارقىلى كورەيا جانە ياماتوعا جاسالعان توتەنشە شابۋىلدار كەزىندە جاۋىنگەر حانشايىمدار ەرلىك كورسەتكەن. دەگەنمەن، VI- VII عاسىرلاردا كونفۋتسي ءىلىمى ءوز باسىمدىعىن كورسەتە باستاعاننان كەيىن ايەلدەر سوعىس پەن بيلەۋ ىسىنەن الاستاتىلعان بولاتىن.

ۋاقىت وتە كەلە ايەلدەر بالانىڭ تاربيەسىمەن قوسا سوعىسۋ تاسىلدەرىن دە ۇيرەنىپ جاتتىعاتىن بولعان. وعان سەبەپ سامۋرايدىڭ ۇيىنە تۇتقيىلدان جاۋ كىرەتىن بولسا، ايەل ءوز ءۇيىن قورعاي الاتىن بولۋى ءتيىس. ونداي ايەلدەر «بۋكە- نو- وننا» ياعني «بۋكە(بۋسي) اۋلەتىنەن شىققان ايەل» دەپ اتالاتىن بولعان. ولار كونە داۋىردەگىدەي اسكەر باسقارماسا دا، ءوز جۇپتارىنىڭ سەنىمدى سەرىگىنە اينالا الاتىن بولعان. وسىلاي ايەلدەردىڭ وزىندىك ءبىر تابى قالىپتاستى. وسىنداي ايەلدەردىڭ ءبىرى كاماكۋر سەگۋنى ميناموتو ەريموتونىڭ جۇبايى ماساكو حانىم ەدى.

تاريحشىلارعا قۇلاق تۇرسەك، ول وتە زەرەك، شاپشاڭ جانە باتىل بولعان دەسەدى. ماساكو حانىم ەلدى رەسمي بيلەمەسە دە ونىمەن كەڭەسپەي ەشبىر شەشىم قابىلدانبايتىن بولعان. سامۋرايلىق ءتارتىپ بويىنشا ايەلدەردى دە ولاردىڭ اكە، اعا مەن باۋىرلارى سەكىلدى ءوز اۋلەتىنە ادالدىقپەن قىزمەت ەتۋگە نەگىزدەيدى.

ايەل- سامۋرايلاردىڭ نەگىزگى قارۋى تىك (ياري) جانە يىلگەن (ناگيناتا) نايزا بولعان. وعان قوسا ءار سامۋرايعا كيۋگە مىندەت بولاتىن كيمانو بەلبەۋىنىڭ ارتقى جاعىندا ۇنەمى قانجار بولادى. قانجار، نەگىزىنەن، سامۋراي اۋلەتتىڭ سەنىمىن اقتاي الماعان جاعدايدا نەمەسە جاۋ قولىنا تۇسەر ساتتە وزىنە- ءوزى قول جۇمساۋ ءۇشىن قاجەت بولعان. ال اۋلەتتىڭ باسشىسى سوعىستا مەرت بولسا، ونىڭ سامۋرايلارى كەك الۋعا مىندەتتى بولادى. باس سەگۋننىڭ ايتۋىمەن كەك الۋعا رۇقسات ەتىلمەۋى مۇمكىن. ونداي كەزدە قالعان سامۋرايلار رونين (باسشىسىز) اتاناتىن بولعان. قازىرگى زاماناۋي داۋىردە دە جاپون ايەلدەرى ءداستۇردى ساقتاپ كەلەدى. ولار ءوز ۇلدارىن اسكەري اكادەمياعا بەرىپ، قىزدارىن دودزەگە («ناگيناتادزيۋتسۋ» دەپ اتالاتىن كونە سوعىس ونەرىنە ۇيرەتەتىن ارنايى مەكتەپ) ءتالىم الۋعا بەرەدى.

Massaget.kz