قازاقى نانىمداعى «جامان بولادىنىڭ» ءمانى

None
None
 استانا. قازاقپارات - قازاقى نانىم- تۇسىنىك ونىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى مەن ءومىر- سالتىمەن ەتەنە بايلانىسىپ جاتىر.

بۇگىن نازارلارىڭىزعا اتا-انالارىمىز بەن اۋىلدىڭ ۇلكەن اقساقالدارى ۇنەمى ايتا بەرەتىن «جامان بولادى» جايلى ۇسىنباقپىز. «جامان بولادىنىڭ» استارىندا نە جاتقانىن بىلگىڭىز كەلسە، نازار اۋدارىڭىز.

* بەلدى تايانبايدى. سەبەبى جاقىن ادامى قايتىس بولعاندا جوقتاۋ ايتىپ جىلاعان ايەل عانا بەلىن تايانادى.

* جەر تايانىپ وتىرمايدى. جاقىنىنان ايرىلعان ادام عانا جەر تايانادى.

* بەتتى باسۋعا بولمايدى. قايعى- قاسىرەتتەن قاجىعان ادام عانا بەتىن باسادى.

* قولدى تاراقتاۋعا، ارتقا قۋسىرىپ جۇرۋگە بولمايدى. بۇل- قولى بايلانعان تۇتقىندى ەسكە سالاتىن جامان ىرىم.

* بەلدى بوسقا بۋىنبايدى. ومىرىندە پەرزەنت كورمەگەن ادام عانا بەلىن بوسقا بۋىنادى.

* تىزەنى، تاباندى تارتۋعا بولمايدى. اۋرۋعا شالدىققاندا عانا تىزە مەن تاباندى تارتادى.

* جاقتى تايانبايدى. قايعى- قاسىرەتتەن ابدەن جالىققان ادام عانا جاعىن تايانىپ دەمەۋ ەتەدى.

* تىزەنى قۇشاقتامايدى. بۇل- «ۇرپاقسىز قالدىم»، «قۋ تىزەمنەن باسقا قۇشاقتار قالمادى» دەگەن جامان ىرىمدى بىلدىرەدى.

* جۋعان قولدى سىلكىسە، ىرىس- نەسىبە كەتەدى.

* ادامعا قاراتىپ قولدى شوشايتۋ ادەپسىزدىك بولادى.

* ساۋساقتى، قولدى ورىنسىز اۋىزعا سالۋعا بولمايدى. بۇل دا ادەپسىزدىك بەلگىسى.

* ەكى قولدى توبەگە قويىپ وتىرۋعا بولمايدى. باسىنا قايعى- قاسىرەت تۇسكەن ادام عانا ەكى قولىن توبەسىنە قويىپ وتىرادى.

* اياق-قولدى جىپپەن بايلاۋعا بولمايدى. سەبەبى بۇل قول-اياعى بايلانعان تۇتقىندى ەسكە سالادى.

* باستى شايقاۋعا، ءتىستى قايراي بەرۋگە بولمايدى. جۇيكە اۋرۋىنا شالدىققان ادام عانا وسىلاي ىستەيدى.

* تاڭداي قاعۋعا بولمايدى. ءۇي ىشىندە تاڭداي قاعا بەرۋ- جامانشىلىق (ءولىم- ءجىتىم) شاقىرۋ بەلگىسى.

* بىرەۋگە قاراپ ەرىن شىعارۋعا، ۇلكەن ادام الدىندا اياقتى سوزىپ وتىرۋعا، ادامعا قاراپ تۇشكىرۋگە، ۇلكەن كىسىنىڭ جولىن كەسىپ وتۋگە بولمايدى. بۇل قىلىقتاردىڭ ءبارى ادەپسىزدىك بولىپ سانالادى.

* كىسىگە قاراپ بەيبەرەكەت كۇلۋگە بولمايدى. جۇيكە اۋرۋىنا شالدىققان ادام عانا بەيبەرەكەت كۇلە بەرەدى.

* ادامعا قاراپ كەرىلمەيدى، بۇل دا ادەپسىزدىك بولىپ سانالادى.

* جاتقان كىسىنىڭ ۇستىنەن اتتامايدى.

* ىشەكتى تارتۋعا بولمايدى. جامانشىلىق شاقىرۋ بەلگىسى بولىپ سانالادى.

* تىرناقتى تىستەسە، ىرىس- نەسىبە كەتەدى.

* تىرناق پەن باستىڭ شاشىن بەيسەنبى مەن جۇمادان باسقا كۇندە الادى.

* سەيسەنبى كۇنى ۇلكەن جۇمىسقا كىرىسپەيدى. جاڭا مەكەنگە كوشپەيدى، جولعا شىقپايدى، ءتىپتى مالدى دا سانامايدى. تۇنگى قوناققا مال سويىلمايدى. قازاق حالقىندا سارسەنبى ءساتتى كۇن ەسەپتەلەدى. سوندىقتان بارلىق ءىستى سارسەنبى كۇنى باستايدى.

* تۇندە ايناعا قارامايدى. ادام تۇندە ايناعا قاراسا، قاتتى شوشىنۋى مۇمكىن.

* ءيتتى، مىسىقتى تەبۋگە بولمايدى. ويتكەنى ءاربىر جان-جانۋاردىڭ كيەسى بولادى.

* ەر ادام تورگە قاراپ جۇرەلەپ وتىرمايدى. ويتكەنى ول قىرىق ادامنىڭ جولىن بوگەيدى. ەگەر ايەل جۇرەلەپ وتىرسا، وندا قىرىق ادامنىڭ جولىن وڭعارادى.

* اۋىلعا اتپەن شاۋىپ كەلۋگە، جۇگىرىپ ۇيگە كىرۋگە بولمايدى. بۇل ادام شىعىنىنىڭ جامان حابارى دەگەن جامان ىرىمعا سانالادى. ەگەر ءسۇيىنشى حابار بولسا، شاۋىپ كەلۋگە بولادى، ءبىراق «ءسۇيىنشى!» دەپ ايعايلاپ كەلۋ كەرەك.

* قايعىلى، قازالى حاباردى ەستىرتكەندە نەمەسە جانازاعا شاقىرعاندا اتپەن شاۋىپ كەلىپ، شەتكى ۇيگە عانا حابارلايدى. ول ءۇيدىڭ يەسى باسقالارعا حابارلاۋعا ءتيىس.

* كىسى اقىسىن جەۋگە بولمايدى. كىسى اقىسىن جەگەن ادام و دۇنيەگە بارعاندا توزاققا بارادى.

* جاقىن ادامعا مىسىق بەرسە، ارالارى سۋىپ كەتەدى.

* قۇلاعان ءۇيدىڭ، مال قورانىڭ ىشىندە ادام دارەتكە وتىرمايدى، كيەسى ۇرادى.

* تىرناق پەن شاشتى باسپايدى، وتقا تاستامايدى، ولاردى ادام باسپايتىن جەرگە كومەدى.

* كىردىڭ سۋىن باسۋعا بولمايدى. جامانشىلىق كىردىڭ سۋىمەن كەتەدى. ونى باسۋ سول جامانشىلىقتى ۇيگە اكەلۋمەن بىردەي.

* باستى ماڭدايدان باستاپ جۋادى. ويتكەنى جاقسىلىقتىڭ ءبارى ادام ماڭدايىنا جازىلادى.

* بەيىت تۇسىنان شاۋىپ وتۋگە، بەيىتكە قاراپ قولدى شوشايتۋعا، وعان قاراپ تۇزگە وتىرۋعا بولمايدى. بۇل - قايعى- قاسىرەت شاقىراتىن جامان ىرىم.

* تاياققا سۇيەنۋگە بولمايدى. ويتكەنى جاقىنى قايتىس بولعان ەر ادام عانا تاياققا سۇيەنگەن.

* دارەتحاناعا كىرگەندە سويلەۋگە، كۇلۋگە بولمايدى. دارەتحاناعا سول اياقپەن كىرىپ، وڭ اياقپەن شىعۋ كەرەك. بويىمداعى اۋىرتپالىق دارەتحانادا قالسىن دەپ، سول اياقپەن، جاقسىلىقتىڭ ءبارى الدىمنان شىقسىن دەپ وڭ اياقپەن شىعۋ كەرەك.

* تۇندە سۋعا بارمايدى. بارعان كۇندەدە «سۋ يەسى سۇلەيمەن، سۋ الۋعا رۇقسات بەر» دەپ سۋعا ءۇش رەت كەسەك لاقتىرىپ بارىپ العان ءجون.

 

 دەرەككوزى: «پ ت» توپتاماسىنان

 

سوڭعى جاڭالىقتار