ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ ءبىرىنشى ءتوراعاسى ەلباسىنىڭ قۇپيا تاپسىرماسى جايلى ايتىپ بەردى
دەربەس مەملەكەت بولعان تۇستا، كۇيىمىز قازىرگىدەي ەمەس ەدى. اقيقات. ەكونوميكا تۇرماق، الەۋمەتتىك تۇرمىس تومەن- ءدى. ءتىپتى ءتول اقشامىز دا بولمادى. امالسىز كەلمەسكە كەتكەن كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ رۋبلىن ەكى جىل بويى پايدالانىپ كەلدىك. باستى سەبەپ قازاقستاندا بانكنوت شىعاراتىن فابريكا مەن مونەتا سارايى جوق ەدى. سوسىن ەلباسى سول كەزدەگى ۇلتتىق بانكتىڭ ءبىرىنشى ءتوراعاسى عالىم باينازاروۆتى وزىنە شاقىرتىپ، باس بانكيرگە قۇپيا تاپسىرما جۇكتەدى.
عالىم باينازاروۆ، ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ ءبىرىنشى ءتوراعاسى (1992-1993 ج ج.):
- 1992 -جىلدىڭ باسىندا ۇلتتىق بانكتىڭ ءتوراعاسى بولدىم. سوسىن پرەزيدەنت مەنىڭ الدىما ۇلتتىق ۆاليۋتانى كىرگىزۋ كەرەك دەگەن ماقسات قويدى. تاپسىرما بەرىلدى. جۇمىستى وتە قۇپيا تۇردە جۇرگىزۋ كەرەكتىگى جايىندا جارلىق شىقتى. اقپاراتتار تارالماۋى ءۇشىن بار قۇجات ۇلتتىق بانكتە ساقتالدى.
سونىمەن، كوپ ۇزاماي ءتول ۆاليۋتانىڭ ديزاينىن جاساۋ باستالدى. بۇل ءىس جوعارى ساناتتى ديزاينەرلەر مەڭدىباي الين، تيمۋر سۇلەيمەنوۆ، دوسبول قاسىموۆ، اعىمسالى دۇزەلحانوۆ پەن قايروللا ابجالەلوۆكە جۇكتەلدى. ولارعا قويىلعان مىندەت ءتول اقشا تاريحىمىزدان سىر شەرتۋى قاجەت. ءسويتىپ قاعاز بانكنوتتاردىڭ بەتكى جاعىندا ءال- فارابي، ابىلاي حان، اباي، شوقان سىندى تۇلعالار بەينەلەندى. ءبىر مىندەت ورىندالدى. كەلەسى كەزەكتە العاشقى بانكنوتتارعا قول قويىپ، باسىپ شىعارۋ قاجەت ەدى. قازاقتىڭ ءتول اقشاسىنا العاش بولىپ قول قويۋ باقىتى ۇلتتىق بانكتىڭ ءبىرىنشى ءتوراعاسى عالىم باينازاروۆقا بۇيىردى.
عالىم باينازاروۆ، ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ ءبىرىنشى ءتوراعاسى (1992-1993ج ج.):
- بىزدە مىناداي ءبىر نۇسقا بولعان. ەكى قولمەن شىعارۋدى ويلادىق. ءبىرىنشىسى - ەلباسىنىڭ قولى. ەكىنشىسى - ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ قولى. سوسىن پرەزيدەنت الەمدىك تاجىريبەنى ەسكەرىپ، تەك ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى عانا قول قويسىن دەپ رۇقساتىن بەردى. جوباسى دايىن. ەندى باسىپ شىعارۋ كەرەك. كوپ ۇزاماي ارنايى توپ جاساقتالدى. بىرنەشە ادام قۇپيا تۇردە لوندونعا ۇشتى. «حارريسون جانە ۇلدارى» اتتى بانكنوتتىق فابريكا قازاق ۆاليۋتاسىن شىعارا باستادى. ءسويتىپ، نە كەرەك، 1993 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا، ياعني ءبىر جىل ىشىندە بانكنوتتار دايىن بولدى. ەندى اقشالاردى ەلگە جەتكىزۋ ءىسى تۇردى.
تاسىمال وڭايعا سوققان جوق. رەيستىڭ ءبارى تۇندە جاسالدى. ءسويتىپ ءبىر- ەكى اپتانىڭ ىشىندە لوندوندا شىققان جاڭا تەڭگەلەر تۇگەلدەي تارازعا جەتكىزىلدى. ءبىراق ۇلتتىق ۆاليۋتا دايىن جاتقانىمەن، قولدانىسقا كەشەۋىلدەپ ەندى.
ەلباسى 15 - قاراشا كۇنى ۇلتتىق ۆاليۋتامىز تەڭگەنى اينالىمعا ەنگىزۋ تۋرالى جارلىق شىعاردى. وسىلايشا قازاقتىڭ ءتول اقشاسى اينالىمعا ەندى. جاڭا ۆاليۋتامىزدىڭ باعامى بەلگىلەندى: 4 تەڭگە 75 تيىن - 1 دوللار نەمەسە 1 تەڭگە 500 رۋبلگە تەڭ بولدى. سودان باستاپ ەكونوميكا ءوستى. ينفلياتسيا وزگەردى. ماسەلەن، 1993 -جىلى ينفلياتسيا دەڭگەيى 2265 پروتسەنت بولسا، ەكى جىلدان سوڭ تاعى 50 ەسەگە ارتتى. ەكونوميكا تولىقتاي تەڭگەگە نەگىزدەلگەن سوڭ، الگى ينفلياتسيا قۇلادى. جاڭا ءداۋىر باستالدى.
تەڭگەنىڭ اينالىمعا ەنۋى سول ينفلياتسيانى جەڭۋ ءۇشىن دە كەرەك بولدى. وسىنىڭ ارقاسىندا، مىسالى، 1995 -جىلى بىزدە ينفلياتسيانىڭ كولەمى 2 ورىندىق سانمەن ەسەپتەلىنەتىن بولدى. ءسويتىپ ءبىز ينفلياتسيانىڭ بەتىن قايتاردىق. سىناپتاي سىرعىپ وتكەن ۋاقىت. وسىلايشا 25 جىل ارتتا قالدى. تەڭگە تالاي قيلى كەزەڭنەن ءوتتى. قاۋىپسىزدىگى جوعارىلادى. ءبىر مىسال. الەم بويىنشا قازىر ءبىزدىڭ اقشا قولدان جاساۋعا كەلمەيتىن قيىن ۆاليۋتا سانالادى.
گۇلناز احمەتوۆا، ق ر ۇلتتىق بانكى باسقارماسىنىڭ باس ساراپشىسى:
- بۇرىن بولعان پورترەتتىك سەريادا قاۋىپسىزدىك ەلەمەنتتەرى از بولسا، قازىرگى «قازاق ەلى» دەپ اتالاتىن سەريادا ەڭ سوڭعى ۇلگىدەگى نىشاندار قولدانىلعان. اتاپ ايتار بولساق، سپارك، ءتۇس اۋىستىرعىش جىپتەرى تىڭ تەحنولوگيامەن جاسالىنعان. ياعني قازاقستاندىق بانكنوتا الەمدە قاۋىپسىزدىگى جوعارى اقشالاردىڭ ساناتىنا جاتادى. مەن تەڭگەنىڭ ءتول قۇرداسىمىن. مەن دە 25كە تولدىم. تەڭگەمەن بىرگە جاساپ كەلەمىن. ەس بىلگەلى تەك تەڭگەمەن ەسەپتەسەمىن. بۇل ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ باسپالداعى دەلىك. العاشقى تەڭگە مىناۋ. انام ماعان سۇراعانىمدى وسى تەڭگەگە اپەرەتىن. زامان وزگەردى، تەڭگە دە تۇرلەندى. بۇل ەندى بەرتىندەگى اقشا. جاڭارتىلعان 10 مىڭ تەڭگە. بۇل بانكنوتا 2011 -جىلى اقشا بەلگىلەرىن جينايتىن حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ نۇسقاسى بويىنشا «جىل بانكنوتى» بولىپ تانىلدى. 2012-دە 5 مىڭ تەڭگە دە وسى اتاقتى يەلەندى. ال 2013 -جىلى ۇلتتىق ۆاليۋتامىز ءۇشىنشى جىل قاتارىنان «جىل بانكنوتى» اتاندى. بۇل جولى 1 مىڭ تەڭگەلىك بانكنوتانىڭ ديزاينى وزگەلەرىنەن ەرەكشەلەنە ءتۇستى. بۇل - تەك 25 جىلداعى جەتىستىك.
www.24.kz