پويىزدى سۇيرەپ، ۇشاقتى تارتىپ توقتاتىپ جۇرگەن قاجىمۇقاننىڭ جەرلەسى
اقمولا وبلىسىنا قاراستى شورتاندى اۋدانىنىڭ تۋماسى، كۇش قولداناتىن نومىرلەر اراسىنداعى 4 دۇركىن الەم رەكوردشىسى، گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنىڭ رەكوردشىسى جانە قازاقستاننىڭ 5 دۇركىن رەكوردشىسى سەرگەي سىرۋلنيكوۆتىڭ ويى وسىنداي. تانىمال قازاقستاندىق باتىرلار داستۇرلەرىنىڭ جولىن قۋۋشى، 33 جاستاعى سەرگەي قازاقپارات تىلشىسىنە رەكوردتارعا سالعان جولى مەن بولاشاق جوسپارلارى تۋرالى بايانداپ بەردى.
- سەرگەي، رەكوردتارىڭىز كوپ، ءبىراق كۇش قولداناتىن نومىرلەرمەن بىردەن اينالىسا باستاعان جوقسىز عوي؟ اۋەلى ەكى جوعارى ءبىلىم الدىڭىز، ودان كەيىن اسكەر قاتارىندا بولعان ەكەنسىز...
- ءيا، ءدال سولاي. مەن اقمولا وبلىسىنا قاراستى شورتاندى اۋدانىنىڭ نوۆوكۋبانكا اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىم، سول جەردە ءوستىم. ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە «دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى» ماماندىعىنا وقۋعا ءتۇستىم. وندا ءتورت جىل ءبىلىم العان سوڭ، اسكەرگە شاقىرىلدىم. ودان كەيىن كۇتپەگەن جەردەن رەسپۋبليكالىق گۆارديا قاتارىنا كەلدىم. ءبىر جىل سارباز بولعان سوڭ، ەڭبەگىم باعالانىپ، كەلىسىمشارت بويىنشا سوندا قىزمەتتە قالىپ قويدىم. ەكىنشى جوعارى ءبىلىمدى قاراعاندىدا الدىم. وندا مەن «قارجى جانە نەسيە» ماماندىعىن مەڭگەردىم.
- قىزمەتتى تاستاۋىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟
- ماعان شەتەلگە شىعۋعا تىيىم سالىنعان ەدى. امەريكا، فرانسيا، كانادا، قىتاي، تۇركيا ەلدەرىنەن قۇرمەتتى قوناق رەتىندە (ول كەزدە الەم رەكوردشىسى بولعانمىن) ۇنەمى شاقىرۋ كەلىپ تۇراتىن، ءبىراق قىزمەتىمە بايلانىستى ەشقايدا شىعا المايتىنمىن. سوندا مەن شەشىم جاساۋعا تۋرا كەلەتىنىن ءتۇسىندىم: نە كۇش قولداناتىن سپورت تۇرلەرىن دامىتىپ، قازاقستان باتىرلارىن تانىتۋمەن اينالىسامىن، نەمەسە ءوز قىزمەتىمدى ارى قاراي جالعاستىرامىن. مەن تاڭداۋىمدى جاسادىم.
- رەكوردتارعا قالاي قول جەتكىزدىڭىز؟
- مەنىڭ جوبالارىمنىڭ ءبىرى - كۇش قولدانۋ رامالارى مەن يزومەتريالىق گيمناستيكا ادامنىڭ ىشكى الەۋەتىن اشۋعا كومەكتەسىپ، قىسقا ۋاقىتتا وتە ۇلكەن كۇشكە يە بولۋعا كومەكتەسەدى. ادامنىڭ مۇمكىندىكتەرى شەكسىز. العاشقى رەكوردتاردى اسا قاتتى ءمان بەرمەي، كۇلىپ ءجۇرىپ ورناتقام. مەن ءۇشىن قازاقستاننىڭ كۇش قولدانۋ مادەنيەتى مەن داستۇرلەرىن ناسيحاتتاۋ ۇلكەن ماڭىزعا يە بولدى... بۇرىن قاجىمۇقاننىڭ زامانىندا ءار اۋىلدىڭ ءوز مىقتىلارى بولدى. بۇل قازاقتاردىڭ رۋحاني مۇراسى ەدى. قازىرگى كەزدە، وكىنىشكە قاراي، ولاي ەمەس. ءبىز قازاقتىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپتارىن، تاعامدارىن، بايگەنى ساقتاپ قالدىق. ال كۇش قولدانۋ ءداستۇرى جويىلۋعا جاقىن قالدى. بۇگىندە قازاقستاندا مەن سياقتىلار وتە از. بۇل - ەڭسەنى تۇسىرەتىن جاعداي.
- سەرگەي، رەكورد جاساۋ وڭاي دەيسىز. قازىر ەندى بارلىق وقىرماندار سىزدەي بولعىسى كەلەتىن شىعار. يزومەتريادا ەڭ باستىسى نە؟
- يزومەتريالىق گيمناستيكانى مەڭگەرۋدىڭ باستاپقى كۋرسى بار. الەكساندر زاسس، بريۋس لي، دەننيس رودجەرس سياقتى مىقتىلار يزومەتريانى تاجىريبەدەن وتكىزگەن. قازاقتىڭ ايگىلى بالۋاندارى دا بۇل جۇيەنى قولدانعان ءتارىزدى. ونىڭ ءمانى - بار كۇشىڭدى ءبىر نۇكتەگە باعىتتاي الاتىنىندا. ادامنىڭ كۇش كورسەتكىشتەرىن بارىنشا شىعارۋ ەكى جاعدايدا بولادى. ءبىرىنشىسى، ادام قاتتى شوشىنعاندا (ادرەنالين بولىنەدى). مىسالى، جەر سىلكىنىسى كەزىندە بالانى بەتون تاقتا باسىپ قالعان. ال اناسى ونى قۇتقارۋ ءۇشىن سالماعى 300 كەلى بولاتىن تاقتانى وپ-وڭاي الىپ تاستادى. كەيىن بۇل تاقتانى ءتورت ەر ادام ارەڭ دەگەندە جىلجىتقان. بۇل - ادرەناليننىڭ ءبولىنۋى. يزومەتريا جۇيەسى دە وسىعان نەگىزدەلگەن، تەك مۇندا ادرەنالين بولىنبەيدى. ياعني، سەن سول كۇش-قۋاتقا يە بولىپ، ءوزىڭنىڭ سۋپەرمۇمكىندىكتەرىڭە ەسىك اشىپ، قىسقا ۋاقىتقا سۋپەرمەنگە اينالاسىڭ. بۇل مۇمكىندىكتەر ءاربىر ادامنىڭ بويىندا بار. ءتىپتى ونىڭ سپورتپەن اينالىسۋ-اينالىسپاۋىنا قاراماستان.
- قانداي ادامدا كۇش كوپ بولادى؟
- مەن ۇنەمى ەكسپەريمەنت جۇرگىزىپ جۇرەمىن. مەندە بۇل جۇيەمەن سالماعى 60 كەلى، بويى 180 عانتيمەردەن ءسال ۇزىنداۋ ارىق جىگىت جاتتىعىپ ءجۇر. ءبىز زالعا كەلىپ، ەڭ مىقتى، سالماعى 120 كەلى بولاتىن جىگىتتى تاڭدايمىز. مەن ولارعا تەمىر شىبىقتاردى بەرەمىن. مىقتى جىگىت ونى مايىستىرا المايدى. ال ارىق جىگىت ونى مايىستىرىپ قانا قويماي، تۇيىندەپ بايلاپ تا جىبەردى. ەلەستەتە الاسىز با؟
- سەرگەي، ءسىزدىڭ شاكىرتتەرىڭىز كوپ شىعار؟
- الەم بويىنشا ىزىمنەن ەرۋشى جاستار كوپ. مەن ولاردى ونلاين وقىتتىم. لوندون، رەسەي، ۋكراينادا جىگىتتەرىم بار، قازاقستاندا 70 ادام مەنىڭ ادىستەمەم بويىنشا جاتتىعىپ ءجۇر.
- ءسىزدىڭ باعدارلاماڭىزدى ساتىپ العىسى كەلەتىندەر ا ق ش- تا دا بار دەيدى؟
- ءيا، ماعان كوپ حابارلاسقان. قۇراما شتاتتارداعى نۇسقاۋشىلاردى وقىتۋ جونىندە ۇسىنىستار بولدى. قازىر باعدارلاما تولىق دايىن ەمەس. ءبىراق مەن يزومەتريا قازاقستاننىڭ برەندىنە اينالۋى ءتيىس دەگەن پىكىردەمىن. ونى باسقا ەلگە بەرگىم كەلمەيدى. مىسالى، نەمىستەر پاتەنتتەگەن قىمىزىمىز سياقتى... باتىس ستەرەوتيپتەرىن بىزگە بايلاماۋ كەرەك. ءبىزدىڭ ءوز مادەنيەتىمىز، مەنتاليتەتىمىز بار. بىزگە ءوزىمىزدىڭ مىقتى جاۋىنگەرلەر ۇرپاعى كەرەك.
- سەرگەي، رەكوردتارىڭىز قانشاما - پويىزدى دا جىلجىتقانسىز، ۇشاقتى دا ۇستاپ قالعانسىز، ءتىپتى ءتورت جىلقىنى باعىندىردىڭىز! قورىقپايسىز با؟
- قانداي دا ءبىر رەكوردتى ورناتۋعا بارعاندا، سوڭعى رەت شىققانداي بارامىن. مەن بۇل رەكوردتان ورالام با، جوق پا، بىلمەيمىن. پويىزدى تارتقاندا 20 مەتر، ياعني ۇلكەن قاشىقتىقتى الدىم. يتەرۋگە ءبىر مەتر عانا قالعاندا، ەسىمنەن تانىپ، قۇلاپ، قايدا جۇرگەنىمدى بىلمەي قالدىم. كوپ كۇش جۇمساعان سوڭ، ءۇش كۇن ەسىمدى جيناي المادىم. جىلقىلارمەن دە سولاي بولعان. باسقا ادامداردا قالاي بولعانى تۋرالى كوپ وقىدىم. كەيبىرەۋلەرىنىڭ قولى جۇلىنعان، ءبىراق ولار مەن سياقتى ءتورت ەمەس، ەكى جىلقىنى ۇستاعان! سوندىقتان، ءار شىققان سايىن قالاي بولاتىنىن بىلمەيسىڭ. ال باسقا جاعىنان الساق، احيللەستىڭ «ەگەر قورقاتىن بولساڭ، ەلەۋسىز ولەسىڭ» دەگەن ءسوزى دە بار.
- رەكوردقا دايىندالۋعا قانشا ۋاقىت كەتەدى؟
- ءاربىر رەكوردقا كەتەتىن وزىندىك دايىندىق ۋاقىتى بار. كەيبىرەۋلەرىنە ءبىر جىل ۋاقىت جۇمسالادى. باسقالارى ەرەكشە دايىندىقتى قاجەت ەتپەيدى. جاقىندا مەنى رەسەيلىك «يا موگۋ» باعدارلاماسىنا شاقىرىپ، وندا اپەلسيندى ەگزىلەۋدى ۇسىنعان. ءبىراق بۇل قالاي؟ سوندا اپەلسين ەزۋ ءۇشىن قازاقستاننان سوناۋ رەسەيگە بارام با؟ مەن ولارعا «رەسەيدىڭ بىردەن بەس رەكوردىن جاڭارتايىن با؟» دەدىم.
- بالالارىڭىز اكەسىنە ۇقساعىسى كەلە مە؟
- مەنىڭ ەكى بالام بار: ۇلىم 7 جاستا، قىزىم 4 جاستا. يزومەتريامەن 15 جاستان باستاپ، ادام اعزاسى قالىپتاسقان كەزدە اينالىسۋعا بولادى. ءبىراق بۇگىندە بالامنىڭ بولاشاقتا جولىمدى قۋاتىنى كورىنىپ تۇر. ول قازىر شەگەلەردى مايىستىرۋعا ارەكەتتەنىپ ءجۇر. ەسىڭىزدە مە، تاياۋدا 6 جاستاعى بەكمانسۇر دەگەن بالا كولىكتى يتەرگەن بولاتىن. ونىڭ اكەسى - مەنىڭ شاكىرتىم. مەنىڭ كامازداردى تارتقانىمدى كورگەندە، بۇل بالا «سەرگەي اعا، ءسىز جانە قاجىمۇقان ءتارىزدى بولعىم كەلەدى!» دەگەن. ونى بۇلاي جاساۋعا ەشكىم ماجبۇرلەگەن جوق. مەن جاستاردى دۇرىس جولعا سالىپ، باعىت-باعدار كورسەتۋ كەرەك دەپ سانايمىن. رەكوردتاردىڭ بارلىعى حالىق ولاردى قايتالاپ، سپورتپەن اينالىسقىسى، باتىرلارعا ۇقساعىسى كەلەتىندەي بولۋى ءتيىس.
- اڭگىمە سوڭىندا بولاشاققا جوسپارىڭىزبەن بولىسسەڭىز. كەزەكتى رەكوردقا دايىندالىپ جۇرگەن بولارسىز؟
- مەن سالماعى 180 توننالىق پويىزدى 20 مەترگە سۇيرەدىم. ءبىز بۇل رەكوردتى قايتالايمىز دەپ شەشتىك، ءبىراق پويىزعا جۇك تيەلگەن تاعى 5 ۆاگون قوسامىز. ونىڭ سالماعى ەندى 400 تونناعا جۋىقتايدى. ءبىراق مەن ونى 20 مەترگە سۇيرەتپەيمىن، ەندىگى مىندەتىم - بۇل الىپتى 3-4 مەترگە جىلجىتۋ. سونداي-اق مەن سالماعى 100 كەلىلىك ادامدى ءبىر قولىممەن 20 رەت كوتەرگىم كەلەدى (سەرگەيدىڭ ءوزىنىڭ سالماعى 117-130 كەلى، بويى 190 سانتيمەتر - اۆت.). تاياۋ كۇندەرى اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى مالىك مىرزالينمەن كەزدەستىم. ول مەنى قولدايتىنىن ايتتى، سوعان وتە قۋاندىم. ءبىز ەكى جوبانى تالقىلاپ وتتىك، ءبىراق ونىڭ ەگجەي-تەگجەيى ازىرگە قۇپيا بولسىن.
ەڭ باستىسى - ءبىز پرەزيدەنت جولداۋى، «رۋحاني جاڭعىرۋ» بويىنشا جۇمىس ىستەپ، وبلىستىڭ بولەك اۋداندارىندا بۇقارالىق سپورتتى دامىتامىز. ارينە، مەنى قازاقستاننىڭ ءتۇرلى قالالارىنا شاقىرىپ ءجۇر، ءبىراق جەرلەس اقمولالىقتاردىڭ الدىندا شىعۋىم قۋانتادى. مەن ەلىمە قاجەت كۇش قولدانۋ ءداستۇرىن ساقتاۋمەن اينالىسىپ ءجۇرمىن. باستاعان ءىسىمدى جالعاستىرىپ، ونى قازاقستاننىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىنا نەمقۋرايلى قارامايتىندار ءۇشىن جاسايمىن.
- سەرگەي، اڭگىمەڭىزگە راحمەت!