قازاقتىڭ موتسارتى استانادا اۆتورلىق كونسەرتىن ۇسىنادى
«دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ت م د پارلامەنتارالىق اسسامبلەياسىنىڭ «مادەنيەت پەن ونەرگە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن» قۇرمەت بەلگىسىنىڭ يەگەرى، پ. چايكوۆسكي اتىنداعى حالىقارالىق كونكۋرسى لاۋرەاتتارى اسسوتسياتسياسىنىڭ مۇشەسى، «قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى» ۇلتتىق جوباسىنىڭ جەڭىمپازى راحات- بي ءابدىساعين ءوز سۇحباتىندا الداعى كەش جايلى تولىق اقپارات بەردى.
- كەش باعدارلاماسىندا ءسىزدىڭ تۋىندىلارىڭىز ۇسىنىلعان، باعدارلامانى تاڭداۋ جايلى تولىعىراق مالىمەت بەرسەڭىز، ول وسى شىعارمالاردىڭ دۇنيەگە كەلۋ ۋاقىتىمەن، جالپى تاقىرىپپەن بىرىكتىرىلگەن بە؟
- كونسەرت «زىمىران زامان» دەپ اتالادى جانە ءدال وسى اتاۋ جاھاندىق بىرىكتىرۋشى تۇجىرىمداما بولىپ تابىلادى. بۇل كونسەرتتە ورىنداۋ ءۇشىن اۋقىمدى سيمفونيالىق تۋىندىلارىمنان سەگىزى عانا تاڭداپ الىندى، دەمەك باعدارلاماعا بارلىق سيمفونيالىق جۇمىستارىم ەنگەن جوق. ورىندالاتىن شىعارمالاردىڭ سانى سەگىز. ءبىر قىزىعى، «8» - سيممەتريالىق سانداردىڭ ءبىرى (تۇتاستاي ءنولدى ەسەپتەمەگەندە)، كەمەلدەنۋدىڭ شاعىن كورىنىسى، ال كولدەنەڭ كۇيىندە شەكسىزدىكتىڭ بەلگىسى. تۋىندىلاردىڭ دۇنيەگە كەلۋ ءساتى ءارتۇرلى ءارى ورىندالاتىن ءتارتىبى حرونولوگيالىق رەتتە ەمەس.
- كونسەرت باعدارلاماسىنىڭ ءاربىر تۋىندىسى جايىندا شاعىن اقپارات بەرسەڭىز.
- ەندەشە، ءاربىر تۋىندى تۋرالى تۇسىنىكتەمە جاسايىن.
«رومانتيزم جاڭعىرىعى» سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان.
جەر- جاھان ۇدايى ۇدەگەن سايىن ءورىسى كەڭەيە تۇسەتىنى بەلگىلى. ادام وركەنيەتىنىڭ دامۋ جىلدامدىعى جەر- جاھاننىڭ ۇلعايۋ ەكپىنىنەن قالىسار ەمەس. ەۆوليۋتسيانىڭ قارقىندى ۇدەرىسى ءتۇرلى فيلوسوفيالىق، ەستەتيكالىق ءارى الەۋمەتتىك سۇراقتاردى تۋدىرا وتىرىپ، ونەردەن كورىنىس تابۋدا. ءاردايىم وسىلاي بولعان، رومانتيزم داۋىرىندە دە سولاي بولدى. دەگەنمەن، بۇگىنگى كۇنى رومانتيزم ءبىز ءۇشىن - ۇكىلەگەن ءۇمىتتىڭ الەمى، جارقىن بولاشاق جايلى ارمان، ەرتەگىگە تولى عاجايىپتىڭ ومىردە ورىن الۋى...
«رومانتيزم جاڭعىرىعى» - قازىرگى تاڭداعى مۋزىكانىڭ كۇردەلى دە كەرەعار الەمىندەگى يگى، جارقىن ءارى ادەتتەن تىس دۇنيەلەردىڭ ەمىس-ەمىس ەستە قالۋى. 2017 -جىلى وسى شىعارمامەن اتى اڭىزعا اينالعان بايرويت فەستيۆالى (گەرمانيا) اشىلعان ەدى. سونىمەن قاتار، وسىناۋ سيمفونيالىق تۋىندى ماينداعى فرانكفۋرت، لوس- اندجەلەس (ا ق ش)، كاير مەن الەكساندريادا ورىندالدى.
«ومىرگە قۇشتارلىق» فورتەپيانو جانە سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان.
«ومىرگە قۇشتارلىق قورقىنىشتان دا كۇشتىرەك!» دەگەن پايىم - وسى تۋىندىنىڭ ەپيگرافى. بۇل - قۋانىش پەن گۇلدەنۋ جولىنداعى ومىرگە دەگەن قۇشتارلىقتى ناقتىلايتىن قىسقا، ەڭ بايىپتى اسپاپتىق ودا! كەزىندە اتالمىش تۋىندىنى جازۋعا باستى تۇرتكى ءارى يتەرمەلەۋشى كۇشكە سەبەپ - الەمدىك اۋقىمداعى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ تىزبەگى بولدى:
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى جەڭىسكە 70 جىل! جەر بەتىندەگى بەيبىت ءومىر ءۇشىن سوعىستا جانىن قيعان ساربازدارعا مىڭ تاعزىم! تاعدىردىڭ تەزىنە تۇسسە دە، ءارى قاراي ءومىر ءسۇرىپ، ۇرپاعىن ءوسىرىپ كەلە جاتقان ءارى كەمەل بولاشاق ءۇشىن كۇرەسۋدى جالعاستىرۋشى جاۋىنگەرلەرگە مىڭ تاعزىم!
قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى، ونى ورناتۋ ءۇشىن ۇلى دالانىڭ بارلىق رۋلارى مەن جۇزدەرى باس قوسقان.
«Máńgіlіk El» ۇلى ماقساتىنا جەتەلەگەن «Nurly Jolda» وتانىمىزدىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋ ءۇشىن ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلىپ، تۋعان ەلىمىزدە قونىس تەپكەن 130-دان استام ۇلت پەن ەتنوس وكىلدەرىنىڭ باسىن بىرىكتىرگەن تەڭدەسسىز ۇيىم - «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ» 20 جىلدىعى.
الەمدىك پرەمەراسى بەرلين فيلارمونياسىنىڭ ۇلكەن زالىندا ورىن الدى. سونداي-اق بۇل تۋىندى پ. ي. چايكوۆسكيي اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك كونسيەۆاتورياسىنىڭ ۇلكەن زالى، اليكانتەداعى ADDA زالى (يسپانيا)، ۇلكەن كرەمل سارايىنىڭ گەورگي زالى (ماسكەۋ) جانە ت. ب. ساحنالاردا ورىندالعان.
«ءتاڭىر تۇراعى» سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان.
مۋزىكا ءتاڭىردىڭ، بار عالامدى جاراتۋشى قۇدىرەتتىلىگىنىڭ شىنايى دالەلدەرىنىڭ ءبىرى. ادام ىشكى دۇنيەسىمەن ۇيلەسىمدىلىك تاپقان كەزدە قۇدايدىڭ قۇدىرەتىن تانۋعا ءبىرتابان جاقىنداي تۇسەدى، باقىتتىڭ ءوز ىشىندە جاتقانىن ۇعىنادى، شارتتىلىق بۇعاۋىنان قۇتىلىپ، ەركىندىككە قول جەتكىزەدى! شىعارمانىڭ قۇپيا ارقاۋى: «جاراتۋشى توبەمىزدەن ەمەس، ءبىزدى ىشكى جان- دۇنيەمىزدەن تانىپ بىلەدى!».
الەمدىك پرەمەراسى بەرليندەگى «كونسەرتحاۋس» ۇلكەن زالىندا ءوتتى. كەيىن بۇل سيمفونيالىق تۋىندى پراگاداعى «رۋدولفينۋمدا»، «كونسەرتحاۋس» ۆەنالىق ۇلكەن زالدا جانە لوندونداعى «گيلدحوللدا» ورىندالدى.
«نۇرلى جول» - سكريپكا مەن سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان كونسەرت.
قوزعالىس - ءومىردىڭ نەگىزى. ادام ءومىر سۇرەدى، ول ءۇشىن ويلانا بىلەدى، تىرلىك جاسايدى، ال تاعدىر تاقىرىبى مەن بۇل الەمدەگى ءوز ورنىڭدى ءتۇسىنۋ - تۇرمىستىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى. ءارقايسىمىزدىڭ ومىردە ءجۇرىپ وتۋىمىزگە ءتيىستى جولىمىزدىڭ ۇلىلىعىن ۇعىنۋ - كۇن نۇرىنا اپارار العاشقى قادام. جارقىن جول - بۇل بىلىمگە، بەيبىتشىلىككە، ماحابباتقا اپارار جول!
اتالمىش سيمفونيالىق تۋىندى «شابىت 2014» فەستيۆالىنىڭ گران- ءپريىن جەڭىپ الىپ، اۆتورى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ «Eń daryndy ónerpazǵa» كۋبوگىنا لايىق دەپ تانىلدى.
«تاس- تۇنەكتىڭ ارجاعى» - لورد بايروننىڭ پوەزياسى سارىنىندا تەنورلار حورى مەن سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان باللادا. الەمدىك پرەمەرا.
«ءبارى ورىندالدى - ءسوز بەكەر،
مەنىڭ ءسوزىم دە بوسقا بولار؛
ءبىراق جۇرەككە ءامىر جۇرمەيدى،
تالپىنىسىنا كەدەرگى جوق بولار»
لورد بايروننىڭ بۇل سوزدەرى - باللادانى ءتۇسىنۋدىڭ كىلتى. مۋزىكا ءماتىننىڭ ءمانىن اشىپ قانا قويماي، ەكى عاسىردان كەيىن وعان جاڭا ولشەمدەر مەن تىڭ ءمان ۇستەيدى.
«تىم- تىرىستىڭ تىرسىلى» - فورتەپيانو مەن سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان كونسەرت. الەمدىك پرەمەرا. تىنىشتىق - ناعىز، مۇلتىكسىز ۇيلەسىمدىلىك، بار مەن جوقتىڭ ىسكە اسۋى. تىنىشتىقتى قابىلداۋ ءارى وعان دەگەن قاتىناس ءار الۋان بولۋى مۇمكىن. وسى كونسەرتتە ونى ءۇش تۇرعىدا اشاتىن ءۇش ءتۇرلى كوزقاراس ء(ۇش ءبولىم) ۇسىنىلعان.
«زىمىران زامان» سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان. ادام ۋاقىت وتەدى- كەتەدى دەسە، ۋاقىت وتەتىن- كەتەتىن ادام دەيدى! الايدا بولاشاققا ونەر تۋىندىلارى ارقىلى جەتەتىن ەستەلىك قالادى. ءومىر قىسقا، ال ونەردىڭ ماڭگىلىك ەكەندىگى اقيقات!
الەمدىك پرەمەراسى د. د. شوستاكوۆيچ اتىنداعى سانكت- پەتەربور فيلارمونياسىنىڭ ۇلكەن زالىندا ءوتتى.
«قازاق راپسودياسى» فورتەپيانو مەن سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان.
«قازاق راپسودياسى» اتتى تۋىندىمدا جان- تانىممەن جاقسى كورەتىن وتانىمدى ماداقتايمىن! وندا زاماناۋي قازاقستاندى قالاي قابىلدايتىنىم، ونىڭ قارىشتاپ دامۋىن قالاي سەزىنەتىنىم بەينەلەنگەن. ءوز سەزىمدەرىم مەن وي- تولعانىسىمدى ءاربىر ادامعا تۇسىنىكتى دىبىستىق مۋزىكالىق سيمۆولدار ارقىلى جەتكىزەمىن. سوندىقتان «قازاق راپسودياسىندا» قازاق اۋەنى مەن ەۋروپالىق گارمونيا، جەكە دراماتۋرگيا مەن الەمدە قابىلدانعان مۋزىكالىق ءپىشىندى ۇيىمداستىرۋدىڭ قاعيداتتارى تىعىز ۇشتاسقان...
ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايتقانداي: «قازاقستاننىڭ بولاشاعى - ازيادا دا، ەۋروپادا دا، باتىستا دا، شىعىستا دا، عالامدىق سولتۇستىكتە دە، وڭتۇستىكتە دە» . ءبىز الەم حالىقتارى مادەنيەتتەرىنىڭ بەلسەندى ارالاسۋى كەزەڭىندە ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز. تۋىنداپ جاتقان جالپى الەمدىك مادەنيەتتەر اراسىندا ەلىمنىڭ، حالقىمنىڭ مادەنيەتىنىڭ ۇزدىك تۇستارى ءوز ورنىن تابۋى مەن ءۇشىن وتە ماڭىزدى!
بۇل شىعارما «Táýelsіzdіk tolǵaýy» گران- ءپريىن جەڭىپ الدى، اۆتورى 2014 -جىلدىڭ ۇزدىك كومپوزيتورى اتاندى. تۋىندى پاريجدەگى يۋنەسكو شتاب- پاتەرىندە، لوندونداعى Royal Festival Hall زالىندا، سەۋل، انكارا، استانا جانە وزگە دە الەمنىڭ قالالارىندا ورىندالدى.
- ماەسترو دميتري كريۋكوۆپەن ارىپتەستىكتەرىڭىز قاشاننان باستالدى؟
- ول تۋرالى بۇرىننان ەستىپ بىلەمىن. ماەسترو دميتري كريۋكوۆ ءوزىنىڭ جاستىعىنا قاراماستان، جەتىلگەن، جولى بولعان جانە دارىندى مۋزىكانت. ول - ماسكەۋدە تانىمال بولعان تاماشا ديريجەر. ول رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك اكادەميالىق ۇلكەن تەاترىنىڭ ديريجەرى. كلاسسيكالىق پارتيتۋرالاردى جەتە تۇسىنۋمەن قاتار، ول اركىمنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن زاماناۋي اكادەميالىق مۋزىكا، اۆانگاردتىڭ قىر- سىرى مەن ايرىقشا اسپەكتىلەرىن بىلەدى.
جاقىندا رەسەيدىڭ كلين قالاسىندا پ. چايكوۆسكيدىڭ مۇراجاي ۇيىندە جەكە كونسەرتىم ءوتتى، بۇل جەردە مەن اتاقتى سازگەردىڭ كابينەتىندە ونىڭ جەكە ءوزىنىڭ رويالىندە ويناۋ باقىتىنا يە بولدىم.
ماسكەۋدەگى ءىسساپارىم كەزىندە دميتري كريۋكوۆپەن بىرنەشە رەت كەزدەستىك، وسى كونسەرت باعدارلاماسىمەن جەمىستى جۇمىس جاسادىق، پارتيتۋرالاردىڭ كوپتەگەن ماڭىزدى تۇستارى مەن ولاردىڭ ورىندالۋ قىرىن تالقىلادىق. ونىڭ دايىندىق دەڭگەيىنە، ىرگەلى كوزقاراسىنا، ءار نارسەگە، ءتىپتى دىبىس ءۇزىلىسى مەن دەم الۋعا مۇقيات قاراۋىنا تاڭ قالدىم. اسىرەسە، ونىڭ تالداۋ اپپاراتى، ويلاۋ قابىلەتى مەن جۇمىستى ۇيلەستىرە ءبىلۋى تامساندىردى. ونىڭ كونسەرتتەگى ورنى ماڭىزدى ءارى تابىستى بولارىنا نىق سەنىمدىمىن.
- سكريپكاشى اقبيكە العيمەن بىرگە بۇرىن ونەر كورسەتتىڭىز بە؟
- اقبيكەنى بۇرىننان بىلەمىن ءارى وتە قاتتى باعالايمىن. ول ءوزىنىڭ دارىنى، مۋزىكانى تاماشا جەتكىزۋى، شەبەرلىگى جانە ۇشقىر تەحنيكاسىمەن ەلىمىزدەگى جاس سكريپكاشىلار توبىنان ەرەكشەلەنەدى. وتكەن جىلعى پ. ي. چايكوۆسكي اتىنداعى 10 -حالىقارالىق جاسوسپىرىمدەر بايقاۋىنداعى ونىڭ ونەرىنە ءسۇيسىندىم، سول كەزدە مەن «فورتەپيانو» اتالىمى بويىنشا ءادىلقازىلار مۇشەسى بولعان ەدىم. ايتا كەتسەك، اقبيكە سول تانىمال بايقاۋدا «سكريپكا» اتالىمى بويىنشا لاۋرەات اتانعان بولاتىن. مەنىڭ سكريپكالىق كونسەرتىمدە دە جارقىراي ونەر كورسەتەتىنىنە سەنىمىم مول.
- «استانا وپەرا» كورەرمەندەرىمەن جاڭا كەزدەسۋ الدىنداعى كوڭىل- كۇيىڭىزبەن بولىسسەڭىز.
- كوڭىل- كۇيىم تاماشا. ەلىمىزدە جاستاردىڭ جان- جاقتى دامۋىنا بارلىق جاعدايلار جاسالعان. وسى كونسەرت سونىڭ بىردەن- ءبىر دالەلى. تولىققاندى كونسەرت باعدارلاماسىن قۇراستىرۋدا ءبىر عانا جاس كومپوزيتوردىڭ سيمفونيالىق تۋىندىلارىن جەتكىلىكتى بولۋى ايرىقشا كورسەتكىش. ونىڭ ۇستىنە، حرونومەتراجعا بايلانىستى بارلىق سيمفونيالىق شىعارمالارىم ەنگەن جوق.
وسى جىلى س ە ر ن عىلىمي ورتالىعىندا (شۆەيتسارياداعى ەۋروپالىق يادرولىق زەرتتەۋلەر ورتالىعى) قازاقستاننىڭ رەسمي دەلەگاتسياسىنىڭ مۇشەسى بولىپ، ەلەمەنتار بولشەكتەردىڭ عاجايىپ ءارى تىلسىم الەمىمەن تانىستىم.
زەرتتەۋ دەڭگەيى مەن عىلىمنىڭ دامۋىنا قاتتى تاڭ قالدىم. ءدال وسى تسەرن- دە 2012 -جىلى «چاستيتسا بوگا» رولىنە حيگگس بوزونى دەپ اتالاتىن ۇمىتكەر انىقتالدى جانە وسى جاڭالىق نوبەل سىيلىعىمەن ماراپاتتالعان. س ە ر ن-نەن شابىت العاننان كەيىن مەنىڭ سيمفونيالىق وركەسترگە ارنالعان «The Sacred Universe of Particles» اتتى تۋىندىم جازىلعان بولاتىن. ونىڭ الەمدىك پرەمەراسى وسى ورتالىقتا وتەدى دەپ جوسپارلانعان.
مەنى اسىرەسە س ە ر ن عالىمدارىنىڭ مۋزىكا مەن ونەر سالاسىنداعى ءبىلىم دەڭگەيى تاڭداندىردى! مۋزىكانت بولماسا دا، ولاردىڭ ءبارى وليۆە مەسسيان، كارلحاينتس شتوكحاۋزەن، پەر بۋلەز، لۋيدجي نونو، يانيس كسەناكيس سىندى كومپوزيتورلاردىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىس. عالىمداردىڭ ءبىرى: «ماعان شتوكحاۋزەننىڭ مۋزىكاسى ۇنامايدى، ول قۇلاعىمدى تۇندىرادى. دەگەنمەن، ونىڭ ۇلىلىعىن مويىنداماۋىم مۇمكىن ەمەس، سەبەبى بۇل الەمدى جاڭاشا تۇلەتكەن مۋزىكا!» - دەگەن بولاتىن.