ايگىلى «نوبەل» سيلىعىنان باس تارتقان اقىن

None
None
 استانا. قازاقپارات - شۆەد اقىنى ەريك اكسەل كارلفەلدت 1864 -جىلى 20 - شىلدەدە دالەكارلياداعى فولكەرن قىستاعىندا ومىرگە كەلگەن. اكەسى ەريك ەرسسون كارلفەلدت اۋەسقوي زاڭگەر بولعان.

ەريكتىڭ جاستىق شاعى كوپتەگەن بالالار سياقتى تىنىش، بەيعام وتكەن. بولاشاق اقىن ۋپسال ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا تۇسكەندە، اكەسى بانكروتقا ۇشىراپ، تولفمانسگوردەندەگى وتباسىلىق ءۇيىن ساتۋعا ءماجبۇر بولادى دا، كوپ ۇزاماي ارعى دۇنيەگە اتتانىپ كەتەدى. وسىلاي قارجىلىق قيىندىق كورگەن ەريك وزگەلەردىڭ بالالارىن وقىتىپ اقشا تاۋىپ، جان باعۋعا ءماجبۇر بولعان. ول وقىتۋشىلىقتان قاتتى قينالعان ەكەن. سەبەبى ءبىر جاعىنان ءوزى دە ستۋدەنت بولعان. قارجىلىق قيىندىقتارعا بايلانىستى 1902 -جىلعا كەلىپ قانا جوعارى وقۋ ورنىن ءتامامداي العان. ءبىر جىل بويى ءمۇعالىم بولىپ جۇمىس ىستەگەن سوڭ، ستوكگولمدەگى اۋىلشارۋاشىلىق اكادەمياسىندا كىتاپحاناشى رەتىندە جۇمىسقا ورنالاسادى.

 1895 -جىلى ەريك اكسەل التى ولەڭدەر جيناعىنىڭ العاشقى شىعارىلىمىن - «جابايى ءومىر مەن ماحاببات اندەرى» ("Vildmarcks -  och karleksvisor") دەگەن اتپەن كىتاپ ەتىپ شىعارادى. ونىڭ ولەڭدەرىندە دالەكارلياداعى شارۋالىق ءومىردى سيپاتتايتىن، شۆەد شارۋالارىنىڭ پۇتقا تابىنعان داۋىرىنە قاتىستى ميستيكالىق سارىندار بار. ەريكتىڭ العاشقى جيناعىندا ەتنوگرافيالىق جاعىنان ەرەكشە، تەرەڭ ليريكالىق جانە ءداستۇرلى رۋحتا، قاراپايىم ءومىر ساعىنىشپەن سۋرەتتەلەدى. ال ونىڭ زامانىندا شۆەد حالىقىنىڭ بويىنداعى مۇنداي قاسيەتتەر وركەنيەتتىڭ دامۋى، قالالاردىڭ كوپتەپ سالىنۋىنا بايلانىستى بىرتە- بىرتە جوعالىپ بارا جاتقان ەدى. اقىننىڭ «فريدولينانىڭ اندەرى» ("Fridolins visor"، 1898) جانە "فريدولينانىڭ باعى" ("Fridolins lustgard"، 1901) اتتى كىتاپتارىنداعى ليريكالىق قاھارمان فريدولينا اتتى قىز بولعان. ءبىراق اۆتور ونىڭ كىم ەكەنىن سىر تۇتقان ەكەن.

 1904 -جىلى ونى شۆەتسيا اكادەمياسىنىڭ مۇشەسى ەتىپ سايلايدى. ارادان ءۇش جىل ءوتىپ ادەبيەت بويىنشا «نوبەل» كوميتەتىنىڭ مۇشەسى ەتىپ تاعايىندالادى. 1912 -جىلى ونى وسى كوميتەتتىڭ تۇراقتى حاتشىسى ەتىپ سايلايدى. ول وسى لاۋازىمعا يە بولعانىمەن، بىرنەشە رەت «نوبەل» سىيلىعىنا ۇسىنىلدى. ءبىراق كارلفەلدت اكادەمياداعى جۇمىسىن نەگىزگە الا وتىرىپ، سىيلىققا ۇسىنىلۋدان بىرنەشە رەت باس تارتقان. ونىڭ ۇستىنە اقىن ءوزىنىڭ شىعارماشىلىعى شۆەتسيادان باسقا ەلدەردە ونشا تانىمال ەمەستىگىن جانە «نوبەل» الا قالعان جاعدايدا وسىنداي قاراما- قايشىلىقتار تۋىندايتىنىن جاقسى بىلەتىن ەدى. ونىڭ سەبەبى اقىن شۆەد حالقىنىڭ ەسكى تىلىندە ولەڭدەر جازعان بولىپ، ونىڭ ولەڭدەرىنىڭ وزەگىن شۆەدتىڭ يديومالارى، كونەرگەن سوزدەرى مەن تۇراقتى تىركەستەرى قۇرايتىن. بۇل «مەن» دەگەن اۋدارماشىنى دا ويلانتىراتىن ولەڭدەر ەدى.

 1931 -جىلى 8 - ءساۋىر كۇنى ەريك اكسەل كارلفەلدت اياق استىنان قايتىس بولادى. ارادان التى اي وتكەنەن كەيىن اقىندى شۆەد اكادەميكتەرى «ەشكىمدە قايتالانبايتىن شۇرايلى ءتىلى بار ولەڭدەرى ءۇشىن» «نوبەل» سىيلىعىنا لايىق دەپ تابادى. وسىعان بايلانىستى نارازىلىق تۋعانىمەن، شۆەد اكادەميكتەرى الفرەد نوبەلدىڭ «ەگەر اۆتور قايتىس بولعانعا دەيىن وسى سىيلىققا ۇسىنىلعان بولسا، وندا سىيلىق وعان بەرىلسىن» دەگەن وسيەتناماسىن دالەل ەتەدى. ناتيجەسىندە ەريك كارلفەلدتتىڭ جانۇياسى سىيلىقتى الادى. امەريكالىق ادەبيەتتانۋشى اليك گۋستافسون اقىننىڭ شىعارماشىلىعىنا توقتالىپ ءوتىپ: «كارلفەلدت -  ەڭ ۇلى شۆەد اقىندارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ ويلاۋ قابىلەتى مەن تالعامپازدىعى ەرەكشە. كارلفەلدتتىڭ پوەتيكالىق ءستيلى كوپ جاعدايدا ءداستۇرلى، ءبىراق بۇل ءداستۇر وتە ەرەكشە»، -  دەپ باعا بەرەدى.

Massaget.kz

 

سوڭعى جاڭالىقتار