ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە - مۇحتار شاحانوۆ جايلى ەسسەدەن ءۇزىندى

 استانا. قازاقپارات - جۋرناليست قۇديار ءبىلالدىڭ ايگىلى اقىن مۇحتار شاحانوۆ جايلى جازعان ەسسە جانرىنداعى «ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمەسىن» بۇدان بۇرىن دا جاريالاعان بولاتىنبىز.

وندا اتالعان ەسسەنىڭ ءار تۇسىنان عانا بەرگەنبىز. ءبىز بۇدان بىلاي سۇيىكتى اقىندارىڭىز تۋراسىندا جازىلعان بۇل تۋىندىنى باسىنان باستاپ كۇن سايىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ تۇراتىن بولامىز. ايتا كەتۋ كەرەك، اۆتور ءار كۇنگى جازباسىن سيفىرمەن بەلگىلەپ وتىرعان. بىزدە سول قاعيدانى ساقتايمىز.

ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە - 1

تاماقتانىپ بولعان سوڭ كەسەسىن لاقتىرىپ ءشاي ءىشىپ وتىرعان مۇحتار شاحانوۆ اعاما:

- ءسىزدىڭ ولجاس دوسىڭىزدا قارتايىپ كەتىپتى، - دەپ اڭگىمەگە تارتتىم. «دوسىڭىز» دەگەن سوزگە سالماق سالىڭقىراپ ايتتىم. مۇحاڭ ماعان «دوستى تاپقان ەكەنسىڭ» دەگەندەي سىعىرايا قارادى. «ءيا، نەمەرەسى قايتىس بولعاننان كەيىن با، ماعان دا قاتتى قارتايىپ كەتكەندەي بولىپ كورىندى» دەپ، اڭگىمەگە ءشاي قۇيىپ بەرىپ وتىرعان قىزمەتكەر ايەل دە ارالاستى. سوسىن ىلە: «ءوزىن جاقىندا پرەزيدەنت قابىلدادى» دەدى. مۇحاڭ: «ءيا، كوردىم. ول ءوزى سول ماڭنان ۇزامايدى عوي» دەپ ولجەكەڭ تۋرالى اڭگىمەنى ودان ءارى وربىتكىسى كەلمەدى. مەن: «ول دوسىڭىز...» دەپ تاعى ءبىر اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعاردىم. سوندا مۇحاڭ: «بۇرىن دوس بولعانىمىز راس. ءبىراق قازىر امانداسپايمىز. ۇلتتىق مۇددەگە قاتىستى ويلارىمىز ۇيلەسپەگەندىكتەن اجىرادىق» دەدى. مەن مۇحاڭنىڭ ءون-بويىنا بارلاي قاراپ: «قازىر 76-داسىز. وسى قالپىڭىزدى ساقتاساڭىز، 80-گە دە ادەمى جەتەتىنىڭىز كۇمانسىز. قازىر ءوزى 80 نىڭ ءوزى مىنا جەردەگى جاس بولىپ قالدى-اۋ، ءا» دەدىم. مۇحاڭ: «مەن بۇل جاسقا اراق ءىشىپ، تەمەكى شەكپەگەننىڭ، سوسىن ومىرىمدە ءبىر كۇن بولسا دا سپورتپەن اينالىسپاعان جالقاۋلىعىمنىڭ ارقاسىندا جەتتىم» دەدى.

سوسىن: «قازىرگىلەر «سپورتپەن اينالىسساڭ ونداي بولاسىڭ، كۇندە تەمىر كوتەرسەڭ مۇنداي بولاسىڭ» دەپ وتتاي بەرەدى» دەپ ءوز ءسوزىن قوستاپ قويدى. وسى اڭگىمەگە وراي ومىردەن ەرتە وزعان، سونداي-اق ءومىرىن سپورتقا ارناپ دەنساۋلىعىنان ايىرىلعان ءبىراز ادامداردى تىلگە تيەك ەتتىك. ءسويتىپ ەكەۋمىز دە سپورتتان ماقۇرىم قالدىرعان جالقاۋلىعىمىزعا ءسۇيسىنىپ، ءشايدى ءبىراز سىلتەدىك.

ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە-2

مۇحاڭ ءشاي ۇستىندە دوستارى ءشامشى مەن تولەگەن ايبەرگەنوۆتى ءجيى ەسكە الىپ وتىرادى. - بىردە، - دەدى تارەلكەسىندەگى كارتوشكادان ءدام تاتىپ وتىرىپ - ءشامشى ۇيگە كەلە قالدى. ول كەزدە شىمكەنتتە تۇرامىز. ايەل ءوز شارۋاسىمەن ءبىر جاققا كەتكەن بولاتىن. ەكەۋمىز ءبىراز اڭگىمە سوقتىق. مەنىڭ تاماق ىستەۋگە يكەمىم جوق.

شاكەڭ: «ول جاعىن ءوزىم قاتىرامىن» دەدى. نە كەرەك، ەكەۋلەپ ءبىر تاباق كارتوشكا ارشىدىق. ەندى سول كارتوشكانى قۋىرار كەزدە ارامىزدا تالاس تۋدى. مەن: «قۋىرىلعان كارتوشكاعا شامالى سۋ قوسايىق» دەسەم، ءشامشى: «سۋ قوسۋعا مۇلدە بولمايدى» دەپ كونبەي قويدى. ونىمەن تىرەسۋگە اسپازدىق ساۋاتىم جەتە بەرمەيتىن بولعان سوڭ ءۇنسىز قالدىم.

شاكەڭ ءبىر تاباق كارتوشكانى داستارقانعا اكەلىپ قويدى. قاپ-قارا. سول كەزدە ۇيگە ءبىر شارۋامەن كورشى ايەلدىڭ كەلە قالعانى.

كەيىن الگى ايەل: «ەكەۋى ءبىر تاباق ەتتى قۋىرىپ جەپ وتىر ەكەن» دەيتىن كورىنەدى. جارىقتىق شاكەڭ سونداي قىزىق ادام ەدى، - دەپ مۇحاڭ وتكەن كۇندى ساعىنا ەسكە الدى. سودان ءشاي ۇستىندە «كارتوشكانى قۋىرعاندا سۋ قوسۋ كەرەك پا، جوق الدە قوسپاعان دۇرىس پا» دەگەن اڭگىمەنى ايەلدەر ءبىراز ورىستەتتى.

ءبىراق ولار «كارتوشكانى سۋ قوسپاي دا قۋىرۋعا بولادى» دەگەنگە مۇحاڭدى ءبارىبىر يلاندىرا المادى. سوسىن مۇحاڭ: «جالپى ءشامشىنىڭ كارتوشكاعا عانا قاتىستى ەمەس، وزگە شارۋالارى دا ءبىر-بىرىنە قيعاش كەلىپ جاتاتىن» دەدى. «ايتەۋىر كەزدەيسوق نارسەنىڭ ءبارى سوعان ءۇيىر... ءسىرا، ءوزى دە سوعان بەيىم جۇرەدى-اۋ دەيمىن دا» دەدى دە: «بىردە تولەگەن ۇشەۋمىز جولدان كەسىپ وتپەك بولدىق. ءشامشى ەكەۋمىز الدامىز. جول ورتاسىنا كەلگەندە ءسال ايالدادىم. سوندا ءشامشى: «قورىقپاي جۇرە بەر. ماشينا باسىپ كەتسە، ارتىمىزدا كەلە جاتقان تولەگەن ءنومىرىن جازىپ الادى» دەپ قاراپ تۇر. سول قاپەرسىزدىگىنەن ءوزى دە ومىردەن ەرتە وزدى» دەدى.

مەن: «ءيا، سوناۋ ءشاۋىلدىر اۋرۋحاناسىندا جاتقان شاكەڭدى الماتىعا الىپ كەلگەنىڭىزدى، كەيىن جوعارى بيلىككە حات جازىپ ءجۇرىپ حالىق ءارتىسى اتاعىن الىپ بەرگەنىڭىزدى دە كوپشىلىك جاقسى بىلەدى» دەدىم. سونداي-اق «تولەگەن دوسىڭىزعا دا ولەڭنەن ەسكەرتكىش تۇرعىزدىڭىز» دەپ قوڭىلتاقسىعان كوڭىلىن اۋلاعان بولدىم. سودان ءشاي سوڭىن «كاسپيدىڭ تولقىندارىن» ايتىپ اياقتادىق.

ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە-3

ءبىزدىڭ جۇمىس ورنىمىز باس مەشىتتىڭ ماڭىندا ورنالاسقان. تۇسكى ءشايعا وتىرعان كەزىمىزدە ازان شاقىرىلادى. كۇندە سولاي. كەيدە، كەيدە ەمەس، قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى دەسە دە بولادى، م. شاحانوۆقا سالەم بەرە كەلگەندەر دە بىزبەن بىرگە ءشايلانادى.

ازان داۋسى باسىلعان كەزدە مۇحاڭ سولارعا قاراتا: «مىنا يارقۇدي ءدىن كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى، ءشىلبي» دەيدى. مەن ايتىلار اڭگىمە نوبايىن ىشتەي سەزىپ وتىرامىن. قوناقتار بولسا، يارقۇديدىڭ كىم، ءشىلبيدىڭ كىم ەكەنىن ونشا قاعا بەرمەيدى. مۇحاڭ كوڭىلى قوش كەزدە مەنىڭ ەسىمىمنىڭ سوڭعى بۋىنىن العا شىعارىپ، وسىلاي يارقۇدي دەپ اتايدى. ال ءشىلبيى - چلەن بيۋرو دەگەنى. ونىڭ سولاي ەكەنىن قوناقتارعا ءوزى تۇسىندىرەدى. سوسىن: «بۇل يارقۇدي مىنا ءدىندى باسقارىپ وتىرعان التى كوسەمنىڭ ءبىرى» دەپ مەنىڭ سالماعىمدى ارتتىرىپ قويادى. ەندى كوسەم بولماساق تا ءدىني باسقارمانىڭ القا مۇشەسى بولعانىمىز راس. ول القانىڭ مەنەن باسقا بەس مۇشەسى دە اتتارىنان ات ۇركەتىن ىعاي- مەن سىعايلار. الدى - اكادەميك، سوڭى - سەناتور دەگەندەي. بۇل القا مۇشەلەرى ءابساتتار قاجىنىڭ كەزىندە بەلسەندى بولاتىن. كەيىن سيىرقۇيىمشاقتانىپ كەتتى. ءجا، ول بولەك اڭگىمە. وسى ءجايتتاردى جاقسى بىلەتىن مۇحاڭ: «قازىر وسى يارقۇديلار ءدىندى بەتىمەن جىبەردى» دەپ ماعان تيىسەدى.

سوسىن: «بۇلار تاماشا ءبىر ءادىس تاۋىپ العان. قازىر قاي مەشىتكە بارساڭ دا قارا كيىمگە ورانىپ العان قىز- كەلىنشەكتەر قاپتاپ ءجۇر. ءتىپتى بەتتەرىنە دەيىن تۇمشالاپ العان. سولارمەن ءدىندارمىن دەپ جۇرگەندەردىڭ ءبارى امپەي- جامپەي بولادى دا سوسىن (وسى جەرگە كەلگەندە مەنەن نە دەيتىن ەدىڭدەر دەپ سۇرايدى. مەن «تالاق» دەيمىن) ءيا، «تالاق»، «تالاق»، «تالاق» دەپ ءۇش رەت ايتادى دا تايىپ تۇرادى» دەيدى. ودان كەيىن: «بۇل نە سۇمدىق؟ ءدىندى وسىنشالىقتى قورلاۋعا بولا ما؟» دەپ، بۇكىل ءدىندارلاردى ءبىراز جەرگە اپارىپ تاستايدى. «سونى مىنا يارقۇديعا ءشىلبي رەتىندە توقتاتىڭدار دەسەم، ءوزىنىڭ سول قارا كيىمدىلەرگە بايلانىسى بار ما، قايدام، ايتەۋىر اتتاپ باسپايدى» دەيدى.

«بولماسا سول قارا كيىمدىلەردىڭ مەشىتكە توپىرلاپ كىرىپ بارا جاتقانىن كۇندە كورەمىن» دەپ اڭگىمەسىن ودان ءارى تۇزدىقتاي تۇسەدى. ءازىل ەمەس، ىنتا- شىنتاسىمەن، جانى كۇىپ تۇرىپ ايتادى. مەن: «ولار مەشىتكە ناماز وقۋعا بارادى» دەيمىن. «ناماز وقيتىن ادامدى تاپقان ەكەنسىڭ» دەيدى مۇحاڭ. «ولاردى سول جەردە ءبولىپ- ءبولىپ الىپ كەتەدى» دەپ مۇحاڭ جەڭىستىك بەرمەيدى. سوسىن مەن ازىلگە باسامىن.

«سولاردىڭ قايدا كەتەتىنىن ءبىلۋ ءۇشىن ەكەۋمىز قارا كيىمگە ورانىپ بارايىق تا» دەپ قويامىن. «بارساق بارايىق. «مىنا ۇزىنى دۇرىس ەكەن» دەپ سەنى بىردەن قاعىپ كەتەدى» دەيدى مۇحاڭ. ء»سىز قاي جەردە دە ءوتىمدىسىز عوي» دەپ قويامىن مەن. سودان قارا كيىمدىلەر تۋرالى اڭگىمەگە قوناقتار دا ارالاسادى. سوندايدا «ءوز كوزىممەن كوردىم...» دەپ باستالاتىن كەي اڭگىمەلەرگە جانىڭ تۇرشىگەدى. مۇحاڭ دا بەكەر بايبالام سالىپ جۇرگەن جوق. ناقتىلى اقپار بەرۋشىلەر بار. كەشەگى كۇن ءشاي ۇستىندە وسىنداي اڭگىمە تاعى دا ورىستەدى. سوندا مەن: «وسى ءبىزدىڭ عيماراتتان دا «حالال سۋ» دەگەن ساۋنا اشىلىپتى. ءبىر-ەكى قارا كيىمدىلەردىڭ سول جەرگە كىرىپ- شىعىپ جۇرگەنىن بايقاپ قالدىم» دەدىم.

«جەڭىل جۇرىستىلەردىڭ قورشاۋىندا قالدىق» دەسەيشى» دەدى مۇحاڭ. «جوق، ول جەر ءحالال» دەدىم مەن. مۇحاڭ ماعان جىندى ادام كورگەندەي ەجىرەيە قارادى.

«ەندەشە سول جەرگە بارىپ بۋلانىپ قايتايىق. ءبىر جاعى قارا كيىمنىڭ ىشىندەگىلەردىڭ كىمدەر ەكەندىگىن ءبىلىپ قايتامىز...» دەدىم مەن. مۇحاڭ: «ءوزىڭ بارا بەر. ورانعاندارعا سەنىڭ كوزىڭ ۇيرەنىپ قالعان عوي» دەپ ماعان كۇلە قارادى.

«قالدىرىپ كەتتىڭ دەپ قاپا بولىپ جۇرمەسەڭىز بولدى عوي...» دەپ قويدىم مەن. مەنىڭكى ءازىل. ال مۇحاڭدىكى شىن. ازىرگە ءشاي ۇستىندە ايتىپ ءجۇر. ءبىر كۇنى بۇل ماسەلەنى داۋىلداتا كوتەرەرى كۇمانسىز. كۇندە مەشىت قاسىنان وتەمىن. قارا كيىمدىلەر كورىنبەس پە ەكەن دەپ اۋلا ىشىنە مويىن سوزا قارايمىن. بولىسكە ءتۇسىپ جاتقانىن كورسەم، ارتىنان بارماق ويىم بار. ءجاي، تەكسەرىپ كورمەك ءۇشىن.

جالعاسى بار.