بالا تاربيەلەۋدە جىبەرىلگەن قاتەلىكتەردى قالاي تۇزەۋگە بولادى؟

استانا. قازاقپارات - بالاسىن تاربيەلەۋ كەزىندە قاتە جىبەرىپ، ونى قالاي تۇزەتەتىندىگىن بىلمەيتىن اتا- انالارعا نەمەسە قاتەلىك جىبەرگىسى كەلمەيتىن جاس اتا-انالارعا ارنالعان بىرنەشە كەڭەس ۇسىنامىز.

نەلىكتەن بالا تاربيەلەۋدە قاتە جىبەرەمىز؟

بارلىق اتا-انا قاتەلىك جىبەرەدى. بالاسىن تاربيەلەۋدە بىردە-ءبىر قاتە جىبەرمەگەن اتا-انا جوق. ونىڭ بىرنەشە سەبەبى بار:

1. بالا تاربيەلەۋ تۋرالى ءبىلىمنىڭ جوقتىعى. ءبىزدى مەكتەپتە، ۋنيۆەرسيتەتتە كوپ نارسەگە ۇيرەتكەنىمەن، ەشكىم بالا تاربيەلەۋ تۋرالى ناقتى ءبىلىم بەرگەن جوق. سوندىقتان اركىم ءوز بىلگەنىنشە نەمەسە كورگەنى بويىنشا تاربيەلەيدى.

2. شارشاۋ. اسىرەسە، بىرنەشە بالا بولسا، شارشاعان اتا-انا بالانىڭ بۇگىن شىعارعان تاعى ءبىر قىلىعىن، ەركەلىگىن نەمەسە مىنەزىن كوتەرە المايدى.

3. جاعدايدى جىلدام وزگەرتكىسى كەلۋ. جاعدايدىڭ جىلدام ءارى لەزدە وزگەرگەنىن قالاپ، بالاعا قالاي ۇرىسقانىمىزدى، ايقايلاعانىمىزدى بايقامايمىز.

4. كۇتۋ مەن شىندىقتىڭ سايكەسسىزدىگى. بالالار ءبىز ويلاعانداي ەمەس، باسقا بولاتىندىعىن ەشكىم ايتپايدى. ادام بولاشاق بالاسىنىڭ قانداي بولاتىندىعىن، قالاي ارەكەت ەتەتىندىگىن ىشىندە ويلاپ جۇرەدى، ال بالاسىنىڭ نەگىزگى بولمىسى باسقاشا بولىپ شىعادى. ءسويتىپ، ىشكى قاقتىعىس پايدا بولادى.

ءسىز اركەز بالادان ءوزىڭىزدىڭ ويلاعانىڭىزدى كۇتىپ، ونى ءاردايىم تۇزەتىپ وتىراسىز، توقتاتاسىز، ولاي ەمەستىگىن ايتاسىز جانە جوندەيسىز. ەگەر بالاڭىزدى «مەن قازىر كەتەمىن، سەن قالاسىڭ» دەپ ءجيى قورقىتىپ، ول سول سوزدەن كەيىن قاتتى جىلاسا، ءجيى ۇرسىپ، ۇرعان بولساڭىز، ونىمەن وتە قاتال بولساڭىز، ەرەجە بويىنشا بالا قورقا باستايدى.

سىزگە دەگەن سەنىم بۇزىلادى. ول كەلەسى سەكۋندتا سىزدەن نە كۇتۋگە بولاتىندىعىن بىلمەيدى نەمەسە كەرىسىنشە، سىزدەن نە كۇتۋگە بولاتىندىعىن جاقسى بىلەتىندىكتەن، ول سىزگە سەنبەيدى. اتا- اناسى ونى جاقسى كورەتىندىگىنە دە سەنبەيدى.

سوندىقتان اراڭىزدا جىلى قاتىناس بولمايدى. ول وسكەندە سىزگە ءجيى قوناققا كەلمەيدى، جاي جاعدايىڭىزدى ءبىلۋ ءۇشىن تەلەفون سوقپايدى. ول سىزدەن الشاق كەتۋگە اسىعادى (مىسالى، جىگىتتەر باسقا قالاعا وقۋعا تۇسۋگە، قىزدار جىلدام كۇيەۋگە شىعۋعا)، قىسىمىڭىزدى سەزبەي، ءوز بىلگەنىنشە ءومىر سۇرۋگە تىرىسادى. كەي بالالار «سىنىپ»، بارىنشا ەرتە قاشىپ كەتۋگە تىرىسسا، باسقالارى قارسى تۇرادى. ءسىز وعان قىسىم كورسەتسەڭىز، ول قارسىلىق بىلدىرەدى. ءسويتىپ، بالادا ءار نارسەگە (جاقسىعا دا، جامانعا دا) قارسى تۇرۋ قابىلەتى پايدا بولادى. جاقسى نارسە ايتساڭىز دا، قارسى تۇرادى جانە بارلىعىن كەرى ىستەيدى. ونىڭ دا بالا ومىرىنە كەلتىرەر زيانى كوپ. جىبەرىلگەن قاتەلىكتى تۇزەتۋگە بولا ما؟ ەگەر ءوز قاتەلىگىڭىزدى ءتۇسىنىپ، بارلىعىن تۇزەتۋگە بەل بۋساڭىز، كەز كەلگەن قاتىناستى قاي ۋاقىتتا بولماسىن وزگەرتۋگە بولاتىندىعىن ۇمىتپاڭىز.

قاتەلىكتى تۇزەتۋگە ارنالعان 3 قادام: 1. نەنى وزگەرتكىڭىز كەلەتىندىگىن ۇعىنۋ. قانداي قاتىناستى قالايسىز؟ ونى ءوزىڭىز ويلاستىرىڭىز. جاي «جاقسى قاتىناستى قالايمىن» دەي سالماي، بارلىعىن ەگجەي- تەگجەيلى ويلاستىرىڭىز. مىسالى، ءار كۇنى جىلۋلىق پەن ماحاببات الۋ، تۇسىنۋشىلىك پەن سەرىكتەستىكتە بولۋ، بالاممەن سويلەسۋدەن راقات پەن ءلاززات العىم كەلەدى جانە ت. ب.

2. بالانى وزگەرتۋدى توقتاتىڭىز، ءوزىڭىزدى وزگەرتۋدى باستاڭىز. وسى ۋاقىتقا دەيىن ونى وزگەرتۋگە تىرىسىپ كوردىڭىز، ەشتەڭە شىقپادى. ەندەشە، كەزەك وزىڭىزگە كەلدى. 3. ارەكەت جوسپارىن قۇرىڭىز. ءوز- ءوزىڭىزدى تارتىپكە كەلتىرۋ مەن ۇلكەن ىنتانىڭ ارقاسىندا وزگەرۋگە بولادى. الدىڭىزدان تالاي قىزىقتىرعىش نارسەلەر وتەدى، سونىڭ بارلىعىنا شىداپ، ءوز- ءوزىڭىزدى ۇستاپ ۇيرەنۋ كەرەكسىز.

مىسالى، «بۇگىن ءوزىمدى ۇستايتىن جاعدايدا ەمەسپىن، قاتتى شارشادىم» دەگىڭىز كەلەتىن ساتتەر بولادى، ءبىراق وزگەرۋدى قولعا الامىن دەسەڭىز، شىداۋ كەرەك بولادى. ومىرىمىزگە وزگەرىستەردى قالاي ەنگىزەمىز؟

1. ەسكەرتۋلەر جازىپ قويىڭىز. ۇيالى تەلەفون بەتىنە، بولمەڭىزدەگى قابىرعاعا «مەن بالامدى جاقسى كورەمىن! بارىنە شىدايمىن! وزگەرەمىن! سابىر!» دەگەن سەكىلدى سوزدەر جازىپ قويىڭىز. ارينە، ادام بولعاسىن شارشايمىز، ونىڭ ۇستىنە ۇيگە دەيىنگى جولدا باسقا ادامنىڭ كوڭىل كۇيى اسەر ەتەدى. سونىڭ بارلىعى جينالىپ، ۇيگە كەلگەندە جاقسى كورەتىن بالالارىڭىزعا شىعادى.

بولمايتىن نارسە ءۇشىن ۇرسا باستايسىز، تاماقتارىن تەز ءىشىپ، ورىندارىنان تۇرعانىن قالايسىز. سونداي ۋاقىتتا ەسكەرتۋگە قاراڭىز دا، توبەگە قاراپ 40 سەكۋند تۇرىڭىز، سودان سوڭ باسىڭىزدى ءتۇسىرىڭىز. بەتىڭىزدى سۋىق سۋمەن جۋىڭىز، ايناعا قاراپ ءوز- وزىڭىزگە كەلىڭىز. سودان سوڭ عانا جاقسى كوڭىل كۇيمەن بالالارىڭىزدىڭ الدىنا بارىڭىز.

2. بالالارىڭىزعا نەمەسە كۇيەۋىڭىزگە كوڭىل كۇيىڭىز جوق كەزدە ايتۋلارىن ءوتىنىڭىز. «اناشىم، بۇگىن اشۋلىسىڭ عوي» دەگەن ءسوزدى ەستىگەن جاعىمسىز، ءبىراق كومەگى تيەدى. سەبەبى ءسىز اشۋ ۇستىندە ەشتەڭە بايقامايسىز، ال بىرەۋ ەسكەرتكەندە ودان سايىن جىندانباي، «ماعان 10 مينۋت ۋاقىت بەرىڭدەر» دەپ، بولمەڭىزگە كەتىڭىز. كىشكەنە جاتىڭىز، بەتىڭىزدى جۋىڭىز، ايناعا قاراڭىز دا «بالالارىم جۇمىستان شارشاپ كەلگەن انانى كورگەندەرىن قالامايمىن، ولاردى قاتتى جاقسى كورەتىن انانى كورگەنىن قالايمىن» دەپ شاشىڭىز بەن بەت الپەتىڭىزدى دۇرىستاپ، قايتا ورالىڭىز. سول كەزدە ءبارى وزگەرەتىندىگىن بايقايسىز. جاڭا عانا جۇيكەڭىزگە تيگەن نارسەنىڭ ەشتەڭەگە تۇرمايتىنىن كورەسىز.

3. نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلمەسەڭىز، توقتاڭىز. قانداي دا ءبىر جاعدايدا نە ىستەسەڭىز دە كەلىسپەيدى، بالا ەستىمەيدى، وعان اشۋلاناسىز، رەنجيسىز، ءوزىڭىزدى كۇشسىز قالعانداي سەزىنەسىز. «تاعى نە ىستەيمىن» دەپ مازاسىزدانباي، توقتاڭىز. ايتپەسە، ونىڭ ورنىنا ماسەلەنى شەشىپ بەرەمىن دەپ، تاعى ءبىر قاتەلىك جىبەرەسىز، سودان سوڭ تاعى وكىنەسىز.

4. كەشىرىم سۇراۋعا اسىقپاڭىز، وزگەرۋگە اسىعىڭىز. بالاعا قاتتى ايقايلاپ، ۇرعاننان كەيىن ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ ءوزىڭىزدى كىنالى سەزىنىپ، كەشىرىم سۇراعىڭىز كەلەدى. كەشىرىم سۇراۋ جۇيەسى ءبىزدى ۇيرەتكەندەي وڭاي ەمەس.

ونى «ۇردىڭىز- كەشىرىم سۇرادىڭىز، ۇردىڭىز- كەشىرىم سۇرادىڭىز»، ياعني قايتالانا بەرگەندىكتەن، ونىڭ تۇك پايداسى جوق. «كەشىر» ءسوزىنىڭ ءمانى كەتەدى. ونىڭ ورنىنا ءوزىڭىز وزگەرۋگە تىرىسىڭىز، بىردەن اشۋلانباڭىز، وزگەرۋگە كوپ ۋاقىت كەتەتىندىگىن ۇمىتپاڭىز. سودان سوڭ بالا وسكەن كەزدە ءالى دە ىشتەي ءوزىڭىزدى قانداي دا ءبىر ارەكەتىڭىز ءۇشىن كىنالى سەزىنىپ، كەشىرىم سۇراعىڭىز كەلسە، ءبىر-اق رەت شىنايى، جۇرەگىڭىزبەن كەشىرىم سۇراڭىز.

«كەشىر! مەن ول كەزدە نە ىستەرىمدى بىلمەدىم» دەپ ءبىر رەت ايتىڭىز دا، ول ارەكەتىڭىزدى ەشقاشان قايتالاماڭىز. ەگەر بۇل ۋاقىتتا قاتىناستارىڭىز جاقسى بولسا، بالاڭىز «اناشىم (اكەشىم)، ەشتەڭە ەتپەيدى، ءوتىپ كەتتى، مەن ءسىزدى جاقسى كورەمىن» دەپ ايتادى. مىنە، وسى باعىتقا قاراي قوزعالىپ، وزگەرۋگە بارىنشا تىرىسىڭىز.