تۇرىك تىلىنە «اباي جولى» رومانى دۇرىس اۋدارىلماعان - ياكۋپ ومەروعلى
«مەنىڭشە، تۇركى الەمىنىڭ ادەبيەتى - دۇنيەدەگى ەنەرگياسى مول ادەبيەتتەردىڭ ءبىرى. وعان دالەل - ايتماتوۆ سياقتى دۇنيە جۇزىنە تانىمال جازۋشىلارىمىزدىڭ بولۋى. تۇركى دۇنيەسى ادەبيەتىنىڭ ادامزاتقا ايتارى بار. ءبىزدىڭ جازۋشىلار دۇنيەجۇزىلىك ماسەلەلەرگە قاتىستى پىكىر ءبىلدىرىپ، ءوز مادەنيەتىمىز بەن تاريحىمىزدان جەتكەن التىن قازىنانى تاراتىپ جاتىر. ال قازاق ادەبيەتى - تۇركى دۇنيەسىندەگى ەڭ جاس ادەبيەتتەردىڭ ءبىرى. ءبىر جاعىنان قازاق ادەبيەتىنىڭ ورحون ەنيسەيدەن باستالاتىن ءومىرى بار، ول بارلىق تۇركى ادەبيەتىنە ورتاق. سالىستىرمالى تۇردە جاس ادەبيەتتە قاساڭ داستۇرلەردەن ادا بولىپ، بولاشاققا اشىق كوزبەن قارايتىن مۇمكىندىك بار» ، - دەدى يا. ومەروعلى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىق اۆتورلار تۇرىك تىلىنە بەلسەندى اۋدارىلىپ جاتىر جانە ادەبي شىعارمالار ارقىلى تۇرىك وقىرماندارى قازاق تاريحىنداعى جايتتاردان حاباردار بولۋدا.
«ءبىز ءوزىمىز 30 شاقتى اۆتوردى اۋدارساق، وزگە باسپالاردان جانە ۇكىمەتتىڭ قولداۋىمەن شىققان كىتاپتار تاعى بار. عابيت مۇسىرەپوۆ، ءابىش كەكىلبايەۆ، ابايدىڭ قارا سوزدەرىن شىعاردىق. شاكارىم تۋرالى كىتاپ جارىق كوردى. ماعجاننىڭ جولما- جول اۋدارىلعان ولەڭدەرى بار ەدى، كوركەم اۋدارما رەتىندە تاعى ءبىر كىتابى شىقتى. ۇلىقبەك ەسداۋلەت، راحىمجان وتاربايەۆ، سماعۇل ەلۋباي اۋدارىلدى. تۇرىك حالقى اشتىق تۋرالى سماعۇل ەلۋبايدىڭ رومانى ارقىلى ءبىلدى. «اباي جولى» تۇرىك تىلىندە بۇرىن شىققان، ءبىراق ونى ءبىز ەسەپكە المايمىز، سەبەبى ناشار اۋدارىلعان. وسىلايشا، «اباي جولىنىڭ» تۇرىكشەگە ءساتتى اۋدارماسىن كۇتۋدەمىز» ، - دەدى ول.
سونداي- اق، ومەروعلى وزگە تىلدەرگە قاراعاندا، تۇركى تىلدەرىنىڭ ءوزارا اۋدارماسىنىڭ قيىنىراق ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«سىرتتاعى ادامدار مۇنى بايقامايدى. «ءتۇبى ءبىر تىلدەردى ءوزارا اۋدارۋدىڭ نە قيىندىعى بار؟ » دەيدى. بەلگىلى ءبىر ءسوزدىڭ ەكىنشى تۋىستاس تىلدە ءتۇرلى ماعىنالارى بولۋى مۇمكىن. مىسالى، توي تۋرالى قازاق رومانى تۇرىكشەگە اۋدارىلعان. توي الدىندا جاسالاتىن قۇدا ءتۇسۋ، سىرعا سالۋ سىندى بارلىق جيىنداردى «دۇگۇن» (تۇرىكشە - ۇيلەنۋ تويى) دەپ اۋدارا بەرگەن. ۇيلەنۋ تويىنىڭ «بىرنەشە رەت ءوتۋىن» تۇرىك وقىرماندارى تۇسىنبەيدى. ەكىنشىدەن، تۇركى تىلدەرىنىڭ ءوزارا ادەبي- كوركەم اۋدارما زاڭدارى ءالى دامىماعان. مۇنى جاڭا سالا دەپ ايتسام، قاتە بولمايتىن شىعار. ماسەلەن، اعىلشىن تىلىنەن اۋدارۋدىڭ 100 جىلدان استام تاجىريبەسى، قالىپتاسقان ءوز جولى بار» ، - دەيدى تۇركيالىق وكىل.
سونىمەن بىرگە، يا. ومەروعلى ايتماتوۆ سىندى تانىمال تۇلعالار شىعۋ ءۇشىن شىعارمالاردى كوبىرەك اۋدارىپ، فورۋم- جينالىستاردى ءجيى وتكىزۋ قاجەتتىگىن جەتكىزدى.
«مۇحتار اۋەزوۆ قولداۋ كورسەتپەگەندە، الەم وقىرماندارى ايتماتوۆتاي تالانتتىڭ بار ەكەنىن بىلمەس ەدى. فورۋم ءسوزىنىڭ ءوزى پىكىر الماسۋ ماعىناسىنا كەلەدى. بۇگىن دە ءتۇرلى ەلدەردەن كەلگەن ادەبيەت وكىلدەرىمەن تانىسىپ، ۋاعدالاستىق جاساستىق. ەگەر مۇنداي جيىن جىل سايىن وتكىزىلسە، استانا - حالىقارالىق ادەبي ورتالىققا اينالادى. ءبىز دە ءوز تاراپىمىزدان تۇركى ەلدەرىنىڭ ادەبي، مادەني جانە عىلىمي جۋرنالدارىن بىرىكتىرەتىن ەلەكتروندى رەسۋرس اشتىق. جىل سايىن ادەبي جۋرنالدار جيىنى مەن اۋدارماشىلار فورۋمىن وتكىزەمىز» ، - دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى يا. ومەروعلى.
ايتا كەتەيىك، ەۋرازيا جازۋشىلار وداعى - حالىقارالىق ۇيىم. ونىڭ قۇرامىنا 14 ەلدەن 180 جازۋشى، اقىن جانە تۇركىتانۋشىلار ەنىپ وتىر. وداقتىڭ ماقساتى - وقىرمان قاۋىمدى ەلدەر اراسىنداعى ادەبي داستۇرلەرمەن، تۇركى تىلدەس اۆتورلاردىڭ شىعارماشىلىعىمەن، تاريحتا ەلەنبەي قالعان دەرەكتەرمەن، ءتىل ماسەلەسىمەن تانىستىرۋ.
ەسكە سالا كەتسەك، استانادا «قازىرگى زامانعى ءسوز ەنەرگياسى» اتتى حالىقارالىق ادەبي فورۋم ءوتتى. وندا پروزا، پوەزيا، دراماتۋرگيا جانە اۋدارما ىسىندەگى وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاندى جانە قازاقستاننىڭ جازۋشىلار وداعى مەن يراننىڭ جازۋشىلار قاۋىمداستىعى ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم بەكىتتى.