مۇرات اۋەزوۆ: مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ۇلى ەكەنىمدى مەكتەپكە بارار كەزدە ءبىر- اق ءبىلدىم
مۇرات اۋەزوۆ اكەسى مەن اناسى تۋرالى باسقا دا دەرەكتەر مەن ويلارىمەن «قازاقستان» تەلەارناسىنىڭ «دارا جول» باعدارلاماسىندا ءبولىستى.
اتا- اناسىنىڭ جولىن قۋىپ، قازاق حالقىنا قىزمەت ەتۋدى ومىرلىك پارىزى كورگەن بۇگىنگى زاماننىڭ بەلگىلى تۇلعاسى مۇرات اۋەزوۆ بالا كەزىنەن وتە باۋىرمال، ۇيىمشىل بولىپ وسكەن. اناسىنىڭ تاربيەسىن ەسكە العان ۇلى ءار اكەدەن تۋعان اعايىنداردىڭ بولىنبەي، ەرەكشە اۋىزبىرشىلىكتە ەر جەتكەندەرىن ايتادى.
«انامىزدىڭ تاربيەسى سونشالىقتى كەرەمەت بولعان. ءبىزدىڭ ءار اكەدەن تۋعانىمىزدى ەشقاشان بىلدىرتپەگەن. اۋىزبىرشىلىگىمىزدى ءاردايىم نىعايتا تۇسكەن. ۇلكەن اعامىز ازات ءبىزدىڭ كوزىمىزدى اشتى. كىتاپ بولماعان كەزدە ءوزى ويلاپ تاۋىپ اڭگىمەلەپ بەرەتىن. ءتورت قابىرعاسى اپپاق بولعان ءبىر بولمەدە عانا تۇرامىز ول كەزدە. ازات سول قابىرعاعا شامدى جاعىپ، ساۋساقتارىمەن نەشە ءتۇرلى كينو كورسەتەتىن. ول وتە دارىندى بولدى. مەكتەپتى التىن مەدالمەن اياقتادى. بولات اعامىزبەن دە قارىم- قاتىناسىمىز ەرەكشە بولدى. ءاردايىم ءبىر- بىرىمىزگە قامقورلىق تانىتىپ، ۇيىمشىل بولىپ وسكەنبىز» ، - دەپ ءبىلال سۇلەيەۆ پەن يلياس جانسۇگىروۆتەن تۋعان ەكى اعاسىمەن جاقسى قارىم- قاتىناستا وسكەنىن ەسكە الدى.
سونىمەن قاتار، ءوزىنىڭ اكەسى مۇحتار اۋەزوۆ ەكەنىن تەك 1949 -جىلى بىلگەن ەكەن. سول كەزدە العاش اكەسى مەكتەپكە اپارعان. وسى ۋاقىتتان كەيىن اكە مەن بالانىڭ قارىم- قاتىناستارى نىعايا تۇسكەن.
«ماسكەۋدە وقىپ جۇرگەندە اكەم اۋرۋحاناعا ءتۇستى. مەن ول كەزدە ستۋدەنت بولاتىنمىن. اكەمە كۇندە بارامىن، ول كىسى تاكسيگە اقشا بەرىپ، كۇندەلىكتى كەلىپ تۇرۋىمدى سۇرايتىن. حاتتار جازىپ تۇرادى، كامەن ورازالينگە حاتىن جازىپ، «تۋعان جەرىڭدى بارىپ كورىپ قايتاسىڭ، سەنى قارسى الادى ولار» دەيتىن. اكەمنىڭ سوڭعى حاتى كامەن ورازالينگە ارنالعان بولاتىن، ول حاتى تەك مۇراتقا ەمەس، كۇللى قازاق حالقىنا امانات بولعانداي ەدى. سول اكەمنىڭ جوسپارى بويىنشا تۋعان جەرىمە بارىپ، ءوز كوزىممەن ءبارىن كورىپ، دوستارىمەن سويلەسىپ، بولىپ جاتقان جاعدايدى جازىپ كەلۋىم كەرەك ەدى. الايدا وتا جاسالۋ ساتىندە ويانبادى» ، - دەيدى مۇرات اۋەزوۆ.
قازاق ءتىلىن جەتىك بىلمەيتىنى تۋرالى ءسوز ەتكەن مۇرات ءوزىن «قازاق تىلىنە ورالعان اداممىن» دەپ سانايتىنىن ايتتى. بۇل تۇستا، باعدارلاما جۇرگىزۋشىسى دانا نۇرجىگىتتە قازاقشاعا شورقاق كەلگەن مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ۇلىن باعدارلاماعا بۇرىندارى شاقىرۋ قيىنعا سوققانىن مالىمدەدى.
« ورىس ءتىلدى بولعان كەزىمدە دە مەنىڭ جۇرەگىم قازاق دەپ سوققان. ءبىراق ۋاقىت وتە سول قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋدى ءجون سانادىم. بۇل جەردە جالعىز مەن عانا ەمەس، قاسىمداعى دوستارىمىز ءبارىمىزى بىرىگىپ ءتىلىمىزدى ۇيرەنۋگە بەل بۋدىق. سوندا قايسىمىز ورىس تىلىندە سويلەپ قويساق، بەس تيىننان وتەماقى تولەيمىز دەپ كەلىستىك. سولاي قازاق تىلىنە ورالا باستادىق»، - دەيدى قازاقتىڭ ۇلى تۇلعاسىنىڭ ۇرپاعى.
سونىمەن قاتار، اكەسىن التى جاسىندا تانىپ، ودان ون سەگىز جاسىندا ايىرىلىپ قالعان ۇلى اكەسىمەن بىرگە وتكىزگەن كەزەڭدەر ومىرىندەگى ەڭ باقىتتى كەزدەر بولعان ايتادى.
«اكەم مەنىڭ ومىرلىك جولىمدى، باعىتىمدى، بولاشاق جوسپارىمدى قىسقا ۋاقىتتا بەلگىلەپ كەتتى. ءوسىپ كەلە جاتقان شاعىمدا اكەممەن ءجيى كەزدەسىپ، بولاشاققا جوسپار قۇرىپ، ومىردە قانداي ماماندىق تاڭداۋىما دەيىن ۇلەس قوسقان. مەنىڭ ءاربىر جەتىستىگىمە قۋانىپ، ماعان ءاردايىم كوڭىلى تولىپ جۇرەتىنىن بايقايتىنمىن. سول كەزەڭدەر مەن ءۇشىن وتە باقىتتى كەزەڭدەر بولدى. الايدا بۇل ساتتەر ون سەگىز جاسىمدا ءۇزىلدى. ەڭ وكىنىشتىسى، ەندى ەندى اكەمە باۋىر باسىپ، ەندىگى مەنى جولعا سالا باستاعاندا اكەمنەن ايىرىلىپ قالدىم»، - دەپ وكىنىشىن ءبىلدىردى.
مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «جاي گۋمانيتار تاياز سۋمەن تەڭ، ال ناعىز گۋمانيتاري بولۋىمىز دەگەن مۇحيتتاي تەرەڭ، شەكسىزدىككە ۇمتىلۋ دەگەن ۇعىم» دەگەن ءسوزىن ەسكە العان باعدارلاما قاتىسۋشىلارى مۇرات اۋەزوۆتىڭ دە گۋمانيتارلىق سالاسىنا اكەسىنىڭ جەتەلەۋىمەن كەلگەنىن ءبىلدى.
«مەن استروفيزيكا مەن حيميادان جاقسى بولدىم. وسى ساباقتاردان وليمپيدالارعا قاتىسىپ، ارنايى كرۋجوكتارعا بارىپ جۇرەتىنمىن. اتاقتى استروفيزيك پەن اكادەميكتەر اكەمنىڭ جاقسى دوستارى بولعان. سولارعا مەنى تاپسىرىپ قويعان ەكەن. وسى استروفيزيكا نەمەسە حيميا سالاسىندا جۇرسە كومەك بەرىڭدەر دەپ. ءبىراق مەن ەسەيە باستاعاندا اكەم ماعان «سەن دۇرىستاپ ويلانىپ كورشى، قانداي مامان بولعىڭ كەلەدى؟ سەن ەندىگى ەسەيدىڭ، ەندىگى ماماندىعىڭ بويىنشا ويىڭ قانداي؟ » دەدى. سول كەزدە عانا مەنىڭ ميىم جەتتى. سوندا بارىپ مەن گۋمانيتارلىق سالاسىن تاڭدايتىنىمدى ءتۇسىندىم»، - دەيدى مۇرات اۋەزوۆ.
اۋەزوۆتىڭ ءوزىنىڭ ءتۇپ- تامىرى قوجا بولعاندىقتان، ۇلىنا ارابى ءتىلىن ۇيرەن دەگەن تالاپ قويعان ەكەن. الايدا بەلگىلى سەبەپتەرمەن قىتاي تىلىنە بەت بۇرعان مۇرات اكەسىنىڭ ريزاشىلىعىن العان.
ايتا كەتسەك، مۇرات اۋەزوۆ 1960 -جىلدارى قۇرىلعان «جاس تۇلپار» - ۇلتشىل- ءداستۇرشىل باعىتتاعى سۇحبات- تالقىلاۋ كلۋبىنىڭ قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرى. اتالعان كلۋب ماسكەۋ قالاسىندا وقىپ جۇرگەن قازاق ستۋدەنتتەر تاراپىنان قازاقتىڭ ءتىلى مەن سالت- عۇرپىن ۇمىتپاي، ارى قاراي ۇيرەنىپ مەڭگەرۋگە باعىتتالۋ ءۇشىن قۇرىلعان ەدى. بۇگىنگى تاڭدا مۇرات - قوعام قايراتكەرى، مادەنيەتتانۋشى- عالىم، قازاق ءتىلى مەن مۇرالارىن زەرتتەگەن ديپلومات.