گەرمانيا ارحەولوگتارى جانكەنتتى زەرتتەۋگە قىزىعۋشىلىق ءبىلدىردى

قىزىلوردا. قازاقپارات - گەرمانيانىڭ تيۋبينگەن مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى سىر ءوڭىرىنىڭ ەجەلگى تاريحىنا ەرەكشە قىزىعۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىر، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

وسى ماقساتتا قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جانە گەرمانيانىڭ تيۋبينگەن مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى حالىقارالىق جوبانى قولعا الدى. عالىمدار بۇل باعىتتا «ۇلى جىبەك جولىنىڭ سولتۇستىك ايماعىنداعى كوشپەندىلەر مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى جانە ۋربانيزاتسيالانۋى: ورتا عاسىرداعى جانكەنت قالاسى (ارال تەڭىزى ايماعى، قازاقستان) » تاقىرىبىندا دالالىق سەمينار ۇيىمداستىردى. دالالىق سەميناردان كەيىن عالىمدار قورىتىندى وتىرىس وتكىزدى.

حالىقارالىق جوبا اياسىندا دالالىق ۋربانيزاتسيا، كوشپەلى مەملەكەتتەر جانە ارال تەڭىزىنىڭ شىعىس ايماعىنداعى شولەيتتەنۋگە زەرتتەۋ شارالارى قاراستىرىلعان. بۇل باعىتتا سىرداريا وزەنىنىڭ تومەنگى بولىگىندەگى قالالىق وركەنيەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىن جان- جاقتى زەرتتەۋ ەسكەرىلەتىن بولادى. سونداي- اق، اتالمىش ماسەلەلەردى تۇبەگەيلى زەرتتەيتىن ماماندار دايىنداۋ نازاردان تىس قالمايدى. وسىنداي يگى ىستەردىڭ ناتيجەسىندە سىر وڭىرىندەگى مادەني جانە قۇندى ەسكەرتكىشتەردى، كيەلى جەرلەردى الەمگە تانىتۋعا زور مۇمكىندىك تۋادى. بۇل جوبانى گەرمانيانىڭ گۋمانيتارلىق عىلىمدار قورى قارجىلاندىرادى.

وسى ورايدا تيۋبينگەن ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى گەنريح حاركە «بۇل جوبا اياسىندا 2005 -جىلدان بەرى زەرتتەۋ جاسالىپ كەلەدى. اتالمىش جوبانىڭ بولاشاق ءۇشىن ماڭىزى زور دەپ سانايمىن. ءبىز بۇل باعىتتا تىڭ ۇسىنىستار، ەسكەرتپەلەر، سىني پىكىرلەر ايتىلۋىن قۇپتايمىز. ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەگى تاريح فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى ەجەلگى جانكەنت قالاسىن كوزبەن كورۋگە زور قىزىعۋشىلىق بىلدىرەدى. سوعان بايلانىستى ولاردى قازبا جۇمىستارىنا تارتۋعا ىنتا ءبىلدىرىپ وتىرمىز. سول ارقىلى جاستار تەوريالىق بىلىمدەرىن تاجىريبەمەن ۇشتاستىرادى. تاريحي قۇندى دەرەكتەرگە قول جەتكىزەدى»، - دەدى.

قورىتىندى وتىرىس بارىسىندا رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ عالىمدارى دا وي- پىكىرلەرىن ءبىلدىردى. اكادەميا پروفەسسورى اندرەي پانين مەن ەكسپەديتسيا مۇشەسى ماريا برونيكوۆا جانكەنت شاھارىن زەرتتەۋدە قۇندى دەرەكتەرگە قول جەتكىزۋگە مول مۇمكىندىك بار ەكەنىن ايتتى. ۇلى جىبەك جولى بويىندا ورىن تەپكەن ارال تەڭىزى مەن سىرداريا وزەنىنىڭ ساۋدا- ساتتىق مادەنيەتى، تۇرمىستىق دەڭگەيدەگى ىقپالى جانە تابيعي ورتانىڭ بۇگىنگى وزگەرىسىن عىلىمي تۇرعىدا ايقىنداۋعا نەگىز بار.

 دالالىق سەمينار بارىسىندا شەتەلدىك عالىمدارمەن بىرگە زەرتتەۋ جۇرگىزگەن قورقىت اتا اتىنداعى  قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ارحەولوگيا جانە ەتنوگرافيا عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى ءازىلحان تاجەكەيەۆ:

«جيىن بارىسىندا كوپتەگەن ۇسىنىس- پىكىرلەر سارالاندى. جالپى، ەۋرازيا ايماعىنداعى قالالىق وركەنيەتتىڭ دامۋى جانە قالىپتاسۋىنا نازار اۋدارىلدى. جوبا اياسىندا الداعى ءۇش جىل كولەمىندە جانكەنت شاھارىنا زەردەلى زەرتتەۋ جاسالادى. وعان گەرمانيانىڭ گۋمانيتارلىق عىلىمدار قورى جانە جەرگىلىكتى باسشىلىق تاراپىنان قولداۋ جاسالادى»، - دەدى.

جيىن بارىسىندا حالىقارالىق عىلىمي بايلانىستاردى دامىتۋ ءۇشىن جانكەنت قالاشىعىنىڭ قۇرىلىس ماتەريالدارى جانە كەراميكالىق كەشەنى تاقىرىپتارى بويىنشا ماماندار دايارلاۋ ماسەلەسى ايتىلدى. وسى ورايدا قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ارحەولوگيا جانە ەتنوگرافيا عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ەكى عىلىمي قىزمەتكەرى تيۋبينگەن ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتۋراسىندا ءبىلىمىن جەتىلدىرەدى.

قورىتىندى وتىرىسقا گەرمانيانىڭ تيۋبينگەن ۋنيۆەرسيتەتى، الكەي مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى، انگليا، فرانتسيا، اقش، رەسەي، ۋكراينا ەلدەرىنىڭ عالىمدارى قاتىستى.

اۆتور: ءادىلجان ۇمبەت