تولەن ابدىك. ءبىر كۇندىك اشۋ - اڭگىمە
ويتكەنى، ءومىر بويعى قۋانىشتار مەن رەنىشتەردىڭ ىشىندە قايتكەندە دە بىرەۋىنىڭ شوقتىعى بيىك بولىپ قالاتىنى انىق قوي.
سوۆحوز قۇرىلىسىنا ماشينامەن سۋ تاسىپ جۇرگەن وردابەك بۇدان بۇرىن تالاي ىستىق-سۋىقتى باسىنان وتكەرسە دە، بۇگىنگى اشۋىن وسىنداي ءبىر-اق رەت بولاتىن وقيعا دەپ ۇققان ەدى. بۇكىل كوڭىلىن جاناشىر ايانىش سەزىمى مەن وشپەندىلىك سەزىمى قاتار بيلەپ، ىشتەي ءبىر كۇيزەلىسكە ەنگەن.
نارەستەدەي ۋىلجىعان اڭقاۋ، ۇندەمەيتىن ايگۇلدى ماڭگىلىك سابيدەي كورەتىن. بالانىڭ ءوسۋى دەگەن مۇلدە كوزگە كورىنبەيتىن دۇنيە عوي. ايتپەسە، ونجىلدىقتى بىلتىر بىتىرگەن، قازىر كىتاپحانادا ىستەيتىن ايگۇلدى تاپ وردابەكتىڭ پىكىرىندەگى ايگۇلمەن تەڭەستىرۋگە ەشكىمنىڭ كەلىسپەيتىنى ءسوزسىز. شىنىندا، ول سوقتاۋىلداي قىز. ءبىراق مۇنى ايتقان ادامدى وردابەك بارىنشا ۇياتسىز، اردان بەزگەن بىرەۋ دەپ بىلەر ەدى. وردابەك قارىنداسىمەن كوپ سويلەسپەيتىن.
ومىرىندە جاقسى كورەتىنىن ايتىپ، ەركەلەتىپ كورگەن جان ەمەس. الايدا، ءوزى ۇندەمەگەن سايىن، قارىنداسىن ىشتەي ايالاي تۇسەتىن.
ال بۇگىن توبەسىنەن جاي تۇسكەندەي:
- جۇمىسقا كەلگەن ستۋدەنتتەردىڭ بىرەۋى ايگۇلگە ءسوز سالىپ ءجۇر ەكەن، - دەگەن حاباردى ەستىگەندە تابيعاتىندا جوق ءبىر دولىلىقپەن تۇتىگىپ، ءتىپتى جىلارمان حالگە كەلدى «بۇل ماسقارا عوي! كىشكەنتاي بالانى...» دەدى ءارى ويلاۋعا باتىلى جەتپەي. وسىنى ول شۇپىلدەگەن قۇدىقتان كەڭىردەك سەكىلدى جۋان شلانگامەن سۋ سورعىزىپ تۇرىپ تا، رولدە وتىرىپ تا، قۇرىلىس ىرگەسىندەگى ۇلكەن استاۋعا سۋ قۇيىپ تۇرىپ تا باسىنان ەكى ەلى شىعارا المادى. ادامدار مۇنشا ارسىز بولادى دەپ ەشقاشان دا ويلاماعان-دى. «ونىڭ ويىندا نە بار ءالى؟ تۇك جوق... بالا... سوعان ءسوز ايتۋ دەگەن...». «ءسوز ايتۋ» دەگەن تۇسقا كەلگەندە وردابەك ءوز ويىنان ءوزى ۇيالىپ، قىزارىپ كەتتى، ىلە-شالا ول قىپ-قىزىل اشۋعا اينالدى. شلانگانى كوتەرىپ الىپ، ماشينانىڭ بەلىنەن اسىرا بار كۇشىمەن لاقتىرىپ جىبەردى.
كۇن شىجىپ تۇر ەدى. كولەڭكە ۇزارا باستاعان كەز. كەۋدەسىنە دەيىن جالاڭاشتانعان مايىسقاق جاس جىگىت جوتاسى جىلتىراپ، كولبەي قويىلعان تاقتاي بويىمەن شەلەكتەپ لاي تاسىپ بارادى. بالشىق ارالاستىرىپ تۇرعان تولىق ايەل كەتپەنىن قۇرعاق جەرگە سۇلاتا سالىپ، كولەڭكەدەگى شەلەكتىڭ ەرنەۋىنەن تىزەرلەي وتىرىپ سۋ ىشتى. تۇرەگەلىپ، شولاق قامزولىنىڭ استارىمەن اۋزىن ءسۇرتتى دە، قايتىپ كەلىپ، كەتپەنىن الدى.
- ءاي، وردابەك، - دەدى ايعايلاپ، - استاۋ تولدى، كىدىرە تۇر ەندى. وردابەك ماشيناسىنىڭ كولەڭكەسىنە وتىرىپ، قالتاسىنان پاپيروس الدى. ىستىقتان جىپسىگەن ماڭدايىن جەڭىمەن ىسا سالدى دا، كىرجيىپ، جۇمىس ىستەپ جاتقاندارعا قارادى.
شىلىمىن تۇتاتىپ، ءبىر جامباستاپ، قولىمەن جەر تىرەي وتىردى، كىشكەنەدەن سوڭ كوكپەكتىڭ ەسكى ءتۇبىرىن جۇلىپ تاستاپ، سول ورىنعا شىنتاقتاپ قيسايا كەتتى. تۇلا بويىن قۇرىستاتقان ءبىر جىن ءالى تارقار ەمەس. «سەندەردى مە، - دەدى كەنەت ىزادان سۇپ-سۇر بولىپ. - كورسەتەرمىن مەن سەندەرگە، تۇرا تۇر!» قولدارى قالتىراپ، قازىر توبەلەسەتىندەي، باسىن كوتەرىپ الدى.
كىرپىش ءۇيدىڭ تاساسىنان شىعا كەلگەن جۋان قارىن ديسپەتچەر:
- وردابەك-اي، - دەدى قىرىلداي سويلەپ.
- مەنى ءۇشىنشى فەرماعا اپارىپ كەلەسىڭ بە؟
وردابەك ۇندەگەن جوق.
- جوق، كەشكە قاراي، ساعان قازىر اپار دەپ تۇرعام جوق قوي. وردابەك بۇعان دا جاۋاپ قايتارمادى.
- ەي، ءتىلىڭ بايلانىپ قالدى ما، كىمگە ايتىپ تۇرمىن؟ - دەدى ەندى ول كەيىپ. وردابەك باسىن شايقادى.
- ۋاقىتىم جوق، - دەدى ديسپەتچەر كەتىپ قالعاننان كەيىن. الدىنداعى سەلدىر شاعىردىڭ ءبىر تالىن سىندىرىپ، ءوزى دە بايقاماستان، اۋزىنا سالىپ تىستەلەي باستادى دا، اشى ءدامىن سەزىنىپ، لاقتىرىپ تاستادى. جارتى ساعاتتان كەيىن سامارقاۋ ورنىنان تۇردى. شاڭ-شاڭ بولعان شالبارىن ەكى قولىمەن كەزەك-كەزەك قاعىپ، ماڭدايىنا تۇسكەن كەپكاسىن شالقايتا نىعىزداپ كيىپ، رولگە وتىردى. بۇرىن دا كوپ سويلەمەيتىن وردابەك كەشكە دەيىن وسىلاي ەشكىمگە ءبىر اۋىز ءتىل قاتقان جوق.
كەشكىلىك جۇمىستان شىعىسىمەن، تۇندەلەتىپ سوۆحوز ورتالىعىنداعى ۇيىنە كەلدى.
- ايگۇل قايدا؟ - دەدى كەلە ايەلىنە.
- ايگۇل كلۋبقا كەتكەن. ەرتەڭ الگى جۇمىسقا كەلگەن ستۋدەنتتەر كەتەيىن دەپ جاتىر عوي. سولار كونسەرت قويادى دەي مە، كەتكەن ايتەۋىر بىردەڭە دەپ. - جالعىز با؟
- ەندى كىممەن بارۋشى ەدى؟ وردابەك ايەلىنە الا كوزىمەن ءبىر قارادى. جولداعى شىلاپشىندى سالدىر ەتكىزىپ، شىعا جونەلدى. قاراڭعى كوشە بويىمەن كلۋبقا قاراي تۋرا ءجۇردى. الىستان توقىلداعان موتور ءۇنى ەستىلەدى. كلۋبتىڭ ەسىگىنىڭ الدىندا بەيتانىس ستۋدەنت جىگىتتەر تۇر. وردابەك «بۇگىن - كونسەرت» دەگەن جارناما جاپسىرىلعان ەسىكتى جارتىلاي اشىپ، ىشكە كىردى. ءدالىز ىشىندە الدەنەگە سىبىرلاسىپ تۇرعان اۋىلدىڭ ەكى جىگىتىنە تاقاپ كەلىپ امانداستى دا:
- ءبىزدىڭ ايگۇلدى كوردىڭدەر مە؟ - دەدى بۇل سىبىرلاپ.
- وتىرعان، - دەدى بىرەۋى زالدىڭ ەسىگىن كورسەتىپ. - باعانا وتىرعان. وردابەك شاعىن، قاپىرىق زالعا كىردى. زالدا ينە شانشار جەر جوق. تۇرەگەپ تۇرعاندار ءبىرىن- ءبىرى كيمەلەپ، ساحنا جاققا مويىندارىن ولگەنشە سوزادى. وردابەك تە وكشەسىن كوتەرىپ، ساحناعا قاراپ ەدى، گالستۋك تاققان، ۇزىن بويلى، بۇيراباس جىگىتتى كوردى. كونسەرت جۇرگىزىپ تۇرعانى، تاقپاق ايتىپ تۇرعانى بەلگىسىز، ايتەۋىر ىرجيا كۇلىپ، بىردەڭە دەپ سويلەپ تۇر. ودان سوڭ سىعالاپ زالعا قارادى، جۋىق ماڭنان ايگۇل كورىنەر ەمەس. القىنىپ، قاتتى جۇرگەندىكتەن تەرلەپ تە كەتتى.
«مىنا زالدىڭ ءىشى نە دەگەن ىستىق». تاعى دا وكشەسىن كوتەرىپ، ساحناعا قارادى. كەكجيە- كەكجيە موينى دا اۋىرىپ قالدى. اقىرى تۇك كورە الماعان سوڭ، سىرتقا شىقتى. كونسەرتتىڭ اياقتالۋىن كۇتىپ، ەسىك الدىندا ءارى-بەرى ءجۇردى دە:
- جارقىنىم، ويىندارىڭ قاشان ءبىتۋشى ەدى؟ - دەدى باعاناعى ستۋدەنتتەردىڭ قاسىنا كەلىپ.
- ءالى ءبىراز بار، اعاي. باستالعانىنا كوپ بولعان جوق.
- ە، سولاي ما ەدى. «جوق، ءبارىبىر كۇتەمىن، - دەپ ويلادى تاعى دا، - وتىرامىن وسى ارادا قاشان اياقتالعانشا». ساعاتىنا قاراپ، ەستىرتە: «ءالى ءبىراز بار» دەدى دە، كلۋبتىڭ ىرگەسىندەگى اعاش اراسىنا قويىلعان ورىندىققا كەلىپ وتىردى. قاراڭعى بولعاندىقتان، ورىندىقتىڭ ءوزىن سيپالاپ ءجۇرىپ، ارەڭ تاۋىپ الدى. «وتىرامىن وسى ارادا قاشان اياقتالعانشا».
قاراڭعىدا ءار جەردەن شىلىم وتتارى جىلتىراپ، اللەيا بويىمەن قىدىرعان ادامداردىڭ قاراڭداعان بەينەلەرى كورىنىپ قالادى. كورشى ورىندىقتاردىڭ بىرىنەن بىرەۋلەردىڭ باياۋ سويلەسكەن داۋىستارى، الدەقايدان گيتارا ءۇنى ەستىلىپ تۇر.
وردابەك كوز الدىنا قازىر كونسەرتتىڭ اياقتالاتىنىن، ادامداردىڭ سىرتقا شىعاتىنىن، قارىنداسىنىڭ دا شىعاتىنىن، ءبىر كەزدە الدەقانداي بەيباستاق جىگىت ايگۇلدىڭ سوڭىنان قالماي، بىردەڭەلەردى ايتىپ، جۇرت كوزىنشە جابىرلەيتىنىن، وسى كەزدە ءوزىنىڭ الگى جىگىتتى بۇرە ۇستاپ، قۇلاق- شەكەدەن اياماي ءبىر سوعاتىنىن ەلەستەتتى. «ەكىنشىلەي كىمگە سوقتىعارىن ءبىلىپ ءجۇرسىن كورگەنسىز!»
كورشى ورىندىقتان:
- مەنىڭ نە ايتپاق بولعانىمدى بىلەسىز بە؟ - دەپ سىبىرلادى ايەل ءۇنى.
- جوق، - دەدى ەركەك ءۇنى.
- شىنىمەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن تۇسىنبەدىڭىز بە؟
- جوق.
- بيگە شاقىرعاندا دا... - ايەل ءۇنى دىرىلدەپ.
- وسى اراعا كەلسىن دەپ كىسى جىبەرگەندە دە... سوندا دا تۇسىنبەدىڭىز بە؟
- مەن قايدان بىلەيىن، - دەدى ەركەك ءۇنى تۇنشىعا سىبىرلاپ.
- كەل دەدىڭىز - كەلدىم... - قالايشا تۇسىنبەيسىز؟ قالايشا؟.. - ايەل ءۇنى ەستىلمەي كەتتى.
«ءتۇۋ، شايتان! - دەدى ەرىكسىز وردابەك ىشىنەن. - قالاي ۇيالمايدى ءوزى؟ قىز دەگەن بىلاي...»
- نە دەيىن مەن ەندى؟ - دەپ سىبىرلاعان ەركەك ءۇنى ەستىلدى. - مەنى جاقسى كورەتىنىڭە، بارىنە سەنەيىن. ءبىراق ايتىپ تۇرمىن عوي... مەنىڭ سۇيگەن ادامىم بار... وردابەك قاراڭعىعا تەسىلە قاراعان كۇيى مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەرە جازدادى. سەبەبى «سۇيگەن» دەگەن ءسوز كورەر كوزگە جالعان ايتىلعانداي تىم قولاپايسىز شىقتى. وسى ءبىر ءسوزدى ءوز تابيعاتىمەن، ءوز بولمىسىمەن، كىسى سەنەتىندەي ەتىپ ايتىپ بەرۋدىڭ قانشالىقتى قيىن ەكەنىن وردابەك بۇرىننان بىلەتىن.
«سۇيەم دەمەۋ كەرەك، ۇناتام دەۋ كەرەك، - دەدى ىشىنەن. - سونىڭ ءوزى جەتىپ جاتىر».
- ءسىزدى، ءسىزدى... - دەپ باستىرمالاتقان ايەل ءۇنى ەستىلدى الگى تۇستان تاعى دا.
- ەڭ العاش كورگەننەن باستاپ... تەك ءسىزدى عانا... ماعان باسقا تۇكتىڭ كەرەگى جوق. تەك...
باياۋ ەسىپ تۇرعان تۇنگى سامال ۇيىتقىپ كەتىپ، اعاش جاپىراقتارى سۋسىلداي جونەلدى. وردابەك جەل تىنعان كەزدە ەركەك ءۇنىن ءتىپتى اپ-انىق ەستىدى: - ساعان وتىرىك ايتۋعا مەنىڭ ارىم جەتپەيدى. تۇسىنەمىسىڭ وسىعان. قامىقپا. ال جاقسى ەندى... مەنىڭ ساحناعا شىعۋىم كەرەك، ايگۇل!
وردابەك سەلك ەتە قالدى. «ايگۇل» دەگەن ءۇن تاۋعا جاڭعىرىققان دىبىستاي ءاپ- ساتتە ساناسىندا بىرنەشە قايتالاندى.
ايگۇلدىڭ بۋلىعىپ جىلاعان دىبىسى كەلدى. وسى كەزدە جىلان شاعىپ العانداي ورنىنان اتا جونەلگەن وردابەكتىڭ جان-دۇنيەسى ادام ايارلىق ەدى. ەشكىم كورمەي تۇرعاندا وسى ارادان تەزىرەك قاشىپ قۇتىلعىسى كەلگەندەي جۇگىرە باستى. ەسىك الدىندا تۇرعان ستۋدەنتتەرگە كورىنبەۋ ءۇشىن كلۋبتىڭ سىرتىمەن كەتتى.
ول ومىرىندە تاپ ءبۇيتىپ ابىرجىپ كورگەن جوق ەدى. بولماشى بىردەڭەنى دە پايىمداۋعا ۇلگەرە المادى. ءوز ۇيىنە تاقاعاندا بارىپ، دۋىلداعان شەكەسىن باسىپ، ءجۇرىسىن باياۋلاتتى. ەنتىگىپ، قالتاسىنان ورامالىن الىپ، تەرىن ءسۇرتتى. توقىلداعان موتور ءۇنىن دە ەستىدى.
- قالايشا بۇلاي؟ - دەدى ەسىن جيىپ. - قالايشا بۇلاي؟ كىم ويلاعان؟ ءتىپتى... ياپىر-اۋ، سوندا... ءسوز سالىپ جۇرگەن جىگىت ەمەس، ايگۇلدىڭ ءوزى بولعانى ما؟! وردابەك ءۇيىنىڭ الدىنداعى اعاش جاڭعىرىقتا مۇڭايىپ ۇزاق وتىردى. ىشتەي جاڭىلىپ، ىشتەي تۇزەلەتىن بارلىق تۇيىق مىنەزدىلەرگە ءتان بىر قاسيەتپەن بۇل دا الگى وقيعانىڭ جاي-جاپسارىن اقىلعا سالىپ، تارازىلاپ وتىر. كەنەت ول «ايگۇلدىڭ دە بىرەۋدى ۇناتىپ، بىرەۋگە عاشىق بولۋى مۇمكىن-اۋ» دەگەن ويدىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن باسىنا قالاي كەلمەگەنىنە قايران قالدى.
«عاجاپ»، - دەدى باسىن كوڭىلسىز شايقاپ. كەۋدەسىن كەرنەگەن قىزعانىشتان شىمىرلاپ جۇرەگى اۋىردى. «عاجاپ»، - دەدى تاعى دا.
ۇيگە كىرىسىمەن، «كەتەسىڭ بە؟» دەگەن ايەلىنىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرمەستەن، ءبىر كەسە اشىعان كوجەنى دەم الماستان سىمىرىپ سالدى دا، كەلگەن ىزىمەن قايتا تارتتى. اي ءالى تۋا قويماعان. تۋىرلىقتىڭ تەسىگىندەي جىلتىراعان سيرەك جۇلدىزدار عانا كورىنەدى. باسىن كابينادان شىعارىپ، جەلگە توستى. اندا-ساندا شابىندىق جيەگىنەن تۇنگى تورعايلار لىپ ەتىپ ۇشىپ كەتەدى. بىرەن- ساران قوساياقتار جارىققا ەنتەلەپ، جول بويىمەن سەكەكتەپ، ماشينا جاقىنداپ قالعاندا عانا جولدان بۇرىلىپ كەتەدى.
وردابەك قالتاسىنان تەمەكى الىپ تۇتاتتى. جۇرەگىنىڭ تەرەڭىنەن مۇڭدىلاۋ بىر سەزىمدەر قۇيىلىپ، بىر كەزدە ءوزىنىڭ دە العاشقى ماحابباتىنىڭ ءساتسىز بولعانىن ويلادى. نارەستەدەي پاك قارىنداسىنىڭ الگى ءبىر تۇنشىعا جىلاعان ءۇنىن ەسىنە العان سايىن ەت-جۇرەگى ەزىلىپ، ەلجىرەي ءتۇستى. تۇڭعىش رەت قۇشاقتاپ، باۋىرىنا باسقىسى كەلدى، «ءومىر دەگەن وسى» دەپ، ارقاسىنان قاعىپ، جۇباتقىسى كەلدى.
