قۇرباندىققا نەگىزگى سۇراقتار: جىلقى سويۋعا بولا ما، قانداي مال جارامسىز

استانا. قازاقپارات - ءدىن ماماندارى قۇرباندىق مالىنا ەرەكشە ءمان بەرۋ كەرەكتىگىن ايتادى. ءتىپتى بۇنداي مالدىڭ بارىنشا جاقسى بولۋىنا دەن قويعان ءجون ەكەن.

سەبەبى اللا تاعالا ون ەكى مۇشەمىزدى ساۋ ەتىپ جاراتسا، ونىڭ ريزاشىلىعى ءۇشىن تۋرا سونداي مالدى قۇربان ەتكەن دۇرىس.

البەتتە، جاراتۋشى يەمىزگە قۇرباندىقتىڭ ەتى دە، قانى دە، تەرىسى دە جەتپەيدى. نەگىزگى ولشەم - ءاربىر پەندەنىڭ ىقىلاسى مەن تاقۋالىعى. سونداي- اق، قۇرباندىققا جاقسى ءارى سەمىز مال سويعان ادام مۇقتاج مۇسىلمان باۋىرلارىمىزدىڭ كوڭىلىن اۋلايدى دەلىنەدى. قازاقپارات ءتىلشىسى كۇللى مۇسىلمان ءۇشىن ەرەكشە مەيرام قۇربان ايت قارساڭىندا قۇرباندىق شالۋدىڭ نەگىزگى شارتتارىن پىسىقتاپ، ءجيى قويىلاتىن سۇراقتارعا ماماندار جاۋابىن تىزبەلەپ شىققان ەدى.

نەگە جىلقىنى قۇرباندىققا شالمايدى؟

يسلام عالىمدارىنىڭ سوزىنشە، قۇراندا اللا تاعالانىڭ قۇرباندىققا قاتىستى ناقتى بۇيرىعى بار. وندا «ءبىز ءاربىر ۇمبەت ءۇشىن، وزدەرىنە بەرگەن جانۋارلاردان: تۇيە، سيىر، قوي جانە ەشكىدەن، اللانىڭ عانا اتىن اتاپ، قۇربان شالۋدى بەكىتتىك. ويتكەنى، قۇدايلارىڭ - ءبىر- اق قۇداي. سوندىقتان سوعان بوي ۇسىنىڭدار! (مۇحاممەد س. ا. ۋ) ىقىلاستىلاردى قۋاندىر» [25] دەلىنگەن ەكەن. عالىمدار وسى اياتتىڭ ءتۇپنۇسقاسىندا «ءباھيما» ءسوزى - «جانۋار»، «مال» دەگەن ماعىنانى بىلدىرسە، ونداعى «ءانام» ءسوزى ءتورت تۇلىك مالدىڭ ءتۇرىن قامتيدى دەگەندى ايتادى. ولار - تۇيە، سيىر، قوي مەن ەشكى. وسىلايشا اياتتا بەكىتىلگەن مالداردان باسقا جىلقى، تاۋىق، قاز، ۇيرەك جانە تاعى باسقاسىن قۇرباندىققا شالۋعا رۇقسات جوق.

قۇرباندىققا شالىناتىن مال قانداي بولۋى شارت؟

 شاريعات ەرەجەسى بويىنشا، ۇرعاشى مال دا، ەركەك مال دا قۇرباندىققا جاراي بەرەدى. الايدا قوي مەن ەشكىنىڭ ەركەگى، ال سيىردىڭ ۇرعاشىسى بولعان دۇرىسىراق. قوي مەن ەشكى ءبىر جاستان، سيىر - ەكى، تۇيە - بەس جاستان اسقان بولۋى كەرەك. دەگەنمەن، التى ايدان اسقان قوزى، ءيا بولماسا، توقتى ءىرى بولسا قۇرباندىققا شالۋعا رۇقسات. ونداي جاعداي قولى قىسقا، الەۋمەتتىك جاعدايى كوتەرمەيتىن ادامدارعا ءتان.

 التى ايلىق توقتىنىڭ قۇرباندىققا جارايتىنىن انىقتاۋدىڭ بىردەن- ءبىر جولى: دەنەسى ءبىر جاسقا تولعان قويدىڭ دەنەسىمەن تەڭ بولۋى كەرەك ەكەن. جاعدايى بارلار مۇمكىندىگىنشە ءبىر جاسار قوي نەمەسە ەشكىنى قۇرباندىققا شالعانى دۇرىسىراق دەلىنەدى. ال سيىر مەن تۇيەنى جەتى ادام بىرىگىپ، قۇرباندىققا شالسا دا بولادى. حانيفا مازھابىنا قاتىستى شاريعات ۇكىمدەرىن بايان ەتەتىن «ھيدايا»، «مۋحتاسارۇل- قۋدۋري»، «ءال- ءلۇبابۋ فيششارحيل- كيتاب» كىتاپتارىنا سايكەس، بويىندا تومەندەگىدەي كەمىستىگى بولعان مال قۇرباندىققا جارامايدى:

1. ەكى نەمەسە ءبىر كوزى سوقىر؛

2. وتە ارىق؛

3. سويىلاتىن جەرگە ءجۇرىپ بارا المايتىن دارەجەدە ارىق نەمەسە اقساق؛

4. قۇلاعى، قۇيرىعى نەمەسە باسقا مۇشەسىنىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگىنەن كوبى جوق مال؛

5. جەلىنى كەسىلگەن (قوي مەن ەشكىدە ءبىر، سيىردا ەكى جەلىنى كەسىلگەن بولسا)؛

6. ءدارى اسەرىمەن جەلىنى تارتىلعان؛

7. ءناجىس ازىقپەن قورەكتەنىپ، كوپ ۋاقىتتان بەرى تازا نارسەمەن باعىلماعان؛

8. مۇرنى كەسىلگەن؛

9. ءتىسى جوق؛

10.اۋرۋ مال.

ال اتالعان كەمشىلىكتەر مالدى ساتىپ العاننان كەيىن پايدا بولسا، قايتادان قۇرباندىققا جارايتىن مالدى ساتىپ الۋ قاجەت. ءبىراق كەدەي ادامنىڭ قۇربانىندا ءبىر كەمشىلىك شىقسا، سول مالدى شالا بەرەدى. سەبەبى كەدەي ادامنىڭ شالعان قۇرباندىعى - ءناپىل قۇربان. ءناپىل عيباداتتا كەشىرىم بار. بۇدان بولەك، ءمۇيىزسىز، ءمۇيىزى سىنعان جانە اقتالانعان مال قۇرباندىققا جارايدى. ال جەلىنى تارتىلعان كارى مال مەن ەمىزۋلى ءتولى بار مالدى قۇربان ەتۋ ماكرۇھ. قۇرباندىققا شالىناتىن وگىزگە ءمىنۋ نەمەسە وعان سوقا جەگىپ جەر جىرتۋ ماكرۋھ بولادى. مالدى العاندا ساۋدالاسۋعا رۇقسات بار. ەڭ باستىسى، قۇرباندىقتىڭ كەم- كەتىگى بولماۋى شارت.

قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ تەرىسىن ساتۋعا بولا ما؟

 ءجۇنى قىرقىلعان قويدى قۇرباندىققا شالۋ جانە قۇرباندىق ءۇشىن ساتىپ الۋ ماكرۋھ بولادى. قىرىققان جاعدايدا ءجۇنىن ساداقا ەتەدى. قۇربانعا شالىنعان مالدىڭ تەرىسىن دە ساداقا ەتىپ بەرگەن ابزال. ءۇي شارۋاشىلىعىندا دا قولدانۋعا بولادى. سەبەبى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ايشا انامىزدىڭ قۇربانعا شالىنعان مالدىڭ تەرىسىنەن ءمۇتارا جاساپ قولدانعانى تۋرالى اڭگىمە بار ەكەن. ءبىراق قۇرباندىق مالدىڭ تەرىسىن ساتۋ - ماكرۇھ دەلىنەدى. الايدا ادام العان اقشانى ساداقا رەتىندە تاراتسا، مالدىڭ تەرىسىن ساتۋعا بولادى.

سونىمەن قاتار، قۇرباندىققا شالىناتىن مالدى بىرەۋگە جالعا بەرۋگە، وعان مىنۋگە، ءسۇتىن ساتىپ پايدا تابۋعا بولمايدى. قانداي جولمەن بولماسىن قۇرباندىققا شالىناتىن مالدان پايدا تاپقان جاعدايدا، پايدا بولىپ تۇسكەن نارسە ساداقا ەتىلەدى.

 قۇرباندىق شالماي، ونىڭ اقشاسىن مۇقتاجعا بەرە سالۋعا بولا ما؟

 ءدىن ماماندارىنىڭ سوزىنشە، قۇرباندىق شالۋدىڭ باستى شارتى - مالدى باۋىزداپ، قانىن اعىزۋ. سوندىقتان قۇربان ايت كەزىندە مال سويىلۋى قاجەت ەكەن. مالدىڭ اقشاسىن ساداقا ەتىپ تاراتۋمەن مىندەتتەن قۇتىلۋ بولىپ سانالمايدى دەلىنەدى. تۇرمىسى ناشار ادام ءوزى شەشەدى. دەگەنمەن، جىلىنا ءبىر رەت قۇرباندىق شالعان دۇرىس. ويتكەنى قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ءاربىر قىلشىعى ءۇشىن ساۋاپ جازىلاتىنى جايىندا حاديستەردە ايتىلعان. ادام ءوز ورنىنا باسقا بىرەۋدى وكىل رەتىندە تاعايىنداي الادى. قۇرباندىق سول ادامنىڭ وزىنە جازىلادى.

«ماسەلەن، بيىل ءبىز ارنايى اكسيانى قولعا الدىق. ونىڭ اياسىندا جەتى ادام بىرىگىپ، ءىرى قارا مالدى قۇرباندىققا شالادى. ءاربىر ادام 35 مىڭنان تاپسىرادى. ءبىز ولاردىڭ اتى- ءجونىن، تەلەفون نومىرلەرىن جازىپ الامىز دا، قۇرباندىق شالعاندا حابارلاسامىز. ولار وزدەرى كەلەدى، ءيا بولماسا، وكىلدەرىن جىبەرەدى»، - دەيدى «نۇر استانا» مەشىتىنىڭ نايب يمامى ءادىلحان سەرىكباي.

ءبىراق جەتى ادامعا قويىلاتىن شارت - جەتەۋىنىڭ دە نيەتى اللاعا جاقىنداۋ، ساۋاپ الۋ، اللانىڭ ريزاشىلىعىن الۋ. ەگەر جەتەۋىنىڭ ىشىندە ءبىر ادام قۇرباندىقتى ساۋاپ ءۇشىن ەمەس، ەت الۋ ءۇشىن شالسا، حانافي ءمازحابىندا ءبارىنىڭ قۇربانى ەسەپتەلمەيدى.

«مەن جىلدا سولاي ىستەيمىن. جەتى ادامنىڭ تىزىمىنە تىركەلەمىن دە، قۇرباندىق شالامىن. مەشىتتىڭ ادامدارى وزدەرى ايتادى، سول كەزدە قۇرباندىق شالاتىن جەرگە بارا قويامىن. مەنىڭ كوزىمشە نيەت جاسالادى دا، مالدى باۋىزدايدى. سول جەردە ءاربىر ادامنىڭ ۇلەسىن تاراتىپ بەرەدى. سوسىن ول ءوزى تاراتا ما، جوق، الدە، مەشىتتىڭ ادامدارىنا تاپسىرا ما، ول جاعىن ءاربىر ادام ءوزى شەشەدى»، - دەيدى استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى قايىربەك جۇماتايەۆ.

 قۇرباندىقتىڭ ەتىن تولىعىمەن ۇيدە قالدىرۋعا بولا ما؟

باي بولسىن، كەدەي بولسىن قۇربان ايتتا شالعان قۇرباندىعىنىڭ ەتىن جەۋىنە بولادى. قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتىن ءۇش بولىككە ءبولىپ تاراتۋ - مۇستاحاب. ءبىر بولىگى - تۋعان- تۋىس، كورشىلەرىنە، ولار باي بولسا دا سىيعا تارتىلادى، ەكىنشى بولىگى - كەدەي جانە مۇقتاج ادامدارعا، ءۇشىنشى بولىگى - ءوزىنىڭ وتباسىنا، بالا- شاعاسىنا تيەسىلى. ءبىراق شالىنعان مالدىڭ ەتىن تۇگەلدەي كەدەي- مۇقتاجدارعا تاراتۋعا دا بولادى. ەگەر قۇرباندىق شالعان ادام اسا داۋلەتتى بولماسا جانە جانۇياسىندا ادام سانى كوپ بولسا، وندا قۇرباندىقتىڭ ەتىن تۇگەلدەي ءوزىنىڭ وتباسىندا دا قالدىرا الادى.

قۇران كارىمدە قۇرباننىڭ ەتى تۋراسىندا مىنانداي ايات بار ەكەن: «قۇرباننىڭ ەتىنەن وزدەرىڭ جەڭدەر ءارى مىسكىندەر مەن كەدەيلەرگە جەگىزىڭدەر».

اقشانى قارىزعا الىپ، قۇرباندىق شالۋعا بولا ما؟

شاريعات بويىنشا تۇرمىسى تومەن كىسىلەرگە قۇرباندىق شالۋ مىندەتتەلمەيتىنىن ايتتىق. قارىزعا اقشا الىپ، قۇرباندىق شالسىن دەگەن ۇكىم دە جوق ەكەن. دەگەنمەن، ساۋاپ الۋ ءۇشىن اقشانى قارىزعا الىپ، قۇرباندىق شالۋدىڭ ەشبىر اعاتتىعى جوق.

جالپى، ءبىر وتباسىدا كامەلەتكە تولعان، اقىل- ەسى دۇرىس جانە ءوزىنىڭ جەكە بايلىعى بار ۇل- قىزدار قۇرباندىق شالۋى ءتيىس دەلىنەدى. ال اكەسىنىڭ شالعان ءبىر قوي قۇرباندىعى ولارعا جۇرمەيدى. جەسىر ايەل دە باقۋاتتى بولسا، قۇربان شالۋى - ءۋاجىپ ەكەن. الايدا، جاعدايى بولماسا، مىندەتتى ەمەس. ساۋاپ ءۇشىن قۇرباندىق شالىپ، ەتىن تاراتپاي، وزىنە قالدىرۋعا رۇقسات بار. ايەل ادامعا ءوز قولىمەن قۇرباندىق شالۋىنا دا، سونداي- اق، وزگە بىرەۋگە شالدىرتقاندا قاسىندا تۇرۋىنا دا بولادى.

قۇرباندىق شالۋ كەزىندە كەلەسى جايتتارعا كوڭىل قويۋ كەرەك:

 1) مالدى باۋىزدايتىن ورىنعا، ونى ەش ازاپتاماي اكەلۋ كەرەك. مالدى سول جاعىمەن قىبلاعا قاراتىپ جاتقىزۋ قاجەت.

 2) قۇرباندىققا شالىناتىن مالدىڭ يەسى مالدى ءوزىنىڭ سويۋى نەمەسە ءوزى قاسىندا تۇرىپ، مال باۋىزداۋدى باسقا مۇسىلمانعا تاپسىرۋى مۋستاحاب بولىپ تابىلادى.

 3) مال سوياتىن ادام ءوز ىسىنە مۇقيات بولىپ، مالدى ازاپتاماي باۋىزداۋى كەرەك. ءدال باۋىزدار الدىندا «بيسميللياھي اللاحۋ اكبار» دەپ ايتۋ كەرەك.

 4) ەگەر قۇربانعا ارنالعان مالدى سويۋشى ادام ادەيى «بيسميللياھ»، دەپ ايتپاسا، وندا حانافي ءمازحابىنىڭ پىكىرى بويىنشا، بۇل مالدىڭ ەتىن تاماققا پايدالانۋعا بولمايدى. ەگەر ادام ۇمىتىپ «بيسميللياھ» دەپ ايتپاسا، مۇندا تۇرعان ەش ابەستىك جوق.

5) مالدى ازاپتاماس ءۇشىن، مال تولىقتاي ولمەي تۇرىپ، ونىڭ تەرىسىن سىپىرۋعا كىرىسپەۋ كەرەك. قۇرباندىق يەسىنىڭ قۇرباندىققا سويىلعان كۇنگى مالدىڭ باۋىرىنان ءبىرىنشى جاسالعان تاماق مۋستاحاب بولىپ تابىلادى.

6) مالدى باۋىزداماس بۇرىن، الدىن- الا پىشاقتى جاقسىلاپ قايراپ الۋ كەرەك ءارى مۇنى قۇرباندىققا شالىناتىن مالعا كورسەتپەي جاساعان ابزال.

 7) بۇقالاردى، ەنەكەلەردى، قويلار مەن ەشكىلەردى باۋىزداعاندا، جاقتىڭ استىن الا ورنالاسقان تاماقتى كەسىپ جىبەرەدى. باۋىزداۋدىڭ مۇنداي ءتۇرى «زابح» دەپ اتالادى. ال تۇيەلەردىڭ باۋىزدالۋىنا كەلەر بولساق، تاماقتىڭ كەۋدە تۇسىنا جاقىن ورنالاسقان جەرىن كەسىپ جىبەرەدى جانە بۇل «ناحر» دەپ اتالادى. مالدىڭ تاماعى باۋىزدالعان سوڭ، سوعۇرلىم كوپ مولشەردە قاننىڭ اعىپ كەتۋىنە مۇرشات بەرىپ، ءبىراز ۋاقىت جايىنا قالدىرىپ قويۋ قاجەت. قۇربانعا شالىنعان مالدىڭ ەشقانداي بولشەگىنەن قاساپشىنىڭ اقىسى رەتىندە تولەۋگە بولمايدى.

نيەتتىڭ دە ساۋابى بار

 مۇسىلمان ادام امالىمەن جەتە المايتىن ساۋاپقا نيەتى ارقىلى جەتەدى. «اركىمنىڭ ءىسى نيەتىنە قاراي باعالانادى. مۇمىنگە نيەتتەنگەن نارسەسىنىڭ ساۋابى بەرىلەدى» جانە «ءمۇمىننىڭ نيەتى امالىنان قايىرلى» دەگەن سەكىلدى حاديستەر قاي ىستە دە مۇسىلمان بالاسىن نيەتىن تازا ۇستاۋعا شاقىرادى. سول سەبەپتى قۇرباندىق شالۋعا شاماسى جوق مۇسىلماندار: «راببىم، مۇمكىندىك ءناسىپ ەتكەنىڭدە مەن دە قۇرباندىق شالار ەدىم»، - دەگەن نيەتتە بولسا، وعان دا قۇرباندىق شالعان جاننىڭ ساۋابىنداي ساۋاپ جازادى ەكەن. ءبىراق ءدىن ادامدارى ايتقانىنداي، جاعدايى بار ادامعا قۇرباندىق شالۋ - ءۋاجىپ. ياعني، ول قۇرباندىق شالۋعا مىندەتتى.

ايت كۇنى مۇسىلماندار كورشى- قولاڭ، تۋىس- تۋعاندارىن ارالاپ، «ايت قۇتتى بولسىن» ايتىسادى. ايت كۇندەرى مەيلىنشە كوتەرىڭكى كوڭىل- كۇيدە، جىلى ءجۇزدى، كەشىرىمدى بولۋعا تىرىسۋ كەرەك. رەنجىسكەن كىسىلەر قايتا تابىسىپ، ايتتا ءبىر- ءبىرىن كەشىرىسكەنى ءجون. اۋىرىپ جاتقان كىسىلەردىڭ كوڭىلىن سۇراپ، ارنايى باس سۇعۋ، جەتىم، جەسىر، مۇڭ- مۇقتاجدارعا قول ۇشىن بەرىپ، قولىنان كەلسە، كومەكتەسۋ، ولارعا دا ايتتىڭ قۋانىشىن سەزدىرۋ وتە ساۋاپتى ىستەرگە جاتادى. بۇعان قوسا، اكە- شەشەسىنە، جانۇياسىنداعى جاندارعا، كورشى- قولاڭ، جورا- جولداستارىنا مۇمكىندىگىنشە كىشىگىرىم بولسا دا سالەم- ساۋقات، سىي- سىياپات جاساپ ايت مەيرامىن ەرەكشە وتكىزۋگە دە بولادى.

اۆتور: ارمان اسقاروۆ