تۇركيا ەكونوميكاسى قىتايدىڭ قولىندا

 استانا. قازاقپارات - وسىدان ەكى كۇن بۇرىن تۇركيانىڭ ا ق ش-پەن اراز قىتاي، رەسەي، يران سەكىلدى ءىرى ساۋدا ارىپتەستەرىمەن دوللارمەن ەمەس، ۇلتتىق ۆاليۋتامەن ەسەپ ايىرىساتىنى تۋراسىندا حابارلاعان ەدىك.

بۇدان بولەك، ەكى ەلدىڭ قاتىناسى 2016 -جىلى تۇرىك بيلىگىنىڭ پارمەنىمەن امەريكالىق پاستور ەندريۋ برانسوندى تۇتقىنداعاننان كەيىن ناشارلاپ كەتكەنىن دە ايتىپ وتكەنبىز. ەندريۋ برانسون كۇردتەر اراسىندا ۋاعىز جۇرگىزىپ، تۇركيانىڭ ورنىنا حريستيان مەملەكەتىن قۇرۋدى ناسيحاتتاعانى ءۇشىن اباقتىعا جابىلعان بولاتىن.

وتكەن جۇما كۇنى تۇرىكتەردىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسىنىڭ 1 امەريكالىق دوللارعا شاققانداعى باعامى 6,5-كە دەيىن قۇلدىرادى. بىلايشا ايتقاندا، 2014 -جىلعى كورسەتكىشتەن العاش رەت تومەنگى دەڭگەيگە ءتۇستى. البەتتە، كوپ ۇزاماي ينفلياتسيا ورىن الارى ءسوزسىز.

ەڭ اۋەلى تۇرىك كاسىپورىندارىنىڭ كوبىسى ءوندىرىس شىعىنى ءوز-ءوزىن اقتامايتىن بولعاندىقتان ءوندىرىستى قىسقارتادى ءارى وسىعان بايلانىستى يمپورتتىق تاۋارلار باعاسى كۇرت شارىقتاۋى مۇمكىن. ناتيجەسىندە تۇركيا قىتايدىڭ ەكونوميكالىق «بودانىنا» اينالادى.

ولاي دەيتىنىمىز، كوپ ۇزاماي تۇركيا ەكونوميكاسى 10-12 پايىزعا دەيىن قۇلدىرايدى. رەجەپ تايىپ ەردوعان «ەلدى كوركەيتەم، ەكونوميكانى جانداندىرام» دەپ حالىققا بەرگەن ۋادەسىن ورىنداي المايتىن بولادى. سونداعىسى - سىرتتان اسا ءىرى مولشەردە قارىز الىپ، ەل تۇرعىندارىن نەسيەمەن جارىلقاماق بولعان ەدى.

ادەتتە تۇرىكتەر تۇتىنۋ تاۋارلارىن وزدەرى تاپقان اقشاعا ساتىپ الىپ ءجۇردى. ال اعىمداعى شوتتاعى تاپشىلىق ەلدىڭ جالپى ونىمىنە شاققاندا 6,5 پايىزعا ارتىپ كەتكەن بولاتىن. بىلايشا ايتقاندا، تولەم بالانسى بۇزىلعان تۇركيا ەكونوميكاسى تىعىرىقتان قالاي جول تابادى؟ تۇرىك كومپانيالارى شەتەلدىك ۆاليۋتامەن 300 ميلليارد دوللار شاماسىندا قارىز العان بولاتىن، امال جوق، قارىزدى قۇنسىزدانعان تۇرىك ليراسىنىڭ باعامى بويىنشا قايتارۋعا تۋرا كەلىپ وتىر.

بىلايشا ايتقاندا، قارىزدان كوك تيىن پايدا كورمەيدى.

كەرىسىنشە، شىعىنعا باتپاسا. قارىزدىڭ كوبىسى تۇرىك ليراسىنىڭ دوللارعا شاققانداعى باعامى 2-دەن اسپاي تۇرعاندا الىنعانىن ەسكەرىڭىز. تۇرىك بانكتەرى نەسيەلەندىرۋگە ارنالعان قارجىنىڭ كوپ بولىگىن وزگە بانكتەردەن قىسقا مەرزىمدى بانكارالىق نارىقتا ەۋرو نەمەسە دوللار تۇرىندە العان ەدى. ەگەر تۇرىك بانكتەرى نەسيە بويىنشا قارىزدى تولەي المايتىن جاعدايعا تاپ بولسا، تۇرىكتەردىڭ قارجى مەكەمەلەرى بىرىنەن كەيىن ءبىرى بانكروت بولىپ، جابىلادى.

دەسە دە بۇعان جەتە قويمايتىن شىعار. ويتكەنى، يسپانياداعى BVVA (Banco Bilbao Vizcaya Argentaria) بانك جۇيەسى تۇركيانىڭ اسا ءىرى Garanti بانكىسىنە تيەسىلى.

بۇعان قوسا، قىتايدىڭ اعىلشىن تىلىندە حابار تاراتاتىن CGTN تەلەارناسى تۇرىك ەكونوميسى ەمرە الكيننىڭ ءسوزىن كەلتەرگەن ەكەن: «تۇرىك ليراسىنىڭ تۇراقتىلىعى قىتاي سەكىلدى اسا ماڭىزدى سەرىكتەس ەلمەن ىنتىماقتاستىق ارقاسىندا ساقتالىپ قالماق. ورتالىق بانك وزدىگىنەن ەشتەڭە ىستەي المايدى، ويتكەنى، جەتكىلىكتى رەسۋرسى جوق»، - دەپ تۇركيانىڭ داعدارىستان شىعۋ ءۇشىن قىتايدان كومەك سۇراۋدان باسقا جولى قالماعانىن كورسەتىپ بەرگەندەي بولدى.

تۇركيا ەلدىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدى اكتيۆتەرىنىڭ ءبىر بولىگىن ساتىپ تا بۇل تىعىرىقتان شىعۋى مۇمكىن. قازىرگى ۋاقىتتى (سوڭعى اقپاراتقا قاراعاندا) تۇرىك ليراسى دوللارعا شاققاندا 6,26 باعۆمى بويىنشا ساۋدالانۋدا.

ال Istanbul 100 قۇندى قاعازداردىڭ بارلىق يندەكسىن بار-جوعى 35 ميلليارد دوللارعا ساتىپ الۋعا بولادى. ەگەر قىتاي ينۆەستورلارى وسى يندەكسكە ەنگەن تۇرىك كومپانيالارىنىڭ بارلىق اكسياسىن ساتىپ العىسى كەلسە، تۇركيا قازىرگى اعىمداعى شوتتاعى تاپشىلىقتى جەتى ايعا دەيىن جاباتىن قارجىعا يە بولماق.

سودان سوڭ ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى: قىتايدىڭ ەكونوميكالىق ەكسپانسياسىنان قۇتىلۋ ءۇشىن قاتاڭ ەكونوميكالىق شارالارعا جۇگىنەدى. Asia Times اقپارات كوزىنىڭ تاراتقان حابارىنا قاراعاندا، قىتاي تەلەارناسىنا سۇحبات بەرگەن التاي اتلي ەسىمدى تۇرىك ەكونوميكاسى تۇركيانىڭ قىتايلارعا تەڭىز ايلاقتارى مەن كولىك ينفراقۇرىلىمىنىڭ وزگە نىساندارىن بەرە الاتىنىن جەتكىزگەن.

ايتا كەتۋ كەرەك، قىتايدىڭ COSCO Pacific مەملەكەتتىك كەمە كومپانياسى تۇرىكتەردىڭ اسا ءىرى ايلاقتارىنىڭ 65 پايىزىنا يە بولىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا. «تۇركيا مەن قىتاي ارىپتەستىك بايلانىسىن ۇلعايتقىسى كەلسە، جەرورتا، ەگەي، قارا تەڭىزدەردەگى ايلاقتاردى تەمىرجول جوبالارىمەن ۇشتاستىرىپ، ماگيسترالدى كەڭەيتىپ قانا قويماي، ءبىرىڭعاي لوگيستيكالىق جەلى قۇرا الادى»، - دەدى ارتىنشا التاي اتلي.

تۇركيانىڭ قازىرگى قيىن جاعدايىن قىتاي ءوز مۇددەسى مەن ماقساتىنا پايدالانىپ وتىر. وعان ءسوز بار ما. ماسەلەن، قىتايدىڭ Huawei اسا ءىرى تەلەكوممۋنيكاتسيالىق قۇرال-جابدىق كومپانياسى تۇرىكتەردىڭ Turk Telecom-مەن بىرگە مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك، ينتەرنەت، 5G- ينتەرنەت، ت. ب. اياسىندا جۇمىس ىستەپ جاتىر.

دەرەككوزى: islam.kz