ساۋد ارابيا كۇيرەۋدىڭ الدىندا تۇر
وتكەن جىلدىڭ وزىندە اتالعان ەلدەگى شەتەلدىك تىكەلەي ينۆەستيسيا ونىڭ الدىنداعى 2016 -جىلمەن سالىستىرعاندا بار- جوعى 1,4 ميللياردتان اسپاعان ەدى. ساۋديا مۇنداي جاعدايعا قالاي تاپ بولدى؟ بۇل ساۋالعا جاۋاپ بەرمەس بۇرىن الدىمەن ونىڭ ءتۇپ-توركىنىنە ءۇڭىلىپ كورەلىك: 1973 -جىلى كورول فەيسال اراب-يزرايل سوعىسى بارىسىندا يزرايلگە قولداۋ كورسەتكەن ەلدەرگە ەمبارگو ەنگىزگەن بولاتىن.
سونىمەن قاتار، باتىس ەلدەرى ىقپالىنىڭ كۇشتى بولعانى سونشالىق، مۇناي باعاسى ەكى ەسە شارىقتاپ كەتتى ءارى سونىمەن ءبىر مەزگىلدە مۇناي نارىعىندا ۇسىنىس كەمىپ كەتكەن ەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە ساۋديانىڭ ناقتى ىقپال ەتۋ شەگىن كورسەتىپ بەردى.
دەسە دە 1974 -جىلى ەمبارگو كۇشىن جويعان سوڭ ساۋديانىڭ ىقپال ەتۋ شەگى وزگەرە باستادى. بۇگىنگى تاڭدا ساۋديا بيلىگى تەك اتاۋى عانا بار ەل سەكىلدى، ياعني، اتى بار دا زاتى جوق ەلگە اينالعان: الەم ساۋدياعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن جوعالتتى، اتالعان ەل ءوز داۋلەتىن تاۋىسۋدىڭ الدىندا تۇر. وسىنى ەسكەرگەن ساۋديا بيلىگى ەلدى شيكىزات تاۋەلدىلىگىنەن قۇتقارۋ ءۇشىن ءتۇرلى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق رەفورمالاردى قولعا الىپ جاتىر.
اعاشتىڭ ءوزى بىردەن جەمىس بەرە قويمايدى، رەفورما دا سونداي. ونىڭ جەمىسىن جەۋ ءۇشىن ءبىراز ۋاقىت كەرەك ءارى بۇل رەفورمالار قانشالىقتى جەمىستى بولارىن ەشكىم بولجاپ بىلە المايدى. بۇل - ءبىر. ەكىنشىدەن، بۇرىن دا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، ساۋديانىڭ ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ (ديۆەرسيفيكاتسيا) باعىتىندا جۇرگىزىپ جاتقان رەفورماسىنىڭ ءوزى كوبىنە ەلدى يندۋستريالاندىرۋ باعىتىندا ەمەس، تۋريستىك سەرۆيس، ويىن- ساۋىق ورتالىعىن قۇرۋ، ت. ب. قىسقاسى، باياندى وسۋگە اپارمايتىن جولدى تاڭداپ العان.
بۇدان بولەك، ەلدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىن سىن كوتەرمەسە دە يەمەندەگى سوعىسقا ارالاسىپ، رەسۋرسىن شىعىنداپ جاتىر. يۋنكتاد ستاتيستيكاسىنا قاراعاندا، ساۋديانىڭ ىشكى ينۆەستيتسياسى دا وڭىپ تۇرعان جوق: 2012 -جىلى 12,2 ميللياردتان اسپاسا، بۇل كورسەتكىش يەمەندەگى سوعىسقا ارالاسقان 2015 -جىلى تومەندەپ كەتتى.
Associated Press اقپارات اگەنتتىگى تاراتقان حابارعا قاراعاندا، يەمەندەگى شيعالىق حۋسيت بۇلىكشىلەرىنە قارسى مايدان اشقان ساۋديا باستاعان كواليتسيا «ءال- كايدا» لاڭكەستىك توبىنا قارجىلاي قولداۋ كورسەتىپ وتىر. حۋسيتتەرگە قارسى كۇرەس جۇرگىزۋى ءۇشىن. ا ق ش بيلىگى اتالعان سودىرلار توبىمەن ەش بايلانىسى جوعىن تەرىسكە شىعارعانىمەن تاياۋ شىعىستاعى جاقىن وداقتاسى ساۋديانىڭ بۇل ارەكەتىنە كوزجۇما قاراپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس.
ال The Independent جاريالاعان باياندامادا دا اق ءۇي ساۋديا بيلىگىنە مۇناي ءوندىرىسىن ارتتىرۋى ءۇشىن قىسىم كورسەتكەنى ايتىلعان. يرانعا قارسى ەكونوميكالىق قىسىم كورسەتۋى ءۇشىن. بۇل دا ساۋديانىڭ ەل اۋماعىنداعى رەسۋرسىنىڭ تەز تاۋسىلۋىنا الىپ كەلمەك. ديپلوماتيالىق سوعىسقا دا ينۆەستيتسيا قۇيىپ وتىرعان ساۋديانىڭ تاۋەلسىز ءال- اۋقات قورىنداعى قاراجات مولشەرى 250 ميلليون دوللارعا دەيىن كەمىگەن. ەگەر ساۋديا قولعا العان جوبالاردىڭ قۇنىنا قاراساڭ، 766 ميلليون دوللاردى قاجەت ەتەدى. بۇل قاراجاتتى ساۋديا قايدان الادى؟ ساۋديا بولاشاعى بۇلىڭعىر ەلدەردىڭ بىرىنە اينالدى. بۇل ءوز كەزەگىندە تاياۋ شىعىستاعى ساياسي احۋالدى تۇبەگەيلى وزگەرتۋى مۇمكىن.
islam.kz