قالانى جاتسىنباعان قۇلىن - دەرەكتى اڭگىمە
ءۇيىردىڭ سوڭىنان ءىلبىپ باسىپ، ۇنەمى ارتتا قالاتىن بولدى. كەشكى اپاق- ساپاقتا تولعاق قىسىپ، ىشتەگى قۇلىنى تەرىس كەلىپ، جانىن ابدەن قينادى. كوزى الارىپ، تاناۋى دەلديىپ، كەڭسىرىگى شىعىڭقى قۇس تۇمسىعىمەن جەر يىسكەپ، بايىز تاپپاي ءجۇر.
قۇلاعىن جىمىرىپ، جەل جاقتى بەتكە الىپ، باسى سالبىراي ءىلبىپ كەلەدى. ءالسىن- ءالسىن ءىشى سولقىلداپ، تولعاعى قىسقان ساتتە كوزى قاراۋىتقان سوڭ ايالداپ الاتىنى بولماسا، باعىتتى اجىراتاتىنداي ەسى دە قالماعان سىڭايلى. شاپقىلاعان قۇلىندارىنىڭ ارتىنان ىلەسكەن ءۇيىر كورىنبەي كەتكەن.
الىستان بىرەسە كورىنىپ، بىرەسە جوعالعان جارىققا جەتسەم، ادامدار جاردەم كورسەتەر دەپ ويلادى ما، كارى جانۋار سولاي قاراي بۇرىلدى. ىشتەگى قۇلىنمەن بىرگە قينالسا دا، ءبىر ءتۇپ جۋساندى تىستەپ جۇلىپ، اۋزىنا ىلىنگەنىن تالماعانداي بولدى. قۇددى ءبىر مىڭ ينە قاداعانداي بولعان ىشتەگى شانشۋ سودان باسىلاتىنداي. قازتابان تۇياقتارى بىرنەشە ەسە اۋىرلاپ كەتكەندەي، كوتەرتپەيدى. كوز ۇشىنداعى جالعىز جارىق جەتكىزبەدى. سۋالعان جاعى سەلتيىپ، ءبىر شوكىم كەكىلى ۇيپالانعان توبىلعى تورى تەڭسەلىپ تۇردى دا، سىلق ەتىپ قۇلادى.
* * *
كۇنى بويى جاتقان قارا قۇلىن بۋىن- بۋىنى قالتىراپ، تالتىرەكتەي تۇردى. تۇنگى سۋىققا بويى توڭازىپ، جارتىلاي كەپكەن كىندىگى سالبىراپ، ەنەسىنىڭ جانسىز دەنەسىنەن ءتاي- ءتاي باسىپ ۇزاي بەردى. ۇستىنەن تۇسپەگەن شاراناسى قاتپار- قاتپار بوپ قاتقان جەتىم قۇلىندى دالانىڭ شىبىن- شىركەيى مازالادى.. . كەشە تۇندە كورىنىپ جۇرگەن جارىق بۇگىن جاقىنداي ءتۇستى. ءارى- بەرىدەن سوڭ تىرسىلداعان دىبىسى دا كۇشەيە بەردى.
تراكتوردىڭ ءالسىز جارىعىنا قاراڭ- قۇراڭ ەتىپ كورىنگەن كىشكەنە نارسەنىڭ نە ەكەنىنە كوزى جەتپەگەن سەرىك كابينادان قارعىپ ءتۇستى. قاسىنا جەتىپ بارعاندا عانا قۇلىن ەكەنىن اجىراتتى. كوزى مولتىلدەپ، ءدىر- ءدىر ەتكەن قۇلىنشاقتىڭ ابدەن السىرەگەنى نە قورقىپ تۇرعانى بەلگىسىز. قۇلىندى كونەتوز پالتەگە وراپ الىپ كوتەرگەندە ونىڭ سالماعىن دا سەزبەدى. اۋا رايىنىڭ اشىق- جارىعىن پايدالانىپ، بىرنەشە كۇن ءشوپ شاپقان ولار اۋىلعا بارماي، قوسقا تۇنەپ جۇرگەن. ساۋساعىن قۇشىرلانا ەمگەن قۇلىنشاقتىڭ مىنا اشقۇرساق جاعدايىنا شىداماعان سەرىك تۇندەلەتىپ اۋىلعا قاراي تارتتى.
* * *
قارا قۇلىن بوتەلكەدەگى جۇمىرتقا قوسىلعان سيىردىڭ سۇتىمەن ءوستى. ۇيدەن ۇزامايدى. اۋلادا اسىر سالىپ ويناقتاپ، شىققان ادامدى باعىپ جۇرەدى. سەرىك اۋىلداعى، كورشى اۋىلداعى جىلقىسى بار ادامدارعا حابارلاسىپ، قۇلىن بار دەپ سۇراۋ سالىپ شىقتى. پوليتسەي ارقىلى حابارلاندىرۋ دا بەردى. جان بالاسى ىزدەمەدى. جەتىم قۇلىننىڭ ومىردە بارىن سۇيەگى سايدا قالعان توبىلعى تورى مەن سەرىكتەن باسقا ەشكىم بىلمەيتىندەي.
سەرىكتىڭ دەمالىسى اياقتالىپ، قالاداعى جۇمىسىنا كەتتى. جەتىم قۇلىن قوزى- لاق پەن ەكى- ءۇش بۇزاۋدىڭ ورتاسىندا ءوسىپ جاتتى.
.. .كۇزدىڭ قارا سۋىعىندا قۇدىق باسىنا ءبىر ءۇيىر جىلقى كەلدى. قۇيرىق- جالى توگىلگەن قارا ايعىر استاۋعا ۇيمەلەگەن ءۇيىردى سىرتتاي باقىلاپ تۇر. بۇل ۋاقىتتا قۇلىنشاق ءۇيدىڭ جانىندا تاۋىق قۋالاپ جۇرگەن. قۇدىق باسىنداعى قارالاردى كورىپ، جۇرەگى اۋزىنا تىعىلدى. قورىققانىنان كوزىن توڭكەرە قاراپ، سوستيىپ تۇرىپ قالدى. ءوزى قۇرالپى قۇلىنداردى كورگەندە بارىپ بۇلاردىڭ نە ەكەنىن ۇعىنعانداي.
تۇلا بويىن الدەبىر سەزىم كەرنەپ بارادى. دىك- دىك سەكىرىپ باسىپ، جاقىنداي ءتۇستى. شەشەسى توبىلعى تورىنىكىندەي تانىس ءيىس مۇرنىن قىتىقتاعاندا العاش رەت قۇلىن داۋسى شۇرقىراي شىقتى. ەرىكسىز قۇلدىراڭداي شاپتى. زاۋلاپ كەلىپ، وقشاۋ تۇرعان قارا ايعىرعا تاقالىپ توقتادى. قارا ايعىر مۇنىڭ ۇلبىرەگەن جىبەك جالىنان، شولتيعان قۇيرىعىنان يىسكەدى دە، ارقىراي كىسىنەپ جىبەردى. جۇرەگى ۇشا جازداعان قۇلىن ۇيىرگە قاراي قاشتى. ماما بيەلەر تاناۋلارى دەلديىپ، وقىرانا قارسى الدى. ءار بيەگە ءبىر جەتىپ بارىپ، تۇسىنىكسىز كۇيدە جۇرگەن قۇلىن بيىل ءىش تاستاعان شابدارعا تاقالىپ قالدى. شەتتە تۇرعان قىسىر شابدار قارا قۇلىندى قۋالاپ ءجۇرىپ تالادى. الدەنەدەن الا الماعان ءوشى بارداي شىرقىراتا تالادى.. .
جون ارقاسىنىڭ ەتىن، قۇيىمشاعىنىڭ تەرىسىن شابدار بيە جۇلعان جەتىم قۇلىندى قىستاي تايوگىزدەر مۇيىزدەپ شىقتى. جەتىم قۇلىن جىلقى كورسە، قاشاتىن بولدى. ءبىر كۇنى اۋىل اراسىنا كىرگەن ساياقتارعا جولىعىپ، مۇنى تاعى دا تالادى. ۇستىنە ارتىلىپ، اياۋسىز تەپكىلەدى. الدىڭعى اياعىنىڭ ەكى بۋىنى شىعىپ كەتكەن قۇلىن ازەر قاشىپ، اۋلاعا كىرىپ قۇلادى. مۇنى ەستىگەن سەرىك سول كۇنى اۋىلعا جەتىپ، قۇلىندى قالاعا تيەپ كەتتى.
* * *
سەرىك شوتانوۆتىڭ جانۇياسى ورالدا جەكە اۋلاسى بار جەر ۇيدە تۇرادى. كەزىندە قالانىڭ شەتى بولعان بۇل شاعىناۋداندا قازىر شاھاردىڭ جاڭا الاڭى، بيىك ۇيلەرى مەن باستى عيماراتتارى سالىندى. سولاردىڭ اراسىندا ءوسىپ جاتقان قارا قۇلىن قالانىڭ شۋىنا، اعىلعان كولىككە ابدەن ۇيرەنگەن.
شاھاردى مەكەن ەتكەن جەتىم قۇلىندى جۋىردا كورىپ كەلدىم. ادامداردىڭ مەيىرىمىنە مالىنىپ وسكەن ەركە قۇلىنشاق قازىر تاي بولعان. ءوزىن ءالى كۇنگە جىلقىشا ۇستاۋدى بىلمەيتىن ول تاي جاسىنا جەتسە دە، بويى قورتىق بوپ بۋلىعىپ ءوسىپ كەلەدى. كەيدە جالى كۇدىرەيىپ، سەس كورسەتىپ كەلىپ، كيىمىڭدى تىستەلەيدى.
- ۇيدەگىلەردىڭ «قالادا جىلقى ۇستاي المايسىڭ» دەگەنىن تىڭداماي، الىپ كەتتىم. اياعىنىڭ شىققان بۋىنىن سىنىقشىعا سالدىردىق. جازدا الدىمەن اۋلا ىشىندە، بىرتىندەپ كوشەگە شىعىپ جايىلا باستادى. كورشىلەر اۋلاسىن ارامشوپتەن تازارتىپ ءماز. كۇزدە ءۇش- ءتورت كوشە ءارى اسىپ جايىلىپ ءجۇردى. ىسقىرعانىمنان تانىپ، جەتىپ كەلەدى. ءبىر كۇنى جۇمىستان جاي كەلىپ، تابا الماي قالدىم. كورشىم جولدىڭ بويىندا ەكى جىگىت ۇستاپ تۇرعانىن كوردىم دەدى. ول كەزدە تىعىنشىقتاي بولىپ سەمىرگەن ەدى. ۇرلاپ كەتتى- اۋ دەپ پوليتسياعا حابارلاستىق. ولار كوشەدەگى كامەرالارمەن قاراپ وتىرىپ، قاي جەردە جۇرگەنىن حابارلادى. ۇيلەردىڭ قۋىسىنا كىرىپ كەتىپ، قايتار جولىن تابا الماي ءجۇر ەكەن. ىسقىرعانمىن، تاسادان شاۋىپ شىقتى، - دەپ كۇلەدى سەرىك.
سەرىك قالا مەكتەبىندە العاشقى اسكەري دايىندىق ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى بولىپ قىزمەت ەتەدى. زايىبى ايگۇل ەكەۋى ءۇش پەرزەنت تاربيەلەپ وتىر. بالالارىنىڭ الدى ءالىپ تاي مىنۋگە جاراپ قالعان. بالانىڭ مىنگەنى تايعا دا ۇنايتىن سياقتى. بىرەسە جەر تابانداپ تۇرىپ الادى، بىرەسە اسىر سالىپ ويناقتايدى. «تايعا ابدەن باۋىر باسىپ قالدىق، مۇمكىندىگىمىز جەتكەنشە قالادا وسىرە بەرەمىز» - دەيدى ولار.
نۇرلىبەك راحمانوۆ، جۋرناليست
ورال قالاسى
سۋرەتكە تۇسىرگەن اۆتور