شەتەلدەن كەلگەن قانداستارمەن ورتامىز تولىپ جاتىر - بولات زاۋىت
وسى قور قۇرۋ ماسەلەسى جونىندە وڭىردە قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتقانى جانە وڭىردەگى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ جاتقان شەتەلدە تۇراتىن قازاقتاردىڭ بالالارىنىڭ بولاشاعى جايلى «دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى وبلىستىق فيليالىنىڭ باسشىسى بولات زاۋىتپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
- وبلىستىق فيليال اتامەكەنگە كوشىپ كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ جاڭا ورتاعا بەيىمدەلىپ كەتۋىنە وراي قۇقىقتىق اقىل كەڭەس بەرۋ، ءتول قۇجاتتارىن راسىمدەپ اۋدارما جاساۋ، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋىنا، ىقتيارحات الۋىنا قولداۋ كورسەتۋ، ازاماتتىق العانعا دەيىنگى جۇمىستارعا كومەك بەرەدى. سونىمەن بىرگە شەتەلدەردە تۇراتىن قانداس باۋىرلاردى قولداۋ، ەلگە ورالعان اعايىنداردىڭ جەرگىلىكتى جەرلەرگە بەيىمدەلىپ، ۇيرەنىپ كەتۋلەرىنە كومەكتەسەدى. قاۋىمداستىقتىڭ مۇشەلىگى جانە مۇشەلىك جارنالارى، باسقا قىزمەتتەرى، مىندەتتەرى بارلىعى دا ەرەجەدە كورسەتىلگەن. بارلىق ىستە، قاۋىمداستىق قىزمەتىندە بەلسەندىلىك كورسەتۋى كەرەك. جالپى، جارنا جىلىنا ءبىر رەت - جەكە تۇلعالار ءۇشىن 5 مىڭ تەڭگە، زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن 200 مىڭ تەڭگە.
- قاراجات قايدا جۇمسالماق سوندا؟
- قاۋىمداستىقتىڭ ورتالىق ەسەپشوتىنا تۇسەدى. جينالعان قارجىعا بىرىنشىدەن، شەتەلدەن ءوز كۇشىمەن كەلە الماي وتىرعان قانداستاردى ەلگە جەتكىزۋ قاجەت. ەكىنشىدەن، كەلگەن اعايىنداردى جاڭا ورتاعا بەيىمدەۋ ءۇشىن جۇمسالماق. ۇشىنشىدەن، شەتەلدە تۇراتىن ەتنوستىق قازاقتاردىڭ بالالارىن ەلىمىزدىڭ دەمالىس ورىندارىندا دەمالدىرۋ ماقساتى ءۇشىن قاجەت.
- قازىر قانشا ادامعا كۋالىك بەردىڭىزدەر؟
- وبلىس اكىمدىگى بەكىتكەن كەستەگە ساي ءۇش قالا، 10 اۋدانعا بارىپ قايتتىق. بارلىق جەردە قاۋىمداستىق تۋرالى ايتىپ، جارعى ەرەجەلەرىن تانىستىرىپ، بەينەروليك، سيۋجەتتەر كورسەتىپ، مۇشەلىككە قابىلداۋ، مۇشەلىك بيلەت تاپسىرۋ ءىس- شاراسىن ۇيىمداستىرىپ جاتىرمىز. ناتيجەسىندە دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنا مۇشەلىككە 450 دەي ادام قابىلداپ، مۇشەلىك بيلەت تاپسىردىم.
- كوشى- قون دەمەكشى، بيىل وڭىرگە قانشا وتباسى كوشىپ كەلمەكشى؟
- جالپى، وڭىرگە 1991 -جىلدان بيىلعى جىلعا دەيىن 34026 ادامى بار 7890 وتباسى كوشىپ كەلدى. بيىل ورالمانداردى وڭىرلىك كۆوتاعا ەنگىزۋ جونىندەگى ارنايى كوميسسيا وتىرىسى ءوتىپ، كۆوتا الاتىن ادامدار قابىلداندى. بۇل ساناتتا وزبەكستان، قىتاي، موڭعوليا جانە رەسەيدەن كەلگەن 167 ادام بار. وڭىرگە كوشىپ كەلەتىن 460 وتباسىنا قازىر كۆوتا ءبولىندى. كۆوتانىڭ 80 ءى شەتەلدەن كەلەتىن ەتنوستىق قازاقتارعا، 380 ىشكى كوشى- قون باعدارلاماسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وبلىستارىنان قونىس اۋدارۋشى اعايىندارعا ارنالدى. سونىمەن بىرگە وبلىس ورتالىعى اۋماعىنداعى تەمىرجولشىلار كەنتىنەن - 62 جەر تەلىمى، كەنجەكول اۋىلىنان - 10 جەر تەلىمى ءبولىنىپ، ورالمان اعايىندار ءۇي تۇرعىزىپ، ءتۇتىن تۇتەتۋدە. وزبەكستان، قىتاي، موڭعوليادا تۇراتىن قازاقتاردىڭ بالالارىن وبلىس ورتالىعىنداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ دايىندىق بولىمدەرىندە، كوللەدجدەردە ءبىلىم الۋدا. بيىلعى وقۋ جىلىندا دا 130 داي جاس بىلىمدەرىن جالعاستىرۋدا. بىزگە بۇل ماقسات ءۇشىن وبلىس اكىمدىگى مەن ىشكى ساياسات جانە باسقا دا باسقارمالار، كوشى- قون قىزمەتى قولداۋ كورسەتۋدە.
- بولات زاۋىت ۇلى، الدىڭعى كوشپەن كەلگەن ءوزىڭىز سياقتى ءبىلىمدى اعايىندار دا وڭىردە قىزمەت جاساپ ءجۇر ەمەس پە؟
- وڭىرگە كەلگەن اعايىنداردىڭ 1593 جوعارى ءبىلىمدى، 1810 كاسىبي ورتا ءبىلىمدى، 6584 ورتا ءبىلىمدى، 4277 باستاۋىش ءبىلىمدى. مۇعالىمدەر سانى 877, 412 دارىگەر، كوبى رەسەيدە وقىعان، ءانشى، كۇيشى، بيشىلەر، 3563 اۋىل شارۋاشىلىعى ماماندارى ، 9165 ادام باسقاداي مامان يەلەرى ەلگە جەتتى. وبلىس بويىنشا ءۇش جوعارى وقۋ ورنىندا قىزمەت ەتەتىن 12 ورالمان وقىتۋشىنىڭ 2 ەۋى عىلىم دوكتورى، 4 ەۋى عىلىم كانديداتى. مەملەكەتتىك قىزمەتتە دە بار، وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق اقپارات سالاسىندا 9 ورالمان جۋرناليستىك قىزمەت اتقارادى.
- س. تورايعىروۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتىڭ «Foundation» فاكۋلتەتىندە ءبىلىم الىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەردىڭ جاعدايلارى قالاي؟
- «Foundation» فاكۋلتەتى جاڭا فورماتتا ءبىلىم بەرۋ باعىتىندا 2012 -جىلدىڭ قىركۇيەگىندە اشىلدى. فاكۋلتەتتە شەتەلدىك قازاق دياسپوراسىنىڭ دا بالالارى ءبىلىم الىپ، قازاقستاندىق بىلىمگە بەيىمدەلۋدە. قىتايدا، موڭعوليا، وزبەكستان، تۇرىكمەنستاندا تۇراتىن قازاقتىڭ بالالارى ءار جىلدارى 50 دەن، 80 بالادان دايارلىق كۋرسىنا قابىلداندى. 2014 -جىلى ءبىلىم العان تىڭداۋشىلاردىڭ 29 ى ەلىمىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءتۇستى. بيىل 120 قانداسىمىزدى دايارلىق كۋرسىنان وتكىزۋ جوسپارلانۋدا. دايارلىق كۋرسىنىڭ تىڭداۋشىلارى ۋنيۆەرسيتەت ومىرىنە بەلسەنە ارالاسادى. سپورتتىق سەكتسيالارعا، جارىستارعا قاتىسىپ، ستۋدەنتتىك فيلارمونيادا ءان سالادى. بارلىعى دا «ستۋدەنتتەر ۇيىندە» تۇرادى، 18 مىڭ تەڭگەدەن شاكىرتاقى الادى.
- شەتتە جۇرگەن جاستار ەلگە كەلسە، قازاق كوبەيەدى ەمەس پە؟
- ءبىز ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىلارىمەن بىرگە سوڭعى ەكى جىل قاتارىنان موڭعولياداعى قانداستارىمىزعا ارنايى بارىپ ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدىك. ومبى وبلىسىنىڭ اۋداندارىندا، التاي ولكەسىنىڭ قۇلىندى، بۋرلينسكي، سلاۆگراد، نوۆوۆارشاۆ اۋداندارىندا تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ ۇسىنىسى بويىنشا مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا سپورتتىق كەزدەسۋلەر، سايىستار، اقىندار ايتىسىن، ونەر كەشتەرىن ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. التاي ولكەسىنىڭ قوساعاش اۋدانى، موڭعوليانىڭ بايان- ولگەي مەن قوبدا ايماقتارىنداعى قازاقتاردىڭ تىنىس- تىرشىلىگىمەن تانىسىپ، كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرۋدى، سول جاقتارعا وزىمىزبەن بىرگە كوشپەلى كىتاپحانا، مۋزەي ەكسپوناتتارىن اپارۋدى جانە سپورتتىق كەزدەسۋلەر وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
- ماقسات موڭعوليادا، قىتايدا تۇراقتى تۇردە تۇرىپ قالامىز دەگەن قازاق وتباسىلارىنىڭ وزدەرى كەلمەسە دە، ۇل- قىزدارىن ەلىمىزگە، اتامەكەنگە تارتۋ عوي؟
- دەموگرافيالىق ءوسىم ماسەلەسىنە كەلگەندە - شەتتەگى جاستار ءوز ەلدەرىنە كەلىپ، وقىپ- ءبىلىم الىپ، ورنىعىپ، وتباسىن قۇرىپ - ءوز ەلىمىزدىڭ قازاعىن كوبەيتۋگە ۇلەس قوسسىن. باستىسى وسى. موڭعوليانىڭ ۇلان- باتور، ەردەنەت قالالارىمەن مادەني بايلانىس ورناتۋ، قازاق حالقىنىڭ تاريحىنا بايلانىستى كونە قولجازبالار، باسقا دا تاريحي جادىگەرلەردى تاۋىپ زەرتتەۋ ماقساتىندا پاۆلودار مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسىپ ەكسپەديتسياعا بارادى. جۋىردا تاعى دا جولعا شىقپاقپىز. شەتتەگى قازاق جاستارىن وتانعا تارتۋ، ەلگە اكەلۋ ماقساتى تۇر. توتە جازۋدى قولداناتىن قىتايدان كەلگەن قانداستارعا العاشىندا قيىنداۋ تيگەنىمەن، كەيىن ءبىزدىڭ الىپبيگە دە ۇيرەنەدى. ۇمىتكەرلەر دايارلىق كۋرستارىنا قۇجاتتارىن تاپسىرىپ، ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى ازىرلەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ كەرەك. دايىندىقتان وتكەن سوڭ، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ گرانتتارىن الۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. بىلتىر 35 جاس جوعارى وقۋ ورنىنىڭ، 21 ءى كوللەدجدەردىڭ گرانتىن يەلەندى. - ال جولدارىڭىز بولسىن! وتانداستارمەن ورتا تولسىن!
اڭگىمەلەسكەن فاريدا بىقاي، «ەگەمەن قازاقستان» پاۆلودار وبلىسى