فرانسيا دارىگەرلەرىنەن گيپپوكرات انتىن قابىلدايتىن قازاق قىزى

  استانا. قازاقپارات - تانىمال جۋرناليست، قازاق جۋرناليستيكاسىنا ۇزاق جىل ەڭبەك سىڭىرگەن ارداگەر، بۇگىندە زەينەت دەمالىسىنداعى گۇلماريا بارمانبەكوۆانىڭ جاھان قازاقتارى جايلى جازعان ماقالالارى، جولجازبالارى ءبىر بۇل ەمەس.

دەگەنمەن فرانسيادا تۇرىپ، قازاق ۇلتىنىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىپ، مارتەبەسىن كوتەرىپ جۇرگەن جانارا تورەبايەۆا جايلى جازباسى كوپكە وي سالار، قازاق قىزىنىڭ ارى مەن يباسىن، تەكتىلىگى مەن بىلىمدىلىگىن تانىتار جازبا ەكەن. جاھان قازاقتارىن تۇگەندەۋدە Baq.kz اقپارات اگەنتتىگى دە وزىندىك باعىت- باعدارىن قالىپتاستىرىپ ۇلگەردى. سول ءىزىمىزدى جالعاپ، گۇلماريا بارمانبەكوۆانىڭ جازباسىن جاريالاۋدى ءجون كوردىك.

زەينەتكە شىققالى بەرگى ەرمەگىم - ەل ارالىپ، جەر كورۋ. ەۆروپاعا جىل سايىن بارىپ قايتام. بيىلعى (2018 ج) ساپارىمنىڭ ءجونى بولەك بولدى. بەلگيانىڭ انتۆەرپەن قالاسىندا 31- ناۋرىز كۇنى وتكەن ەۆروپا قازاقتارىنىڭ جانە 1- ماۋسىم كۇنى پاريجدە وتكەن فرانسيا قازاقتارىنىڭ ناۋرىز تويىنا قاتىستىم. شەتەلدە تۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ تىنىس- تىرشىلىگى مەنى قاشاندا قىزىقتىراتىن.

وسى ساپارىمدا كورگەن قىزىقتار جەتكىلىكتى. باسقاسىن قويا تۇرىپ، مەن سىزدەرگە مىنانى ايتايىن. پاريجدە عايىپتان ءبىر عاجايىپ جاندى كەزدەستىردىم! عايىپتان ەمەي نەمەنە، ءوزىن بۇرىن- سوڭدى كورگەن ەمەسپىن. ول دا مەنى كورمەگەن. مەن ونىڭ قايدا جۇرسە دە، تەك قانا قازاق دەپ سوعاتىن «الىپ جۇرەگىنىڭ» ءدۇرسىلىن بىردەن تانىدىم. جۇرەگى قانشالىقتى «الىپ» بولسا، جانى سونشالىقتى نازىك ەكەن. مەيىرىم مەن سۇيىسپەنشىلىكتەن جارالعان با دەرسىڭ. پاريجدەن 400 شاقىرىم قاشىقتىقتا جاتقان رەنن قالاسىنان بۇرىن- سوڭدى كورىپ- بىلمەگەن جانمەن ءبىر جۇزدەسىپ، قازاقي بولمىستىڭ جۇپارىنا ءبىر ماۋقىن باسىپ قايتۋ ءۇشىن كىم كەلەدى، ءوزىڭىز ايتىڭىزشى؟ مەن ايتىپ وتىرعان عاجايىپ جان ەكى وكپەسىن قولىنا الىپ جەتتى! ايتپاقشى ونىڭ ەسىمى جانارا، تەگى تورەبايەۆا. كادىمگى ءوزىمىزدىڭ الماتى وبلىسىنداعى شەلەك اۋىلىنىڭ تۋماسى. جۇمىسىن، بالا- شاعاسىن، باسقا دا مىڭ- ميلليون شارۋالارىن ىسىرىپ تاستاپ جەتىپتى. مىڭ- ميلليون دەيتىندەي بار، ول ءجاي ءبىر جۇرگەن ءۇي شارۋاسىنداعى ايەل ەمەس. فرانسيا مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. فرانسيا دارىگەرلەرى جوعارعى اتتەستاتسيالىق كەڭەسىنىڭ كەڭەسشىسى. بۇل ناعىلعان قىزمەت دەرسىز. بۇل وسى ەلگە ءتان دارىگەر اتاۋلى ماماندىق يەمدەنگەن ساتتە قازاقتىڭ قارا قىزىنىڭ الدىندا گيپپوكرات انتىن قابىلدايدى دەگەن ءسوز. انە، ماسەلە قايدا جاتىر! قازاق قىزى وڭاي شاعىلا سالاتىن جاڭعاق دەپ كىم ايتىپتى؟

 جانارانىڭ ءومىرباياندىق انكەتاسىن الىپ قاراساڭىز، جارىق دۇنيەگە كوزىن تىرناپ اشقاننان ءبىلىمنىڭ سوڭىنا شام الىپ تۇسكەن بە دەرسىز. بىرنەشە ءتىلدى جەتىك بىلەتىنىن ايتپاعاندا وقىماعان وقۋى، ۇيرەنبەگەن ماماندىعى قالماعان. تەراپيەۆت، ەندوكرينولوگ، گەرونتولوگ، ونكوگەرياتر، پاللياتيۆتىك تەراپيەۆت دەي مە، قۇداي- وۋ؟ ءتىپتى، كەيبىر ماماندىق اتاۋلارىنا ءتىلىمىز جەتسە دە، تەرەڭىنە ميىمىز جەتە بەرمەيدى. ءبىر ماماندىقتىڭ ءوزىن شالا- پۇلا ءتامامداپ، قۇدايدىڭ قۇلاعىن ۇستاعانداي بوپ جۇرەتىندەر تولىپ جاتقان جوق پا وسى؟ انانىڭ ءبارىن مەڭگەرۋ ءۇشىن جانارا قىز از وقىماعانى انىق. سوندا دا بولدىم- تولدىم دەپ تۇرعان جاندى كورمەدىك. قاراپايىم عانا قازاقتىڭ قارا دومالاق قىزى. قۇراق ۇشىپ جۇگىرىپ ءجۇر. ۇلىق بولساڭ، كىشىك بول دەگەن وسىندايدا ايتىلاتىن بولار! دارىندى جاننىڭ قازاقستاننان باستالعان ءبىلىم جولى پەتەربوردا جالعاسىن تاۋىپ، ودان فرانسياعا بارىپ شارىقتاۋ شەگىنە جەتىپتى. سوسىن سول ەلدە تۇراقتاپ قاپتى. سەبەبى ناقتى. عىلىم- ءبىلىمى جاڭا بۇرشىك جارىپ كەلە جاتقان قازاقستاندا ءجۇرىپ، ءداپ بۇگىنگىدەي دارەجەگە جەتۋى، قالاي دەسەڭىز دە مۇمكىن ەمەستىگىن مويىنداماسقا بولماس.

جوعارىدا «قازاق دەپ سوققان جۇرەك» جايلى ايتىپ قالدىق ەمەس پە. ەندى نەگە سولاي دەگەنىمىزدىڭ ءمان- جايىنا توقتالايىق. بۇگىندە جانارا قىزىمىزدىڭ فرانسيا سەكىلدى ازۋىن ايعا بىلەگەن الىپ ەلدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىن اۋزىنا قاراتىپ وتىرعانى بىلاي تۇرسىن، ەندىگى جەردە وسىناۋ دامىعان وركەنيەت جۇرناعىن اتامەكەنىنە جۇعىستى ەتۋ ماقساتىندا تەر توگىپ جۇرگەن جايى بار ەكەن. قارا باسىنىڭ ۇپايى تۇگەل، اتاق- داڭق دەگەن جەتەدى، قارنى توق، كويلەگى كوك، قاعاناعى قارق، ساعاناعى سارق، سونشاما جانىن جەيتىندەي نە باسىنا كۇن تۋىپتى دەرسىز. جوق، بۇل وعان از! قازاعىنىڭ قامىن ويلاپ ءجۇرىپتى! بارماقتاي بولىپ اپ بالەكەتىن قاراي گور ءوزىنىڭ! قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىنسىن دەۋشى مە ەدى قازاق؟ دالادان تاپقان ءبىر تال ءدانىن قىنداي بەلى قايىسا ىنىنە تاسيتىن قۇمىرسقانىڭ ارەكەتى ەمەس دەپ كورىڭىزشى مۇنى! گەرونتولوگيا سالاسىنداعى فرانسيانىڭ وزىق تاجىريبەسىن قازاقستانعا ەنگىزبەك نيەتىمەن ارنايى جوبا جاساپتى قىزىمىز. ونى استاناداعى اتاعى جەر جاراتىن ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ بىرىنە تاپسىرعانىنا ءبىرشاما جىلداردىڭ ءجۇزى بوپتى. وسى ارادا اتتەڭ دەپ، بارماعىڭدى تىستەمەسكە لاج جوق. قازاق حالقىنىڭ جاسىن ۇزارتۋعا بايلانىستى جوبانىڭ ماڭىزدىلىعى جەرگىلىكتى شەنەنۋنىكتەردىڭ جەتەسىنە ۇزاق ۋاقىت بويىنا جەتە الماي جاتقان كورىنەدى. الدە باسقا دا سەبەپتەرى بار ما ەكەن، كىم ءبىلسىن.. . ال ءسىزدىڭ قازاق قىزىنىڭ فرانسيادا نەسى بار، نەگە ەلگە كەلىپ قىزمەت ەتپەيدى دەگەن بۇلىكشىل سۇراقتىڭ كومەكەيىڭىزدە بۇلكىلدەپ تۇرعانى ايدان انىق.

جانارا قىزدىڭ تاعى ءبىر يگى جۇمىسىن ايتپاي كەتۋگە قاقىمىز جوق. الماتى مەن ءوزى تۇرىپ جاتقان رەنن قالالارىن باۋىرلاس قالالار ەتۋگە كوپ ەڭبەكتەنىپتى. ءوزى سول ماقساتتا قۇرىلعان ارنايى كوميتەتتىڭ پرەزيدەنتى بولا ءجۇرىپ، رەنن قالاسىنان اباي ساياباعىن اشۋعا ات سالىسىپتى. وعان ۇلى اقىننىڭ ءمۇسىنىن قويعىزۋعا مۇرىندىق بوپتى. انە، جات جۇرتتا جۇرگەن قازاق قىزىنىڭ ارەكەتى! ءوز ەلىمىزدە الشاڭ باسىپ ءجۇرىپ نە تىندىردىم وسى دەگەن وي ميىڭنىڭ مىڭ- سان قاتپارىن شارلاپ ءوتىپ، كەۋدە تۇسىڭا تىعىن بوپ تىرەلەدى ەكەن وسىندايدا. ناعىز قازاق - افريكادا دا قازاق دەگەنىمىزدىڭ سىرى وسىندا جاتىر!

 

گۇماريا بارمانبەكوۆا، ارداگەر جۋرناليست

Baq.kz