شىلدەدە قازاقستاننىڭ زەينەتاقى جۇيەسىندە نە وزگەرەدى
بۇل تۋرالى ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە- ءمينيسترى سۆەتلانا جاقىپوۆا تولىعىراق ايتىپ بەردى.
- سۆەتلانا قابىكەن قىزى، ەلىمىزدە قانشا زەينەتكەر ءومىر ءسۇرىپ جاتىر جانە ولاردىڭ بازالىق زەينەتاقىسى قانداي؟
- 2018 -جىلدىڭ 1 - مامىرى جاعدايىندا جاسىنا سايكەس زەينەتاقى تولەمدەرىن الۋشىلار سانى 2 ميلليون 141548 ادامدى قۇرادى، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى (بازالىق زەينەتاقىنى ەسكەرە وتىرىپ) - 49019 تەڭگە، ورتاشا مولشەرى (بازالىق زەينەتاقى ەسەبىمەن) - 70756 تەڭگە، ەڭ جوعارعى مولشەرى بازالىق زەينەتاقىنى ەسەپكە العاندا) - 98247 تەڭگە.
- قايتا ەسەپ جۇرگىزۋگە نە تۇرتكى بولدى؟
- مەملەكەت باسشىسى ءوزىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا 2018 -جىلدىڭ 1 - شىلدەسىنەن باستاپ بازالىق زەينەتاقىنىڭ ەڭبەك وتىلىنە بايلانىستى ورتا ەسەپپەن 1,8 ەسە وسەتىنىن اتاپ وتكەن ەدى.
- وسىعان بايلانىستى قانداي وزگەرىستەر بولۋى مۇمكىن؟
- مەملەكەت بيۋدجەتىنەن زەينەتاقى جاسىنا جەتكەن بارلىق ازاماتتارعا تولەنەتىن بازالىق زەينەتاقىنىڭ مولشەرى ەڭبەك ءوتىلى مەرزىمىنە نەمەسە زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ ۇزاقتىعىنا تىكەلەي بايلانىستى بولادى. بۇل وزگەرىستەر بارلىق زەينەتكەرلەرگە اسەر ەتەدى.
سونىمەن قاتار، بۇگىنگى 2 ميلليوننان اساتىن بارلىق زەينەتكەرلەردىڭ بازالىق زەينەتاقىسى اۆتوماتتى تۇردە ءبىر ۋاقىتتا قايتا ەسەپتەلەدى. جاڭادان زەينەتكە شىققاندار ءۇشىن بازالىق زەينەتاقى مولشەرى جاڭا ادىسپەن بەلگىلەنەدى.
- قايتا ەسەپتەۋ ەكونوميكالىق جاعدايداعى وزگەرىستەرگە قاراماستان جۇرگىزىلگەلى جاتىر. مۇنداي قيىن مىندەت قانشالىقتى جۇزەگە اسۋى مۇمكىن؟
- مەملەكەت ءارقاشان حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايىن جاقسارتۋ جانە كوتەرۋ بويىنشا قابىلدانعان مىندەتتەمەلەردى تولىعىمەن ورىندايدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان زەينەتاقى جۇيەسىن جاڭعىرتۋ اياسىندا زەينەت جاسىنداعى ءومىر ءسۇرۋدىڭ لايىقتى دەڭگەيىمەن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2030 -جىلعا دەيىنگى زەينەتاقى جۇيەسىن ودان ءارى جاڭعىرتۋ تۇجىرىمداماسى قابىلداندى. تۇجىرىمدامادا زەينەتاقى مولشەرىن ينفلياتسيا دەڭگەيىنەن ەكى پايىز ارتىق كولەمدە جىل سايىن ۇلعايتۋ كوزدەلىپ وتىر.
وسىلايشا، 2018 -جىلدىڭ 1 - قاڭتارىنان باستاپ، ينفلياتسيا دەڭگەيى % 6دەپ بولجانىپ، جاسىنا قاراي بەرىلەتىن زەينەتاقى مولشەرى (ىنتىماقتىق زەينەتاقىلاردىڭ مولشەرى) % 8- عا ارتتى. بازالىق زەينەتاقى % 6- كە دەيىن كوتەرىلىپ، 15274 تەڭگەنى قۇرادى.
زەينەتكەر كەدەيلىگىنىڭ الدىن الۋ جانە ەڭبەككە قابىلەتتى ازاماتتاردىڭ ەكونوميكالىق بەلسەندىلىگىن ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا زەينەت جاسىندا جەتكەن عانا نەمەسە زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ مەرزىمىنىڭ ۇزاقتىعىنا قاراي بازالىق زەينەتاقى تاعايىندالادى.
- قايتا ەسەپتەۋ شامامەن قاشان باستالادى؟
- بيىلعى شىلدەدەن باستاپ بازالىق زەينەتاقى تاعايىنداۋ ءتارتىبى وزگەرەدى. بارلىق قاريا ەڭبەك ءوتىلىنىڭ بار- جوعىنا قاراماستان، جاردەماقىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
زەينەت جاسىنا جەتكەن بارلىق ازاماتتارعا مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن تولەنەتىن بازالىق زەينەتاقى كولەمى ەڭبەك ءوتىلى مەن زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ مەرزىمىنە تىكەلەي بايلانىستى بولادى.
ەگەر بۇگىن بارلىق زەينەتكەرلەر كۇنكورىس دەڭگەيى كولەمىنەن % 54 جوعارى، ياعني 15274 تەڭگە بولاتىن بىردەي بازالىق زەينەتاقى السا، 2018 -جىلدىڭ 1 - شىلدەسىنەن باستاپ، بۇل مولشەر زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ ۇزاقتىعىنا بايلانىستى بولماق.
- بازالىق زەينەتاقىنىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيى قانداي بولادى؟
- كۇنكورىس دەڭگەيى كولەمىنەن % 54 جوعارى بولاتىن بازالىق زەينەتاقىنىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيى ەڭبەك ءوتىلى 10 جىلدان تومەن نەمەسە مۇلدەم جۇمىس ىستەمەگەن ازاماتتارعا بەرىلەدى.
ەڭبەك ەتكەن 10 جىلدان كەيىنگى ءاربىر جىل ءۇشىن بازالىق زەينەتاقى كولەمى % 2- كە ۇلعايىپ وتىرادى. 33 جىلدان استام ۋاقىت جۇمىس ىستەگەن ازاماتتار كۇنكورىس دەڭگەيى كولەمىنىڭ % 100 نەمەسە 28284 تەڭگە بولاتىن بازالىق زەينەتاقىعا يە بولادى.
- زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ وتىلىندە نە ەسكەرىلەدى؟
- ىنتىماقتىق زەينەتاقىنى تاعايىنداۋدا ەسەپكە الىنعان 1998 -جىلدىڭ 1 - قاڭتارىنا دەيىن جينالعان ەڭبەك ءوتىلى، 1998 -جىلدان كەيىنگى جيناقتىق زەينەتاقى قورى جۇيەسىنە مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى اۋدارىلعان ەڭبەك ءوتىلى ەسكەرىلەدى.
جيناقتىق زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ كەزەڭىن ەسەپتەۋدە سالىق زاڭناماسىنا سايكەس، ارناۋلى سالىق رەجيمىن قولدانعان جەكە كاسىپكەرلەر، شارۋا، فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتار جانە باسقا دا شارۋاشىلىق جۇرگىزۋشى سۋبەكتىلەردىڭ مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن تولەۋ مەرزىمدەرى مەن مولشەرىنىڭ ەرەكشەلىگىنە نازار اۋدارىلادى.
باسقا دا الەۋمەتتىك ماڭىزدى كەزەڭدەر ەسكەرىلەدى، ماسەلەن:
- 3 جاسقا دەيىنگى بالاعا (جالپى 12 جىل) جانە بالا كەزدەن 16 جاسقا دەيىنگى مۇگەدەككە كۇتىم جاساۋ كەزەڭى؛
- كۇشتىك قۇرىلىمدار قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇبايلارىنىڭ نەمەسە كۇيەۋلەرىنىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋ مۇمكىندىگى جوق جەرلەردە تۇرۋ كەزەڭى؛
- ق ر ديپلوماتيالىق قىزمەتى، حالىقارالىق ۇيىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇبايلارىنىڭ شەتەلدە تۇرۋ مەرزىمى؛
- 1-توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار ادامعا، ەكىنشى توپتاعى جالعىزباستى مۇگەدەككە جانە كومەككە مۇقتاج زەينەتكەرگە، سونداي- اق 80 جاسقا تولعان قارت ادامدارعا كۇتىم جاساۋ ۋاقىتى.
بۇل جاڭا ەرەجە قازىرگى جانە بولاشاق زەينەتكەرگە دە قاتىستى بولماق.
- قايتا ەسەپتەۋ ءۇشىن زەينەتكەرلەر قانداي قۇجاتتاردى كورسەتۋى ءتيىس؟
- قايتا ەسەپتەۋ قوسىمشا قۇجاتتارسىز جۇرگىزىلەدى، سەبەبى ەڭبەك ءوتىلى تۋرالى اقپارات زەينەتكەرلىك ىستە كورسەتىلگەن، ال مىندەتتى زەينەتاقى جارناسى اۋدارىلعان مەرزىمدەر ارنايى دەرەكتەر بازاسىندا ساقتاۋلى.
الداعى ۋاقىتتا بازالىق زەينەتاقىنى قايتا ەسەپتەۋ بويىنشا دايىندىق جۇمىستارى اياسىندا ءاربىر زەينەتكەردىڭ زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ ۇزاقتىعىن دۇرىس ەسەپتەۋ ءۇشىن بارلىق زەينەتاقى ىستەرى تۇگەندەلدى.
- بازالىق زەينەتاقىنىڭ ورتاشا مولشەرى قانداي بولادى؟
- بازالىق زەينەتاقىنىڭ ورتاشا مولشەرى شامامەن 25456 تەڭگە بولادى دەپ بولجانۋدا. سونداي- اق، زەينەتكەرلەردىڭ % 44 نەمەسە 956 مىڭ ادام بازالىق زەينەتاقىنى ماكسيمالدى كولەمدە 20930 تەڭگەدەن 28 مىڭ 284 تەڭگەگە دەيىن (كۇنكورىس دەڭگەيى كولەمىنىڭ % 74- ىنەن % 100 دەيىن) الادى.
قايتا ەسەپتەلگەن بازالىق زەينەتاقى ماسەلەلەرى بويىنشا جۇگىنەتىن ازاماتتار ءۇشىن بازالىق زەينەتاقىنى ەسەپتەۋ كەزىندە ەسكەرىلگەن زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ ۇزاقتىعى تۋرالى ەگجەي- تەگجەيلى اقپارات بەرىلەدى.
- بۇل ماقساتتا قانشا قاراجات ءبولۋ كوزدەلگەن؟
- رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 128 ميلليارد تەڭگە ءبولۋ قاراستىرىلعان. بازالىق زەينەتاقى تاعايىنداۋدىڭ جاڭا ءادىسى الەۋمەتتىك ادىلدىك قاعيداسىنا سايكەس كەلەدى، ويتكەنى بۇل زەينەتكەرلەردىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن جاقسارتۋعا عانا ەمەس، ەڭبەك ىنتاسىن كۇشەيتۋگە جانە ازاماتتاردىڭ ەڭبەك قاتىناستارىن راسىمدەۋگە دە كومەكتەسەدى.
وسىلايشا، ادام نەعۇرلىم كوبىرەك جۇمىس ىستەسە - زەينەتاقىسى دا سوعۇرلىم كوبىرەك بولماق.
ايجان سەرىكجان قىزى