تۇرىك ليراسى قۇنسىزدانۋدىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتتى

استانا. قازاقپارات - كۇن سايىن قۇنى ءتۇسىپ، قادىرى قاشقان ۇلتتىق ۆاليۋتاعا جەرگىلىكتى حالىق پەن جەكەمەنشىك سەكتوردىڭ سەنىمى ازايىپ بارادى.

 جىل باسىندا ليرانىڭ ا ق ش دوللارىنا شاققانداعى باعامى 3,78- ءدى قۇراسا، قازىر ول كورسەتكىش 4,87-گە جەتتى. وسىلايشا 5 ايدىڭ ىشىندە تۇرىك ۆاليۋتاسى 25 پايىزعا دەيىن قۇنسىزداندى. بىلتىر عانا الەمنىڭ ەڭ قارقىندى دامىعان ەلدەرىنىڭ اراسىندا ويىپ تۇرىپ ورىن العان تۇركيانىڭ ەكونوميكاسى نەلىكتەن سىر بەردى؟ ۆاليۋتا باعامىنىڭ قۇبىلۋىنا قانداي فاكتورلار اسەر ەتتى؟

بۇل كۇندەرى تۇركيادا ايىرباستاۋ پۋنكتەرىن اينالشىقتاپ، قور بيرجاسىنا ەلەڭدەگەن حالىقتىڭ قاراسى كوبەيدى. بارلىعى ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ ءجۇر. اسىرەسە ەكسپورت- يمپورتپەن اينالىساتىن جەكە كاسىپكەرلەردى بۇگىنگى جاعداي اسا قۋانتىپ وتىرعان جوق.

«ەگەر ليرا قۇنسىزدانۋىن توقتاتپاسا، وندا ەل ءىشىن ينفلياتسيا جايلايدى. ياعني ازىق- تۇلىك ونىمدەرىنەن باستاپ، سىرتتان اكەلىنەتىن تۇرمىستىق تەحنيكا، جانار- جاعارماي سىندى ماڭىزدى تاۋارلارعا باعا كۇرت شارىقتايدى»، -  دەپ وتىر كاسىپكەرلەر. قازىردىڭ وزىندە ينفلياتسيا مولشەرى قوس تاڭبالى سانعا جەتىپتى.

شابان ايەر، كاسىپكەر:

- دوللار قىمباتتاسا دا، ءبىز ءالى باعامىزدى وسىرگەن جوقپىز. سەبەبى بۇل وتپەلى جاعداي، ەرتەڭ بارلىعى ءوز ورنىنا قايتا كەلەدى. ياعني الىپساتارلاردىڭ اسەرىنەن قازىر ۆاليۋتا نارىعى ويناپ تۇر دەسەك بولادى. ونىڭ ۇستىنە الدا بىزدە ۇلكەن سايلاۋ بار، ول اياقتالىسىمەن- اق دوللار تومەندەۋى كەرەك.

دجۋنەيت سيپاحي، گراند بازارداعى ساۋداگەر:

- بازارداعى ساۋدا ورىندارىن جالداۋ اقىسى ادەتتە دوللارمەن نەمەسە التىن باعاسىمەن ەسەپتەلەدى. سوندىقتان ۆاليۋتا باعامى كوتەرىلسە، قاراپتان- قاراپ شىعىنعا باتامىز. مىسالى، بىلتىر 5 مىڭ ا ق ش دوللارىمىز 17 مىڭ ليرا بولسا، بيىل 25 مىڭعا جۋىقتاپ قالدى.

 Fitch رەيتينگتىك اگەنتتىگى تۇركيانى ارگەنتينا مەن ۋكراينا سياقتى ەكونوميكالىق داعدارىسقا جاقىن ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىپ قويدى. سەبەبى سىرتقى قارىز بەن جوعارى ينفلياتسيا بۇل مەملەكەتتەرگە جاعىمسىز اسەر ەتىپ وتىرعان كورىنەدى. مىسالى، تۇركيانىڭ قارىزى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 141 پايىزىنا، ال جەكەمەنشىك سەكتوردىڭ بەرەشەگى 69 پايىزعا جەتكەن. ونىڭ ىشىندە جەكەمەنشىك سەكتوردىڭ ۆاليۋتادا العان سىرتقى بورىشى 213 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى. قازىرگى تاڭدا ليرانىڭ تىم قاتتى قۇنسىزدانۋى وسى بەرەشەكتىڭ مولشەرىن ايتارلىقتاي ارتتىرىپ وتىر. سول ءۇشىن تۇركيا پرەمەر- ءمينيسترىنىڭ ەكونوميكا جونىندەگى ورىنباسارى مەحمەت شيمشەك ىسكەر توپ وكىلدەرىن سىرتتان قارىز الماۋعا شاقىردى.

مۇرات تۋرفان، ەكونوميست:

 - قازىر بارلىعىمىز ورتالىق بانكتىڭ قانداي قادامعا باراتىنىن تاعاتسىزدانا كۇتىپ وتىرمىز. ويتكەنى ول وسى كۇنگە دەيىن ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ مىڭ قۇبىلۋىن تەك سىرتتاي باقىلاۋمەن بولعان. ەندى ارەكەتكە كوشەتىن ۋاقىت جەتتى دەپ ويلايمىن. ورتالىق بانك العاشقى كەزەكتە پايىزدىق مولشەرلەمەنى ءتۇسىرۋى قاجەت. تەك سوندا عانا قارجى نارىعى كەڭ تىنىس الىپ، ەكونوميكا جاندانادى دەپ ەسەپتەيدى ولار.

ءبىراق ورتالىق بانك بۇل ۇسىنىسقا بايلانىستى ەشقانداي شارا قابىلداعان جوق. ماسەلەنى قىسقا ەمەس، ۇزاقمەرزىمدىك شەشۋ جولىن قاراستىرىپ جاتسا كەرەك. تۇركيادا ۆاليۋتا باعامىنىڭ قۇبىلۋىنا ەل ىشىندەگى ساياسي وقيعالاردىڭ دا ىقپالى زور. قازىر اتقارۋشى بيلىك پەن وپپوزيتسيا بارلىق كۇشىن 24 - ماۋسىمدا وتەتىن پرەزيدەنت جانە پارلامەنت سايلاۋىنا جۇمىلدىرعان. وسى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىسى رەجەپ تايىپ ەردوعان قايتا سايلانا سالىسىمەن ەڭ اۋەلى قارجى سەكتورىن رەتتەۋگە ءسوز بەردى. ول ورتالىق بانكتەن پايىزدىق مولشەرلەمەنى دەرەۋ ازايتىپ، ينفلياتسيانىڭ الدىن الۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. الايدا پرەزيدەنت ەردوعان ورتالىق بانككە شۇيلىككەن سايىن تۇرىك ليراسى قۇلدىراپ، قارجى نارىعى دەرەۋ تەرىس جاۋاپ قايتارىپ جاتىر.

www.24.kz