باس اينالۋ مەن اۋىرۋ

 استانا. قازاقپارات - ومىردە كەزدەسەتىن كوپ اۋرۋلاردىڭ ءبىرى - ادام باسىنىڭ اينالۋى، اۋىرۋى، ساقيناسىنىڭ ۇستاۋى.

بۇل وي جۇمىسىمەن، ياعني شىعارماشىلىقپەن، عىلىممەن اينالىساتىنداردا دا، كوپ بالالارمەن جۇمىس ىستەيتىن تاربيەشىلەر مەن مۇعالىمدەردە دە، قارتايعان كىسىلەردە دە ءجيى كەزدەسەتىن سىرقات. ونى ءدارى ءىشىپ تە، حالىق ەمىن قولدانىپ تا، تازا اۋادا سەرۋەندەپ تە ايىقتىرۋعا بولادى. ەڭ باستىسى، اسقىندىرىپ الماۋ. باس اينالۋ. بۇل وقتىن- وقتىن ادام باسىندا پايدا بولاتىن، كەيدە بىرنەشە كۇنگە، نەمەسە اپتاعا سوزىلاتىن دەرت. باس قاتتى اينالعانىندا، ادام السىرەپ، تالتىرەكتەيدى، لوقسيدى ايتپەسە قۇسادى. سول كەزدە سىرقاتتىڭ ءوڭى قۋارىپ، دەنەسىنەن سۋىق تەر شىعادى، بويى قالتىرايدى. باس اينالۋ اۋرۋىنىڭ باستى سەبەپتەرى: ىشكى قۇلاق پەن ميدىڭ زاقىمدانۋى، كوزدىڭ دەرتكە ۇشىراۋى تاعى دا باسقا جاعداي- لار. ادامدار كەيدە تۇرعان قالپىن كەنەتتەن وزگەرتكەندە (شىركوبەلەك اينالعان- دا، تىك ورگە شىققاندا، تەزدەتىپ تومەن تۇسكەندە) ، ولاردىڭ باسى اينالادى. ول ورتاڭعى، ىشكى قۇلاقتىڭ قابىنۋىنان. مي تامىرلارى دۇرىس جۇمىس ىستەمەسە دە باستىڭ اينالۋى مۇمكىن. مۇندايدا ادام تالىقسيدى. ءسپيرتتى ىشىمدىك- تەردەن دە، ۋلى گازداردان دا، تەمەكىنى كوپ تارتقاندا دا باس اينالادى. ادامنىڭ باسى قاتتى اينالعانىندا، ونى توسەككە جاتقىزىپ، دارىگەرلىك كومەك شاقىرادى. باس اينالۋدىڭ سەبەپتەرى انىقتالعاننان كەيىن عانا ەم قولدانعان دۇرىس.

 باس اۋرۋى. وعان دا ءارتۇرلى سىرقاتتار سەبەپ. قان تامىرلارىنىڭ قىزمەتى بۇزىلسا (گيپەرتونيالىق اۋرۋلار، باس ساقيناسى) ميعا قان بىركەلكى كەلمەيدى، سودان باس سىرقىراپ، سولقىلداپ اۋىرادى. باس اۋرۋى ىشكى سەكرەتسيا بەزدەرى بۇزىلسا دا، ايەلدەردە ەتەككىرى كەلگەندە، كەكسە ايەلدەردە ەتەككىرى توقتاعاندا دا بولادى. ونىڭ ينفەكتسيالىق اۋرۋلاردان دا، كوز سىرقاتىنان دا (الىستان كورە الماۋ) ، قۇلاقتىڭ اۋرۋعا شالدىعۋىنان دا، ۋلانۋدان دا، ىشىمدىككە سالىنۋدان دا، شىلىم شەگۋدەن دە، شارشاعاننان دا بولاتىن كەزدەرى كوپ. باس اۋىرعاندا وعان گرەلكا قويمايدى، ۇيىقتاتاتىن ءدارى- دارمەك ىشپەيدى.

باس سىرقاتىن باساتىن جاعدايلار: كۇندەلىكتى رەجيمدى قاتاڭ ساقتاۋ، ۋاقىتىندا تاماقتانۋ، جەلدەتىلگەن بولمەدە جايلى ۇيىقتاۋ، سەرۋەندەۋ، سۋعا شومىلۋ، ەمدىك گيمناستيكالار جاساۋ. باس ساقيناسى. ونىڭ باسقا اتاۋى - گەميكرانيا. ول گرەك ءسوزى: «باستىڭ جارتىسى» . بۇل سىرقاتتا باستىڭ ءبىر جاعى سولقىلداتىپ، قوزعالعاندا كۇشەيىپ اۋىرادى. باستىڭ ساقيناسى ۇستاعاندا كەيدە كوزدىڭ كورۋى، سويلەمەي قالۋشىلىق بولىپ، ساۋساقتار شانشىپ، السىزدەنەدى، ادام شۋ مەن جارىقتى كوتەرمەيدى، دۇرىس سويلەۋگە قابىلەتسىزدىك ورىن الادى. باس اۋرۋى ۇستامالارى كەز كەلگەن جاستا باستالا بەرەدى. نەگىزىنەن، كوبىنەسە 20-30 جاستا پايدا بولىپ، 50 جاستان سوڭ باسىلادى. باس ساقيناسى اۋرۋى كەيدە تۇقىم قۋالايدى. ول جىنىستىق جە- تىلۋدەگى گورموندىق ستاتۋستىڭ وزگەرۋىنىڭ، ءجيى كۇيزەلۋدىڭ، قاجۋدىڭ بەلگىلەرى بولۋى دا مۇمكىن. باس ساقيناسىمەن كۇرەسۋدە بەرەتىن ءدارى- دارمەكتەر بار. ۇنەمى بايسالدى بولۋ مۇمكىن بولماسا دا، ورىن العان وقيعانى سابىرلى قابىلداۋعا، قاتتى ايتىلعان سوزدەردى كوتەرە بىلۋگە ۇيرەنۋ - باس اۋرۋلارىن دامىتپاي، توقتاتۋدا ماڭىزدى قادام.

باس اۋرۋىندا تاماقتانۋ. باس اۋرۋىنا قارسى دارىلەردى كوپ قولدانعاندا اعزا وعان ۇيرەنىپ الادى دا، سونى ىزدەپ تۇرادى. اۋرۋدى ۋاقىتشا توقتاتقاننان گورى، اعزانىڭ قورعانىس قۋاتىن ارتتىرعان دۇرىس. مۇندايدا تاماقتانۋعا كوڭىل ءبولۋ ءبىرىنشى ورىندا. كەي جاعدايدا شوكولاد، كوفە، شاي، تسيترۋس جەمىستەرى نەمەسە نيكوتين، تاعى دا باسقالارعا اعزانىڭ قارسىلىعىنان دا باس اۋىرادى. مۇنى قان قىسىمىن ولشەۋ ارقىلى انىقتاۋعا بولادى. ەگەردە جەگەن تاعامىڭىز اعزانىڭ قارسىلىعىن تۋعىزباسا عانا مىنانداي ەمدەرگە، ىستەرگە كوشىڭىز:

 اۋەلى اعزانى تازالاپ الىڭىز. ول ءۇشىن 2-3 كۇن قاتارىنان جەمىس، كوكونىس شىرىندارىنان باسقا ءنار تاتپاۋ قاجەت. شىرىندى قايناعان سۋمەن ارالاستىرىپ، تاڭەرتەڭگى ساعات 8 دەن كەشكى ساعات 8 گە دەيىن ءاربىر 2 ساعات سايىن ىشكەن ءجون. ىشەكتى تازالاۋ ءۇشىن كۇنىنە 1 رەت كليزما جاسالادى. وسىلايشا 2-3 تاۋلىك اشىققاننان سوڭ كەلەسى كۇندەردە اس- اۋقات جەمىس- جيدەكتەر بولۋعا ءتيىس. نەگىزىنەن، باسى اۋىراتىندار كوبىنەسە جەمىس- جيدەك، كوكونىستەر مەن جاڭعاقتار، استىق جانە ءسۇت ونىمدەرىمەن تاماقتانسا، ول وتە پايدالى. كۇنىنە 3 رەت ەمەس، از- ازداپ 6 رەت تاماقتانعان دۇرىس. ءتاتتى (كونديتەرلىك ونىمدەر، تورتتار، ت. ب. ) ، اشى (تۇز- دالعان، قاقتالعان ت. ب. ) ، قالبىرلانعان تاعامداردان اۋلاق بولۋ قاجەت.

 alashainasy.kz