اشىعۋدىڭ ءبىز بىلمەيتىن قۇپياسى

 استانا. قازاقپارات - مەديتسيناعا نە وزگە دە عىلىمي دالەلدەمەلەرگە سۇيەنسەك، اشىعۋدىڭ كوپتەگەن پايداسى بار.

قاراپايىم مىسال رەتىندە، سەمىزدىكتەن ارىلۋ، ىشكى اينالىمدى رەتتەۋ، تۇراقتى راتسيون قالىپتاستىرۋ، قان اينالىم مەن اس قورىتۋ جۇيەلەرىن جاقسارتۋ، ىشكى ورگانيزمدى بارلىق زياندى زاتتاردان تازالاۋ، ت. ب. سەبەبى ادام بالاسىنىڭ اسقازانىنىڭ ساۋلىعى بەت- الپەتتە كورىنىپ تۇرادى. سوندىقتان دا بۇگىنگى تاڭدا «اشتىقپەن ەمدەۋ» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسىپ، كانىگى پروفيلاكتيكالىق ەمدەۋ ءتاسىلى رەتىندە پايدالانىلادى. اشتىقپەن ەمدەلۋدىڭ تاريحى تەرەڭدە. ونى سوناۋ كونە زاماننان بەرى بارلىق حالىقتار قولدانىپ كەلەدى. ايتالىق، بۇل ەمدەۋ ءتاسىلىن وسىدان ەكى مىڭ جىل بۇرىن كونە ريم دارىگەرى اسكلەپياد تا قولدانعان. گرەك ويشىلى پلۋتارح "«ءدارى ىشكەنشە ەكى كۇن اشىققانىم ارتىق» دەگەن. اشتىقپەن ەمدەلۋدىڭ ارتىقشىلىعىن مويىندايتىن وسىعان ۇقساس دەرەكتەردى كونە ءۇندى، قىتاي، جاپون جازبالارىنان دا كەزدەستىرۋگە بولادى. «كاببالا» دەپ اتالاتىن يەۆرەيلەردىڭ قۇپيا عىلىمى مەن ميستيكالىق ءپالساپاسى دا اشىعۋعا وڭ كوزقاراس تانىتۋدا. پيفاگور (ب. ز. د. VI عاسىر) ءوز شاكىرتتەرىنە ماتەماتيكا مەن ءپالساپا عىلىمىنىڭ قىر- سىرىن ۇيرەتەر الدىندا رۋحاني تازارۋ ءارى اقىل- وي زەرەكتىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ولاردان 40 كۇن اشىعۋدى تالاپ ەتەتىن بولعان.X  - Ⅺعاسىردا شىعىستىڭ شاراپاتتى دارىگەرى يبن سينا كوپتەگەن اۋرۋلاردى، اسىرەسە، شەشەك پەن مەرەزگە شالدىققانداردى اشتىقپەن ەمدەگەن. ءتىپتى، ول ءداستۇر ءالى كۇنگە ءۇندىستاندا دا بار. ماسەلەن، ءۇندىستاننىڭ رۋحاني كوسەمى گاندي ءجيى- ءجيى ءىشىپ- جەۋدەن تىيىلىپ تۇرۋدى ۇناتقان. گاندي اشىعۋعا دەنەنى تازالاۋ مەن ەمدىك قانا ەمەس، رۋحاني تازارۋ، سانا- سەزىمدى دامىتۋ تۇرعىسىنان دا باعا بەرگەن.

 اشىعۋدىڭ تۇرلەرى. اشىقتىرۋ ەمى سۋسىز، تاعامسىز جۇزەگە اسسا، وندا تولىق اشىعۋعا نەمەسە «قۇرعاق» تۇرىنە جاتادى. مەرزىمىنە قاراي ول مىناداي تۇرلەرگە بولىنەدى: قىسقا مەرزىمدى (1-3 كۇن، ءبىر اپتا، ون كۇندىك) ، ۇزاق مەرزىمدى (ءبىر اي، 40-50 كۇندىك) . وسى ۋاقىت ارالىعىندا دەنەنى بارلىق قالدىق اتاۋلىدان، ۋلى زاتتاردان تازارتۋ كوزدەلەدى. اشىعۋشىلارعا كەڭەس اشىعار الدىندا تاماقتى كوپ جەۋدەن بوي تارتىڭىز. ەڭ دۇرىسى: كەشكىلىك سۇزبە، كوكونىس سالاتى سياقتى جەڭىل- جەلپى كەشكى اس ءىشىڭىز. سودان ەرتەڭىنە تاڭەرتەڭنەن باستاپ كەشكە دەيىن سۋ عانا ءىشىڭىز. بۇل -  ءبىر تاۋلىكتىك اشىعۋ. ال ەكى- ءۇش تاۋلىكتىك اشىعۋ كەزىندە تەك سۋمەن شەكتەلۋ قاجەت. اشىعۋدىڭ العاشقى كۇنىندە كوڭىلدى تىنىشتاندىراتىن مۋزىكالاردى تىڭداپ، تازا اۋادا سەرۋەندەگەن ءجون. فيزيكالىق جانە اقىلمەن بەلسەندى اينالىساتىن ىستەردەن اۋلاق بولۋ كەرەك. ەگەر ەكىنشى كۇنى دە ءوزىڭىزدى جاقسى سەزىنسەڭىز، وندا 72 ساعاتتاق اشىعۋعا كەدەرگىسىز كوشۋىڭىزگە بولادى. دالاعا سەرۋەنگە شىققاندا جىلى كيىنىڭىز. اشىعۋ بارىسىندا بايقالاتىن العاشقى كەزدەگى السىزدىك، ۇيقىسىزدىق كەيىن كەلە جوعالادى. ءتىلىڭىزدىڭ ۇشىنداعى سارى نەمەسە اق ءتۇستى تۇيىرشەكتەر كەيىن جوعالىپ كەتەدى. ودان قورقۋدىڭ ءجونى جوق. اۋزىڭىزعا كەلگەن سىلەكەيدى جۇتپاي، تۇكىرىپ تاستاپ وتىرىڭىز. اشىعۋ كەزىندە ۋلى زاتتار دەنەدەن شىعادى، سىلەكەيدە دە سونداي زالالدى زاتتار بولادى.

 اشىعۋدىڭ اسەرى. اشىعۋ كەزىندە اعزا قانداي كۇي كەشەدى؟ اشىعۋ ناتيجەسىندە ۆەنۋلانىڭ قىل تامىرلارمەن توعىسقان جەرىندە بوس قۋىس (ۆاكۋۋم) پايدا بولادى. ال قىلتامىرلاردىڭ بوس قۋىسى ءوز كەزەگىندە قان اينالىمىنىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالادى. ەندەشە، بوس قۋىس -  ول كۇش دەگەن ءسوز. ال اشىعۋ سول بوس قۋىستى جاساۋ ارقىلى ادام دەنەسىنىڭ تۇتاستاي قوزعاۋشى كۇشىن تۋدىرادى. سۋمەن اشىعۋدىڭ پايداسى ەڭ الدىمەن، اعزالارىڭىزداعى يممۋندى قۋات كوبەيەدى. بۇل قۋات بويىڭىزداعى بارلىق اۋرۋلارعا قارسى تۇراتىن، ادام دەنساۋلىعىن قورعايتىن قۋات. ادام اعزاسى تازارادى. اس قورىتۋ سياقتى اۋىر بەينەتتەن قۇتىلعان اعزالار تىنىعادى، سوعان وراي پسيحيكالىق تىنىعۋ، ياعني ۋايىم- قايعىدان ارىلىپ، جۇيكەنىڭ تىنىشتالۋى بايقالادى.

 اشىعۋدىڭ تاعى ءبىر ۇلكەن پايداسى: ءبىر كۇنگى اشىعۋ ادام اعزاسىن ءۇش ايعا جاسارتادى دەيدى عالىمدار. ياعني، ادام نەعۇرلىم كوپ اشىقسا، سوعۇرلىم جاسارا تۇسپەك. ارتىق سالماقتان زارداپ شەگىپ جۇرگەندەر ءۇشىن اشىعۋدىڭ ەڭ ۇلكەن ناتيجەسى: بويداعى جينالعان مايدان ارىلۋ، ارتىق سالماقتان قۇتىلۋ بولىپ تابىلارى انىق. اشىعۋ -  مىندەتى، اسەرى جونىنەن تومەندەگى توپقا جىكتەلەدى:

 1.تۇراقتى تەپە- تەڭەستىرىلگەن قورەك. 2. ەكىنشى -  ىشەكتى تازالاپ، اعزادان ۋلاردى شىعارادى. 3. قورعانىس قابىلەتىن (يممۋنيتەت) رەتتەيدى. 4. ءارىڭىزدى كىرگىزەدى، سونداي- اق جاسارىپ قۇلپىرىپ كەتەسىز. اشىعۋ -  ءوزىڭدى بىردەمەدەن تەجەۋ ەمەس، كەرىسىنشە تاماقتانۋ. سەن ءوز ءتانىڭدى تاماقتان تەجەگەن مەزەتتە باسقا دەنەلەرىڭ جۇمىس ىستەي باستايدى. اشىعۋ - تەك تاماقتان باس تارتۋ ەمەس، كەيبىر سەزىمدەردەن، ءوزىڭدى مازالاپ بوگەت جاساپ جۇرگەن ويلاردان دا باس تارتۋ. ۇنەمى جەۋ، ءىشۋ، شوعىرلاۋعا قۇمارتۋدىڭ ورنىنا باس تارتۋ مەن ازات بولۋدى دا ۇيرەنۋ قاجەت. توپتاستىرىپ، جيناۋ -  كەرى كەتۋىڭدى ۇدەتەدى. ءاربىر جامان ويىڭ، سەزىمىڭ جانە قالاۋىڭ، قىستاعى اعاشتىڭ بۇتاعىنا جابىسقان قىراۋ سياقتى. قىراۋ ەرۋ ءۇشىن كوكتەمگى كۇننىڭ شۋاعى قاجەت، سول مەزەتتە ءبىز وزىمىزبەن ءوزىمىز بولامىز.

قاي ۋاقىتتا اشىققان دۇرىس؟ اشىعۋ دەنساۋلىققا جەتەلەيتىن سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋدىڭ ادەتى، ەگەر جاعدايى كەلسە كىمنىڭ بولماسىن دا، اپتاسىنا 24 ساعات اشىققانى دۇرىس بولار ەدى. وسى مەزەتتە رۋحاني ىستەرمەن عانا شۇعىلدانىڭىز: ءوزىڭىزدى شابىتتاندىراتىن جاقسى كىتاپ وقىپ، جانعا جايلى اۋەن تىڭداپ، سەزىمىڭىز بەن ويىڭىزدى تازالاڭىز. بىرنەشە تاۋلىك بويى اشىعۋ پايدالى، ءبىراق وسى كەزەڭگە سايكەس قولايلى جاعدايىڭ بولۋ كەرەك. اشىعۋدى دەمالىس كۇندەرى، نە دەمالىس ايلارىندا ۇستاڭىز. اشىققان كەزىڭىزدە اۋا تاماقتى الماستىرادى، سوندىقتان دا اشىعۋدى تازا اۋاسى بار جەردە وتكىزۋگە تىرىسىڭىز، ساياجايىڭىزعا جالعىز كەتىپ قالساڭىز تىپتەن جاقسى، ال اۋىلدى جەرلەردە تۇراتىن اعايىنداردا وسى مۇمكىنشىلىكتەردىڭ ءبارى دە بار.

 اشىعۋدىڭ كومەگىمەن قالاي تولۋعا بولادى؟ كوپتەگەن ادامدار سالماعىنىڭ ازدىعىنان زارداپ شەگەدى. ولاردىڭ كوپشىلىگى مەنەن كومەك سۇراپ، سالماقتارىن كوبەيتۋ ءۇشىن ارنايى ءمازىر تاعايىنداۋىمدى وتىنەدى. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى جاز كۇندەرىنىڭ وزىندە دە تىماۋراتىپ، توڭىپ جۇرەدى. بۇعان قوسا ولار وزدەرىنىڭ ارىقتىعىنان ۇيالادى. ولاردىڭ تۇسىنىگىنشە اشىعۋ ولاردىڭ جاعدايىن ءتىپتى تومەندەتىپ جىبەرەدى. تاماق پەن تاماقتانۋ ءبىر ۇعىم ەمەس، قۇرامى مايلى، كومىرتەگى كوپ، قانت، ءسۇت، كىلەگەي جانە ت. ب. مايلى تاماقتار قوسىلعان ءمازىر جاساۋعا بولادى، ءبىراق بۇلار سالماق قوسۋعا ءتىپتى دە كومەكتەسپەيدى، ولار وسىنداي تاماق ىشسە ودان سايىن ارىقتاي تۇسەدى. ادامنىڭ سالماعى قانشا تاماقتى جەپ ىشكەنىنە بايلانىستى ەمەس، ونىڭ اعزاعا قانشا مولشەردە سىڭۋىنە بايلانىستى. ءسىڭىرۋ ناشار بولعاندا، قانشا مايلى، كۇشتى تاماق ىشسەڭ دە جۇمىرىڭا جۇق بولمايدى، سالماق قوسىپ سەمىرمەيسىڭ. قالىپتان تىس ارىقتاۋ، دەنساۋلىقتىڭ جالپى ناشارلاۋىنىڭ بەلگىسى. ءسىڭىرۋ تومەن دەڭگەيدە بولسا، كوپ تاماق ىشكەننىڭ مۇلدەم پايداسى جوق. سالماق قوسۋدىڭ قۇپياسى مىنادا، اشىعۋدىڭ كومەگىمەن تاماق ءسىڭىرۋدىڭ جۇمىسىن جاقسارتۋ. سالماعى تومەن ادام، تەك اشىعۋ ارقىلى عانا تاماق ءسىڭىرۋ مەحانيزىمىن قالپىنا كەلتىرە الادى.

Massaget.kz