دارىگەر: ورازا اسقازان جاراسىن ەمدەيدى
Stan.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، جوعارى ساناتتى دارىگەر- ەندوكرينولوگ ريتا قاسىمالييەۆامەن سۇحباتتاسىپ، سۇراقتىڭ جاۋابىن تاپتى.
- قاسيەتتى ورازا ايى تاماقتانۋ ءتارتىبىن باقىلاۋعا الۋدىڭ ءبىر جولى ما؟
- كەز- كەلگەن رەجيم ادامعا پايداسىن تيگىزەدى. ورازا - تاماقتانۋ ءتارتىبىن باقىلاۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءسىزدىڭ ويىڭىزدى تارتىپكە كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا ءوزىڭدى استان شەكتەۋ - ول تەك ءدىني جورالعى ەمەس، سونىمەن قاتار دۇرىس تاماقتانۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى. ازىقتى باياۋ، ويلانىپ جەۋ - ونىڭ جەڭىلىرەك سىڭىرۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى.
- رامازان ايى - رۋحاني تازارۋ ايى، مەديتاتسيا ادام اعزاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
- بىلىكتى دارىگەر بولا تۇرا، كلاسسيكالىق مەديتسينادا بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن تاپپادىم. ءبىر جىلدان بەرى ۇزبەي اينالىسىپ جۇرگەن قىتاي مەديتسيناسىنا جۇگىنسەك، مەديتاتسيا ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ ەڭ ماڭىزدى كومپونەنتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ارنالار جۇيەسى، مەريدياندار، نۇكتەلەر، بەلگىلى جاتتىعۋلار - وسىنىڭ ءبارى كومەككە كەلەدى.
- ورازانى مەديتسينادا «قۇرعاق تاماقتانۋ» دەپ تە اتايدى. ول ادام اعزاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
- ورازا كەزىندە ادام ۇزاق ۋاقىت بويى ءوزىن استان تەجەيدى. جالپى كۇنىنە بەس رەتتەن تاماقتانۋ كەرەك دەگەن پىكىر قالىپتاسقان. الايدا بۇل ماسەلە تەك كەيبىر اۋرۋلارعا شالدىققان ادامدارعا جاقسى. ماسەلەن، ءوت نەمەسە اسقازان جولدارىندا اقاۋى بار ادام تۇراقتى تۇردە تاماقتانۋى كەرەك. ءبىراق قالىپتى جاعدايدا، دەنى ساۋ ادام كۇنىنە ەكى رەت تاماقتانسا دا جەتكىلىكتى. سوندىقتان دا ورازا كوپشىلىككە پايدالى دەگەن ۇعىم دۇرىس.
- ورازانى قالاي جونىمەن باستاپ جانە ءبىتىرۋ كەرەك؟
- ورازاعا دايىندىقتى الدىن الا باستاعان دۇرىس. كەم دەگەندە ەكى اپتا بۇرىن مايلى، ءتاتتى ءارى اشى تاعامداردى اس مازىرىنەن الىپ تاستاعان ابزال. العاشقى تاعام قابىلداۋ ءراسىمىن كەرىگە جىلجىتۋعا تىرىسۋ قاجەت. ماسەلەن، ءسىز كۇن سايىن تاڭعى 8 دە تاماقتانساڭىز، ونى كۇن سايىن ءبىر ساعاتقا كەرى جىلجىتىپ وتىرعان ءجون. اقىرىنداپ تاماق مولشەرىن دە ازايتىپ وتىرۋ كەرەك. استىڭ قورىتىلۋىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن اسىقپاي شايناعان ءجون. ال ورازادان شىعار كەزدە مىنا نارسەنى ەستەن شىعارماڭىز: ءبىر دەگەندە كوپتەن تاماقتانىپ، ىشىمدىك ىشە باستاساڭىز، ۇيقى بەزىمەن قيىندىقتار تۋىنداۋى مۇمكىن.
- ورازا ۇستاۋ كىمدەر ءۇشىن قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن؟
- قارتتارعا، سۋ- تۇزدىڭ الماسۋى بۇزىلعان ادامدارعا، ونكولوگيالىق دەرتكە شالدىققان، ەندوكريندىك اۋىتقۋشىلىعى بار ناۋقاستارعا، سونداي- اق، گورمونالدى تەراپيادان ءوتىپ جۇرگەن جاندار ءۇشىن ورازا قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن. سونداي- اق، بالالار مەن 21 جاسقا دەيىنگى جاسوسپىرىمدەرگە ورازا ۇستاۋعا كەڭەس بەرمەيمىن. سەبەبى ولاردىڭ اعزاسىندا گورمونالدى فون ءتۇزىلۋ پروتسەسى جۇرەدى. كىشكەنتاي بالالار ۇنەمى قوزعالىستا بولعاندىقتان، ءوزىن سۋدان تەجەگەن جاعدايدا، اعزا تورىعىپ كەتۋى مۇمكىن.
ءبىراق ءبىر قىزىعى، ورازا ديابەت پەن ۇيقى بەزى اۋرۋىنا شالدىققان كەي ناۋقاستارعا وڭىنان اسەر ەتەدى ەكەن. مۇنى زەرتتەۋ بارىسىندا امەريكا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى دالەلدەدى.
ديابەت اۋرۋىمەن اۋىراتىن ناۋقاستارعا ورازانىڭ قالاي اسەر ەتەتىنىن انىقتاۋ ءۇشىن، اتالعان دەرتتىڭ ەكىنشى فورماسىمەن اۋىراتىن 47 ناۋقاس باقىلاۋعا الىنعان. سونداي- اق، سالىستىرۋ ءۇشىن دەنى ساۋ ادامداردى تەكسەرىسكە العان. زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا، ناۋقاستاردىڭ سالماعى، قان بوياۋى مەن اعۋىز مولشەرى وزگەرىسكە ۇشىراماعان. عالىمدار ورازا ۇستاۋ - اۋرۋدىڭ اسقىنۋىنا اسەر ەتپەيتىنىن انىقتادى. ال اسقازان قىشقىلىنىڭ مولشەرى از نەمەسە شامادان تىس بولعان ادامداردا ونىڭ كورسەتكىشى ءبىر قالىپقا كەلگەن. ياعني، ورازا اسقازان جاراسىنىڭ نەگىزگى سەبەبى بولىپ تابىلاتىن - قىشقىلدىڭ ارتۋىنا جول بەرمەيدى.
- ورازا كەزىندە قانداي تاعامدار جەۋ كەرەك؟
- ورازا كەزىندە نەگىزگى ەكى تاماق ءىشۋ پروتسەسى بار. ول - اۋىز اشار جانە سارەسى. اۋىز اشاردى اعۋىزدى تاعامداردان باستاعان ءجون. بۇل - قانت مولشەرىنەن اسىپ كەتپەي، ازىق بىرتىندەپ ءسىڭۋى ءۇشىن قاجەت. ول - ەت، تاۋىق، بالىق، سۇزبە جانە كوكونىستەردەن جاسالعان سالات. كومىرسۋلى تاعامداردى كەشكى اس قابىلداۋ راسىمىنە قالدىرعان دۇرىس. سەبەبى كومىرسۋ ءينسۋليننىڭ قانعا ءسىڭۋىن تەزدەتەدى. ال ونىڭ ناتيجەسىندە ادام تەز اشىعادى.