نوبەل سىيلىعىن السا دا ۇمىتىلعان جازۋشى
اكەسى كارل ليۋدۆيگ حەيزە بەرلين ۋنيۆەرسيتەتىندە فيلولوگيادان ساباق بەرىپ، اناسى يۋليا زاالينگ وقىمىستى اۋلەتتىڭ قىزى بولاتىن. سول سەبەپتى حەيزەلەر جانۇسىنا زيالى قاۋىم وكىلدەرى كوپ كەلەتىن. ولاردىڭ ىشىندە كەيىن پاۋلدىڭ ۇستازى بولعان فرانتس كۋگلەر دە بار ەدى. بەرلين ۋنيۆەرسيتەتىندە پاۋل ادەبيەت پەن فيلولوگيانى تەرەڭ ۇيرەنەدى. 1852 -جىلى ديپلومىن العاننان كەيىن يتالياعا وقۋىن جالعاستىرۋعا كەتەدى. مىنە، وسى ساپار وعان ۇلكەن اسەر بەرىپ، دانتە، بوككاچچو جانە دجاكومو لەوپاردي سىندى يتاليان جازۋشىلارىنان شابىت الادى.
يتاليادا ءجۇرىپ اڭگىمە، ولەڭ، پەسالار جازا باستايدى. 1854 -جىلى كورول ماكسيميليان II حەيزەگە ۇلكەن كولەمدە ستەپەنديا تاعايىنداپ، ميۋنحەندە جاساۋ، پاتشالىق جاعىندا بولۋدى ۇسىنادى. حەيزەنىڭ نەگىزگى جۇمىسى پاتشا جانىندا ونى قولداپ- قۋاتتايتىن كەشتەردە ءجۇرۋ بولاتىن. قارجىلىق جاعىنان ءومىر بويى قامتاماسىز ەتىلگەن حەيزە ۇستازىنىڭ قىزى مارگارەت كۋگلەرگە ۇيلەنەدى جانە ودان ءتورت پەرزەنتتى بولادى. جايلى وتباسى، تىنىش ءومىر حەيزەنىڭ شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋىنا قولايلى ورتانى جاراتتى.
الدىمەن ول 1855 -جىلى "اررابياتا" ("L'arrabiata") اتتى كىتابىن جارىققا شىعارادى. سودان سوڭ "ماريون" ("Marion") ، "ترەپيلىق قىز" ("Das Madchen von Treppi"، 1858) ، "اندرەا دەلفين" ("Andrea Delfin"، 1859) ، "انامنىڭ پورترەتى" ("Bild der Mutter"، 1859) اتتى شىعارمالارى بىرىنەن كەيىن ءبىرى باسپادان جارىققا شىقتى. اڭگىمە مەن حيكايالاردان بولەك حەيزە كوپتەگەن پەسالار دا جازدى. 1866 -جىلى جازعان "گانس لانگا" ("Hans Lange"، 1866) ، 1899 -جىلى جازعان "ماريا ماگدالينا" ("Maria von Magdala"، 1899) درامالارى ءوز ۋاقىتىندا ساحنالاندى جانە ءبىرشاما داڭقتى دا بولدى. ادەبيەت تاريحىندا حەيزەنى پروزايك رەتىندە تانيدى. ونىڭ "عاسىر بالالارى" ("Kinder der Welt"، 1873) ، "جانناتتا" (Im Paradiese"، 1875) جانە "مەرلين" ("Merlin"، 1892) سىندى شىعارمالارى ءبىرشاما تانىمال. ال اقىن رەتىندە ول مۇلدە ۇمىتىلعان. تەك قانا الەسساندرو ماندزوني، لەوپاردي تاعى باسقا اقىنداردان اۋدارعان ولەڭدەرى عانا كىتاپحاناداعى جۇرتشىلىققا تانىس.
1910 -جىلى پاۋل يوحانن ليۋدۆيگ فون حەيزە "ادەبيەتتەگى ليريكالىق ولەڭدەرى، ءونىمدى ەڭبەگى، دراماتۋرگ، رومانيست جانە الەمگە ايگىلى رومانداردىڭ اۆتورى رەتىندە ءوزىنىڭ ۇزاق جانە ءونىمدى مانسابىندا كورسەتكەن ونەرى جانە بيىك يدەاليزمى" ءۇشىن "نوبەل" اتىنداعى سىيلىققا لايىق دەپ تابىلادى. بۇل نەمىس ادەبيەتىندەگى العاشقى "نوبەل" سىيلىعى بولاتىن. ماراپاتتاۋ راسىمىندە ۆيرسەن: "حەيزە زاماناۋي پسيحولوگيالىق حيكايالاردىڭ جاراتۋشىسى جانە گەرمانيانىڭ ەڭ عاجاپ اقىنى" دەگەن ىستىق ىقىلاسىن ءبىلدىردى. ناۋقاس بولۋىنا بايلانىستى ماراپاتتاۋ كەشىنە حەيزەنىڭ ءوزى كەلە المادى. التىن مەدال مەن چەكتى سول كەزدەگى گەرمانيانىڭ شۆەتسياداعى ەلشىسى گراف فون پۋكلەر الدى. سول 1910 -جىلى حەيزە "نوبەل" سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى عانا ەمەس، ميۋنحەننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى دا بولدى.
ارادا 4 -جىل وتكەسىن وكپە قابىنۋى اۋرۋىنان پاۋل يوحانن ليۋدۆيگ فون حەيزە كوز جۇمدى. حەيزە ءوزىنىڭ 74 جىلدىق عۇمىرىندا ادەبيەتتىڭ قارا جۇمىسشىسىنداي قىزمەت ەتتى. ارتىندا 24 تومدىق اڭگىمەلەر، 6 رومانى، 9 ولەڭدەر جيناعى مەن اۋدارمالارى قالدى. ءبىراق ونىڭ ادەبيەتتەگى داۋرەنى ۇزاققا بارمادى. ولىمىمەن كوپ وتپەي ۇمىتىلا باستادى. "حەيزە روماندارى جاقسى وقىلعانىمەن بۇل جانرعا شىن مانىندە ءتۇپنۇسقالىق شىعارما اكەلدى دەپ ايتۋ قيىن"، - دەپ جازدى اعىلشىن سىنشىسى ە. ك. بەننەتت.
Massaget.kz