مەنى ناعىز دارىگەر قىلعان - ءومىر ساباقتارى - سەرىك اقشولاقوۆ، ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى

استانا. قازاقپارات - سەرىك قۋاندىق ۇلى اقشولاقوۆ - مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميگى، ق ر عىلىم مەن تەحنيكا سالاسىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى». «ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعى» ا ق باسقارما ءتوراعاسى.

- ءوزىڭىزدى جاقسى بىلەتىندەر اسكەري ۇشقىشتىڭ بالاسى دەيدى. اۋىلدىڭ شاڭىنا اۋناپ وسكەن بالانى اتاقتى دارىگەر بولۋعا كىم باۋلىدى؟

- مەن دە اۋىلدىڭ بالاسىمىن. اكەم سوعىسقا قاتىسىپ، كەيىننەن اسكەري قىزمەتكە الىندى. سول جاقتان اسكەري ۇشقىش بولىپ ورالدى. ونىڭ ءجۇرىس- تۇرىسى، كۇندەلىكتى ءومىر سالتى تەمىردەي تارتىپكە نەگىزدەلدى. ءبىزدى ەرتە وياتىپ، جۇمىسقا جەگەتىن. قاتالداۋ كىسى بولعان سوڭ، كوپ ادام سىرتىنان باتىلى بارا بەرمەيتىن. سول اكەم - ءبىر ءۇيدىڭ ۇلدان جالعىزى. شەشەم دە جالعىز. ايتايىن دەگەنىم، ءبىزدىڭ ءۇي ناعاشى اتامنىڭ ۇيىمەن ىرگەلەس بولدى. «جىگىتتىڭ جاقسىسى - ناعاشىدان» دەمەكشى، ومىرلىك جولىمدى تاڭداۋعا ناعاشى اتامنىڭ ىقپالى بولدى. ول كىسى تەگىن ادام ەمەس ەدى. بويىندا قازاقى ەمشىلىگى بار، الدىنا كەلگەن اۋرۋدى قارايتىن. ەم- شوپپەن ەمدەپ، سىنىق سالاتىن. كوپ سويلەمەيتىن ءبىرتوعا جان. ءبىر قىزىعى، ۇيگە كىم كەلەتىنىن الدىن الا ءبىلىپ وتىراتىن ەدى. مەن وسى كىسىنىڭ جانىندا ءوستىم. كۇندە تاڭەرتەڭ قولىنا سۋ قۇيىپ، كەشكىسىن بىرگە باتىرلار جىرىن وقىپ، جىراۋلار تۋرالى ايتىساتىنبىز. اتامنىڭ ءىس- ارەكەتىن بويىما سىڭىرگەندىكتەن بە، مەنىڭ دە سىنىق سالاتىن قاسيەتىم بولدى.

ەستىگەندە تاڭ قالاتىن شىعارسىز. دەگەنمەن نەيروحيرۋرگيا سالاسىنا كەزدەيسوق جاعدايدا كەلدىم. العاشقىدا ءوزىمدى تراۆماتولوگ دارىگەردىڭ جۇمىسىنا دايارلاعانمىن. بەسىنشى كۋرستان باستاپ بوس ۋاقىتىمنىڭ ءبارىن تراۆماتولوگيا كافەدراسىندا وتكىزدىم. ستۋدەنتتىك ۇيىرمەلەرگە باردىم، ءتىپتى جۇمىس ىستەي باستادىم. الايدا ءبىر عانا وقيعا مەنىڭ كەيىنگى جولىمدى تۇبەگەيلى وزگەرتىپ جىبەردى.

كونوۆالوۆپەن كەزدەسۋ

- ول قانداي وقيعا ەدى؟

- ءبىر كۇنى ءوزىم جۇمىس ىستەپ جۇرگەن اقتوبە قالاسىنا ماسكەۋدەن اكادەميك ن. ن. بۋردەنكونىڭ عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنان جاس اكادەميك الەكساندر كونوۆالوۆ كەلدى. مەن ول كەزدە 26 جاستامىن. ەندى عانا مەديتسينالىق اكادەميانى اياقتاعانمىن. بۇل كەزدەسۋ مەن ءۇشىن جاي عانا ساتتىلىك ەمەس، جوعارىعا دەگەن جولداما بولدى. ءبىز جاقسى ارالاسىپ كەتتىك، ول مەنىڭ ۇيىمدە بەس كۇن بويى قوناقتا بولدى. ءبىر سوزىندە: «سەرىك، ماعان كەل، نەيروحيرۋرگيانى ۇيرەتەمىن» دەدى. كونوۆالوۆتىڭ وسى ءسوزى سوڭىندا مەنىڭ تاعدىرىمدى انىقتادى.

- ياعني، ماسكەۋدەن ءبىر- اق شىقتىڭىز با؟

- مەن تراۆماتولوگ بولعىم كەلەتىنىن ايتتىم ءارى ماسكەۋدەگى تراۆموتولوگيا جانە ورتوپەديا ينستيتۋتىنا وقۋعا تۇسۋگە كومەكتەسۋىن سۇرادىم. بۇعان كونوۆالوۆ كۇلىپ جىبەردى. «الدىمەن كەل، سودان كەيىن شەشىم قابىلدايسىڭ» دەدى. وسى اڭگىمەدەن كەيىن، تاۋەكەل دەپ ەشتەڭەگە قاراماستان، ەشكىممەن اقىلداسپاستان، بەيتانىس قالاعا تارتىپ كەتتىم.

مەن سول كەزدە ءوز ارمانىمدى وزگەرتكەن جوقپىن، كەرىسىنشە، ىزدەگەنىمدى تاپتىم. حيرۋرگياداعى بۇل كاسىپ اناعۇرلىم كۇردەلى، اناعۇرلىم جۇمباق جانە ەڭ باستىسى بىزدەر ءۇشىن، قازاقستاندىقتار ءۇشىن، جاڭا كاسىپ ەدى.

- سول كەزدەرى ءبىزدىڭ ەلدەگى جاعداي قانداي ەدى؟

- قازاقستاندا 80-جىلداردىڭ باسىندا ءدال مۇنداي نەيروحيرۋرگيا بولماعان. بۇل - يگەرىلمەگەن تىڭ سالا. ەلىمىز بولىمشەلەردى اشۋعا ەندى عانا بەل بۋىپ جاتقان. ال مەن مۇندا قىزمەتتى جاڭا عانا باستاعان دارىگەر بولا تۇرا، اكادەميك ن. ن. بۋردەنكونىڭ عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورىنىڭ كابينەتىندە وتىرمىن! ءيا، مەن ءتىپتى ءوزىمنىڭ وسى جەردە وتىراتىنىمدى ەلەستەتىپ تە كورگەن ەمەسپىن. سەبەبى بۇل اراعا ءتىپتى عىلىم دوكتورلارىنىڭ ءوزى دە كىرە المايتىن. مەن مۇنى ءقازىر تۇسىنەمىن، بۇل ويعا سىيمايتىن جاعداي - ەشقانداي اعا- كوكەسىز وسىنداي بەدەلدى ادامنىڭ الدىنا كەلۋ جانە نەيروحيرۋرگياعا قاتىستى بارلىق سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ الۋ.

بارلىعىن كورىپ- بىلگەننەن كەيىن ديرەكتور ماعان جىل سايىن كەلىپ تۇرۋدى تاپسىرا وتىرىپ، العاشقى ەكى جىل قازاقستاندا نەيروحيرۋرگ بولىپ جۇمىس ىستەۋدى ۇسىندى. سودان بەرى مەن جىل سايىن دەمالىسىمدى ماسكەۋ عزي- دە وتكىزدىم جانە ينستيتۋت ءۇشىن اق حالات كيگەن ءوز ادامىنا اينالدىم. بۇل مەن ءۇشىن بارلىق ارمانىمنان دا جوعارى ەدى.

تاجىريبەدەن وتكەننەن كەيىن اسپيرانتۋراعا تۇسۋگە بەل بۋدىم. ءدال سول كەزدە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ءبىر ورىن بولىنە قالدى. ءبىراق وسى ساتتە ەكى جىلداعى جاقسى جۇمىسىم ءۇشىن مەنى ماقتاپ جۇرگەن كونوۆالوۆ اسپيرانتۋرادان اينىتىپ تاستادى. «ءوز قىزمەتىڭدى بۇلايشا باستاما. اسپيرانتۋرا - بۇل عىلىم ءۇشىن. سەنىڭ دارىگەر بولۋىڭ كەرەك، مەن ساعان ەكى جىل كلينيكالىق ورديناتۋرانى ۇسىنامىن، ال سودان كەيىن اسپيرانتۋراعا تۇسە بەر» دەدى جاناشىرلىقپەن. بالكىم، وسى ادامعا «گيپنوزدالعان» بولارمىن، ايتەۋىر، ويلانباستان كەلىسىمىمدى بەردىم. سول كەزدەن باستاپ مەن وتاندىق نەيروحيرۋرگيا سالاسىنا قىزمەت ەتىپ كەلەمىن.

ورتالىقتا 15 مىڭداي وپەراتسيا جاسالدى

- قازىرگى ۋاقىتتا نەيروحيرۋرگتاردى دايارلاۋ دەڭگەيى قالاي دامىپ كەلەدى؟

- ارينە، بۇتىندەي وزگەرىسكە ۇشىرادى، بۇل باعىتتىڭ ءوزى عالامدىق وزگەرىستەردى باسىنان كەشىردى. وتىز جىلدان استام ۋاقىت جۇمىس جاسايتىن وتاندىق نەيروحيرۋرگيانىڭ دامۋى تۋرالى ايتار بولسام، بىزدە ادام ءومىرىن ساقتاپ قالعان «التىن قولدى» حيرۋرگتار بولدى. ادام ءومىرىن قۇتقارۋ اسا قىمباتقا ءتۇستى. ەسكىرگەن قۇرال- جابدىقتار، قارابايىر جابدىقتالعان وپەراتسيا جاساۋ زالدارى، ءدارى- دارمەكتەردىڭ تاپشىلىعى... حيرۋرگيانىڭ الەمدىك سوڭعى ادىستەمەلەرىنە قول جەتكىزۋ ارمان بولاتىن. اللاعا شۇكىر، سوڭعى ون جىل ىشىندە نەيروحيرۋرگيا سالاسىندا ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋ ورىن الدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولداۋىمەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى وزگەرىستەر ءبىزدىڭ سالامىزعا تىڭ سەرپىن اكەلدى. ناقتى ايتسام، ۇلتتىق نەيروحيرۋرگيا ورتالىعى قۇرىلعالى 8 جىل ىشىندە ورتالىق ازيا مەن ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بۇرىن- سوڭدى قولدانىلماعان 60 تان اسا جاڭا تەحنولوگيا ەنگىزىلدى. ورتالىقتا شامامەن 30 مىڭعا جۋىق ناۋقاس ەمدەلدى، 15 مىڭداي وپەراتسيا جاسالىندى. ونىڭ % 70- ىندا جاڭا تەحنولوگيالار قولدانىلدى.

كادرلاردىڭ الەۋەتى تۋرالى ايتسام، مۇندا 93 دارىگەر جۇمىس ىستەيدى، ونىڭ % 44,4- ى - جوعارعى ساناتتى. 17 پايىزى ءبىرىنشى ساناتقا يە بولسا، 230 ورتا مەديتسينالىق پەرسونال بار. دارىگەرلەرىمىز ا ق ش، يتاليا، شۆەيتساريا، اۆستريا، گەرمانيا، يزرايل جانە رەسەيدىڭ ۇزدىك كلينيكالارىندا تاعىلىمدامادان وتكەن.

قازىرگى ۋاقىتتا دارىگەرلەردىڭ كوبى اعىلشىن ءتىلىن upper-intermediate دەڭگەيىندە مەڭگەرگەن. عىلىمي قىزمەتكەرلەر 4 مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى، 3 PhD دوكتورى، 16 مەديتسينا عىلىمىنىڭ كانديداتى بار.

- جالپى، نەيروحيرۋرگيالىق اۋرۋلاردىڭ ەرتە كەزەڭىن قالاي انىقتاۋعا بولادى، الدە تەز ارادا دارىگەرگە كورىنۋ قاجەتتىگىن سەزدىرەتىندەي ناقتى سىرقات بەلگىسى پايدا بولا ما؟

- نەيروحيرۋرگيالىق پاتولوگيانىڭ ءتۇرى كوپ. ول ءارتۇرلى سىرقات بەلگىلەرىمەن كورىنىس بەرۋى مۇمكىن. ءاربىر نەيروحيرۋرگيالىق سىرقات ءۇشىن، اسىرەسە اۋرۋدىڭ ەرتە كەزەڭدەرىندە وزىنە ءتان ناقتى ءبىر بەلگىلەرى بولادى. ماسەلەن، اۋرۋ بارىسىنداعى كلينيكالىق سۋرەت الۋان ءتۇرلى. بارلىق كورىنىستەر مەن سىرقات بەلگىلەرى باس ميىنىڭ قاي تۇسى نەمەسە قاي بولىگى اۋرۋمەن زاقىمدالعاندىعىنا بايلانىستى. ادەتتە، باستىڭ ءارتۇرلى بولىكتەرىندەگى اۋرۋ، باستىڭ اينالۋى، جۇرەك اينۋ، لوقسۋ، قاتتى شارشاۋ، ۇيقى باسۋ، جادى ماسەلەسى، گالليۋتسيناتسيالار، ەپيلەپتيكالىق تالما، قوزعالىس ۇيلەسىمىنىڭ بۇزىلىسى ءتارىزدى بەلگىلەر بايقالادى.

باس اۋرۋى، شۋىل جانە باستىڭ اينالۋى، جادىنىڭ تومەندەۋى، ەستۋدىڭ ناشارلاۋى، شارشاۋدىڭ جوعارىلاۋى، جۇمىس قابىلەتتىلىگىنىڭ تومەندەۋى تارىزدەس سىرقات بەلگىلەرى تەك قانا كارى ادامداردا عانا ەمەس، ءتىپتى ورتا جاستاعى ادامدار مەن جاستاردا دا كەزدەسەدى.

كوبىنە ناۋقاستار، ءتىپتى كەيبىر مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەر دە مۇنداي شاعىمدارعا باسا نازار اۋدارمايدى. جۇلىن پاتولوگياسى بارىسىندا نەعۇرلىم ءجيى شاعىم بەلدىڭ اۋرۋىنا، مويىننىڭ اۋرۋىنا، اياقتارداعى سوزىلمالى اۋرۋلار، قول- اياقتىڭ جانسىزدانۋى، شانشۋ، جاۋىرىن اراسىنىڭ اۋرۋى جانە باسقا دا سىرقات بەلگىلەرى بولىپ تابىلادى.

- ورتالىقتا نەيروحيرۋرگيالىق وتالاردىڭ بارلىق ءتۇرى جۇرگىزىلە مە؟

- قازىر قازاقستانداعى نەيروحيرۋرگيا وتە بەلسەندى دامىپ كەلەدى. الايدا قىسقا ۋاقىت ارالىعىندا ۇلكەن جارىلىس جاساۋ مۇمكىن ەمەستىگىن ەسكەرۋ قاجەت. قالىپتاسۋ كەزەڭى بولادى. مەديتسيناداعى كەز كەلگەن باعىتتىڭ دامۋى ءۇشىن بەلگىلى ءبىر ۋاقىت قاجەت. دەگەنمەن قازاقستان نەيروحيرۋرگياسىنداعى الەمدىك تابىستار باسقا ەلدەرگە قاراعاندا ەرەكشە قارقىنمەن ەنگىزىلىپ جاتقاندىعىن سەنىمدى تۇردە ايتا الامىن. ءبىز ۇزدىك الەمدىك تاجىريبەگە قول جەتكىزدىك. دارىگەردىڭ بىلىكتىلىگىمەن قوسا، قازىرگى زامانعا ساي جابدىق پەن تەحنيكا دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ءبىز جاڭا جابدىقتار الۋعا، تۇراقتى تۇردە جاڭا قىزمەتتەر ەنگىزىپ تۇرۋعا جانە تەحنولوگيالاردى جەتىلدىرۋگە تىرىسامىز. بۇگىنگى تاڭدا ءبىز گامما- پىشاق قولدانىلعان وپەراتسيالاردان باسقا، وپەراتيۆتىك ارالاسۋلاردىڭ بارلىق تۇرلەرىن جۇرگىزەمىز. وسى باعىتتى پراكتيكاعا ەنگىزۋ ورتالىقتىڭ جوسپارىندا بار.

ميلليمەترلىك قاتەلەسۋ - قاۋىپتى

- ادامنىڭ ميى - جۇمباق جاراتىلىس. «عىلىمنىڭ دامىعانى سونشا، باستى تەسپەي- اق ميعا وتا جاسالادى» دەگەن پىكىر قانشالىقتى شىندىق؟

- ءبىز باس ميىنىڭ تامىرلى اۋرۋلارىن ەمدەۋدىڭ تومەن ءينۆازيۆتى ادىستەرىن پايدالانامىز. مۇنداي وپەراتسيالار ميدىڭ باس سۇيەگىن تەسۋسىز جۇرگىزىلەدى. ياعني، تامىرعا كاتەتەر ارقىلى ەنەدى، ەمدەۋ ءينسۋلتتىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى. سونىمەن قاتار، ومىرتقا جانە جۇلىن ميى پاتولوگياسى بارىسىندا رەكونسترۋكتيۆتى وپەراتسيالار جاسالىنادى. بۇكىل ورتا ازيادا جوق فۋنكتسيونالدىق نەيروحيرۋرگيا بولىمشەسىن اشقانىمىزدى ماقتانىشپەن ايتا الامىن. پاركينسون اۋرۋىن، ءارتۇرلى قوزعالىستىق بۇزىلىستاردى، ەپيلەپسيانى، بالالارداعى باس ميى اۋرۋلارىن، بتسس كەيبىر تۇرلەرىن ەمدەيمىز. باس ميىنىڭ تەرەڭ ورنالاسقان ىسىگىنە وپەراتسيا جاساۋ بارىسىندا ناۆيگاتسيالىق جۇيەنى قولدانامىز. بۇل ءدال ءتۇسۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى. ميدا ومىرلىك ماڭىزدى ۋچاسكەلەر ورنالاسقان، ميلليمەترلىك قاتەلەسۋ بولسا، ادام سويلەۋدەن ايىرىلادى نەمەسە ول مۇلدەم سال اۋرۋىنا ۇشىراۋى مۇمكىن.

- ال نەيروحيرۋرگيانىڭ وڭىرلىك دامۋى قاي ساتىدا تۇر؟

- وڭىرلىك نەيروحيرۋرگيالىق قىزمەتتىڭ دامۋ دەڭگەيى جىل سايىن جاقسارا تۇسۋدە. ءبىزدىڭ ورتالىقتا بۇعان شامادان تىس كومەك كورسەتىلەدى. تۇراقتى تۇردە ورتالىقتا وڭىرلەرگە جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ترانسفەرتى، ورتالىق نەگىزىندە ايماقتاعى مامانداردى وقىتۋ، ءارتۇرلى كونگرەستەر، سەمينارلار، وقۋ كۋرستارىن، تەلەكونفەرەنتسيالاردى وتكىزۋدى ۇيىمداستىرۋ جۇزەگە اسىرىلادى. بارلىق وڭىرلەردىڭ نەيروحيرۋرگتارىن باسىن بىرىكتىرگەن قازاق نەيروحيرۋرگتار قاۋىمداستىعى تابىستى قىزمەت ەتىپ كەلەدى.

قازىرگى كۇندە وڭىرلىك نەيروحيرۋرگتارىمەن 1-3-ساناتتاعى كۇردەلىلىكتەگى نەيروحيرۋرگيالىق وپەراتسيالار جاسالادى. الايدا مەديتسينالىق ۇيىمدارداعى ماتەريالدىق- تەحنيكالىق بازاداعى جەتكىلىكسىزدىك ايماقتا نەعۇرلىم كۇردەلى نەيروحيرۋرگيالىق ارەكەتتەردى جاساۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. سونىمەن بىرگە، بىرنەشە وبلىستار قاتارىنداعى بالالار نەيروحيرۋرگيالىق قىزمەتىنىڭ جوقتىعى، سايكەسىنشە، بالالار نەيروحيرۋرگتەرىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى وزەكتى ماسەلە بولىپ وتىر.

جارىق كورمەگەن بالانىڭ تاعدىرىنا دا جاۋاپتى بولدىم

- ءسىزدىڭ ورتالىققا كوبىنەسە قانداي اۋرۋعا شالدىققان ناۋقاستار جۇگىنەدى؟

- بىزگە كوبىنە باس جانە جۇلىن ميىنىڭ ىسىگىنە شالدىققان، باس ميى تامىرلارىنىڭ اۋرۋىنا شالدىققان ناۋقاستار، ءارتۇرلى قوزعالىس بۇزىلىستارى بار ناۋقاستار جۇگىنەدى. بۇدان باسقا، ءبىز بالالارداعى ءارتۇرلى نەيروحيرۋرگيالىق پاتولوگيالاردى ەمدەيمىز.

- مۇنداي اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قالاي كۇتىنگەن ءجون؟

- تۇرعىندارعا تەك قانا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ءوز دەنساۋلىعىنا وتە مۇقيات قاراۋدى ۇسىنار ەدىم. ماسەلەن، قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنا ادامدار ۇنەمى ابايسىزدا ۇشىرايدى. شىلىم شەگۋ جانە ماسكۇنەمدىك ءتارىزدى زياندى ادەتتەر زاقىمداۋشى فاكتورلار بولىپ تابىلادى. اسقازان- ىشەك جولدارىنىڭ جاعدايىن قاداعالاپ وتىرۋ جانە ازىقتانۋدا جەمىس- جيدەكتەر مەن كوكونىستەردى كوپتەپ پايدالانۋ وتە ماڭىزدى. ولار اسقازان موتوريكاسى ءۇشىن پايدالى عانا بولىپ قويمادى، وعان قوسا، اعزاعا دارۋمەندەر تۇسۋىنە ىقپال ەتەدى، ياعني بۇل دەگەنىمىز - ادامنىڭ يممۋنيتەتى تەك قانا نىعايا تۇسەدى دەگەن ءسوز. ءار ادام ءوز اعزاسىن تىڭداي ءبىلۋ كەرەك، اعزا ۇنەمى قانداي ماسەلە بار ەكەندىگىن ءوزى- اق بىلدىرەدى. بۇعان سەنۋ قيىنداۋ، ءبىراق كوبىنە شىندىققا الىپ كەلەدى. ءار ازامات ءۇشىن دەنساۋلىق - ونىڭ بار بايلىعى. بۇل - بۇتىندەي مەملەكەتتىڭ الدىندا تۇرعان جاۋاپكەرشىلىك.

- ءار حيرۋرگتىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىندە ەستەن كەتپەس وقيعالار بولادى. ءسىز ءۇشىن قانداي ءسات ءالى كۇنگە دەيىن ۇمىتىلماي كەلەدى؟

- 2008 -جىل. ءبىر پەرزەنتحانانىڭ باس دارىگەرى قوڭىراۋ شالدى. قيىن جاعداي بولعان. بوسانۋشى ايەل ءولىم مەن ءومىر اراسىندا جاتىر. كومپيۋتەرلىك توموگرافيا جاساپ ۇلگەردىك جانە ارتەريا- ۆەنالىق مالفورماتسيانىڭ وتە ۇلكەن جارىلىسىن جانە بۇل ايەلدىڭ ميىنا قان قۇيىلىپ جاتقاندىعىن دياگنوستيكالادىق. ول 26 جاستا ەكەن. ءبىرىنشى جۇكتىلىك. قابىلداۋ بولمەسىنە ايەلدى الىپ كەلگەندە، تىنىس الۋى توقتاپ قالدى. بۇل مەرزىمىنەن بۇرىن بوسانۋعا الىپ كەلدى. ءتىپتى، تالقىلايتىن ۋاقىت جوق. ايەلدى بىردەن وپەراتسيا بولمەسىنە كوتەردىك جانە ەكى بريگادا وپەراتسيانى باستاپ تا كەتتىك.

ناتيجەسىندە مىناداي جاعداي بولدى: ميدىڭ ءىسىنۋى باستالىپ كەتۋى مۇمكىن بولعاندىقتان، باس ميىنا وپەراتسيا جاسادىم، ال گينەكولوگتار بولسا بالانى قۇتقاردى. ازداعان مينۋتتار ىشىندە ومىرگە بالا كەلگەنى ەسىمدە. ءبىراق بالادا ءومىر ءسۇرۋ بەلگىسى بايقالعان جوق - جىلامادى. بالا دا ناركوزدا بولىپ شىقتى. وپەراتسيا 8 ساعاتقا سوزىلدى. ايەل 21 كۇن كومادا جاتتى. سودان كەيىن ويانىپ، ومىرگە قايتا ورالدى.

 ايتا كەتەيىن، اۋرۋىنان ايىققان ايەل نەيروحيرۋرگتاردىڭ ەكىنشى سيەزىندە ءبىزدىڭ قوناعىمىز بولدى. وسى وپەراتسيا ءالى كۇنگە دەيىن ەسىمنەن كەتپەيدى. بۇل مەنىڭ الدىمداعى ءبىر عانا ادامنىڭ تاعدىرى ەمەس، بىردەن ەكى ادامنىڭ تاعدىرى، ءالى مىنا جارىق دۇنيەنى كورمەگەن ادامنىڭ تاعدىرىن شەشەتىن ءسات ەدى.

تاعى ءبىر وقيعا ەسىمنەن كەتپەيدى. 2012 -جىل. الماتىدان قوڭىراۋ شالدى. اڭگىمە 36 جاستاعى ايەل تۋرالى. ول ءۇش مارتە ەكو ۇرىقتاندىرۋدان كەيىن عانا جۇكتىلىككە قول جەتكىزگەن ەكەن. وكىنىشتىسى، كۇردەلى باس ميىنىڭ ىسىگى تابىلعان. كەز كەلگەن ۋاقىتتا ءولىپ كەتۋى مۇمكىن. دارىگەرلەر قورىققاننان جاساندى جولمەن بوسانۋدى ۇسىنعان. ءبىز بۇل ىسكە ايەلدىڭ جاعدايىن باقىلاپ وتىرۋ ءۇشىن انا مەن بالا ورتالىعىنىڭ دارىگەرلەرىن شاقىردىق.

 ايەلدى بىزگە الىپ كەلگەننەن كەيىن وپەراتسيانىڭ ءجۇرۋ بارىسىن تالقىلادىق. سول كەزدە ايەلدىڭ كۇيەۋىنە قاراپ وتىرىپ، ەگەر بۇل بالا بولماسا، وسى وتباسى كۇيرەيتىنىن سەزدىم. ايەل بولسا بالانىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ولىمگە دە دايار ەدى. بىزگە الەمدىك تاجىريبەگە سۇيەنۋدەن باسقا امال قالمادى. كورشى ورتالىقتاعى ارىپتەستەرىم مەن ىسىكتى العانشا بالانىڭ جۇرەك قاعىسىن قاداعالاپ وتىردى. ايەلدىڭ ءوز- وزىنە كەلگەننەن كەيىن ەڭ ءبىرىنشى سۇراعى بالانىڭ اماندىعى ەدى. ءوزىنىڭ جاعدايى تۋرالى ءتىپتى بىردە- ءبىر سۇراق قويمادى. ءبىز سول كەزدە ارەكەتىمىزدىڭ وتە دۇرىس بولعاندىعىن تۇسىندىك. ءبىز بالانى ساقتاماعان بولساق، ايەلدىڭ ءومىرى دە ۇزىلەر ەدى.

ەڭ ۇلكەن باقىت - ناۋقاستارىڭدى ساۋ قالپىندا كورۋ

- مويىنداۋ كەرەك، كەيدە پەندە بولعان سوڭ اينالامىزدا ارزان كۇلكى، بوس اڭگىمە، ورىنسىز قالجىڭدار ورىن الىپ جاتادى. ال مۇندا ءسىز سەكىلدى ادامدار جان تەبىرەنەرلىك ءتۇرلى جاعدايدى باستان كەشىرۋدە. ءسىز ءۇشىن ءومىردىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى نەدە؟

- مەن ءۇشىن ومىردەگى باستى ماراپات - ءوز ناۋقاستارىمدى دەنى ساۋ جانە باقىتتى قالپىندا كورۋ. ءوزىم ءبىر كەزدەردە كومەك بەرگەن ادامداردى كەزدەستىرگەندە قانداي قۋانىش سەزىمى بيلەيتىندىگىن كورسەڭىز! ولاردىڭ ەسىمدەرىن بىلمەيمىن دە، ال ولار بولسا ۇنەمى مەنى ەستەرىنە الىپ، ارنايى كەلىپ امانداسىپ، العىستارىن ايتىپ تۇرادى.

مەنى ناعىز دارىگەر قىلعان - ءومىر ساباقتارى. مەن دە مۇمكىندىگىنشە بار بىلگەنىمدى، ءبىلىمىمدى بەرۋگە تىرىسامىن. وسى جىلدار ىشىندە 5 مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورىن، 25 كانديداتىن، 30-دان استام كلينيكالىق ورديناتورلاردى، رەزيدەنتتەردى دايارلادىم. مەنىڭ باقىتىما وراي، كوماندامدا جاڭا تەحنولوگيالاردى جىلدام يگەرە بىلەتىن، اعىلشىن تىلىندە تانىمدارى جەتكىلىكتى، دارىندى نەيروحيرۋرگتار جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ جاڭا بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعى تىم جوعارى. مەنىمەن بىرگە جۇمىس اتقارىپ جۇرگەن ماماندار - ا ق ش، يزرايل جانە ەۋروپا ەلدەرىندە ءبىلىم العان، سول ەلدەردە ازىرلىكتەن وتكەن، ءوز ىستەرىنىڭ ناعىز كاسىپقويلارى. مەن ءوز شاكىرتتەرىمدى ماقتان تۇتامىن. مەن ءۇشىن ەڭ باستى قۇندىلىق - وسى.

- كانىگى مامان رەتىندە نەيروحيرۋرگيانىڭ بولاشاعىن قالاي ەلەستەتەسىز؟

- مەنىڭ ويىمشا، قازاقستاندىق نەيروحيرۋرگيا قىزمەتى قازىرگى تاڭداعى نەيروحيرۋرگيادا كەزدەسەتىن بارلىق الەمدىك ترەندكە ساي داميتىن بولادى. ولاردىڭ قاتارىندا قازىردە نەيروحيرۋرگيالىق دياگنوستيكانىڭ يدەالدى ءادىس بەلگىلەرىنە جاقىنداۋىن (اۋىرسىنۋسىز، قانسىز، قاۋىپسىز باس جانە جۇلىن ميى پاتولوگياسىن بىردەن جانە تىكەلەي كورە ءبىلۋ) ، ءپاللياتيۆتى وپەراتسيالاردىڭ راديكالدى وپەراتسيالارعا اۋىسۋى، جەڭىل ينۆازيۆتىلىگى تومەن وپەراتسيالاردىڭ تارالۋىن اتاۋعا بولادى. سونىمەن بىرگە، ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ وشاقتى پاتولوگياسىن حيرۋرگيالىق جانە نەيروحيرۋرگيالىق جاڭا ەمدەۋ تاسىلدەرىن ەنگىزۋ، رەكونسترۋكتيۆتى جانە كوسمەتيكالىق نەيروحيرۋرگيانىڭ دامۋى جانە تاعى باسقالارى دا بار. بۇل باعىت قازاقستانداعى نەيروحيرۋرگيانى دامىتۋدىڭ باسىم باعىتتارى بولماق. سونىمەن قاتار، ايماقتارداعى نەيروحيرۋرگيا سالاسىنىڭ ءتيىستى تۇردەگى قالىپتاسۋىنا، كادرلار دايارلاۋ ماسەلەسىنە، وسى سالاداعى مەديتسينا عىلىمىنىڭ دامۋىنا باستى نازار اۋدارۋىمىز قاجەت.

تۋعان اۋىلىما ءجيى جول تارتامىن

- ءسىزدىڭ الدىڭىزعا كومەك سۇراپ كەلەتىندەردىڭ سانىندا شەك جوق. سوناۋ تۋعان اۋىلدىڭ ادامدارى دا ءجيى ىزدەپ كەلەتىن شىعار؟

- ەگەر سەنىڭ قولىڭنان ەشنارسە كەلمەيتىن بولسا، ساعان كەلمەس ەدى جانە دە كومەك كورسەتۋگە مۇمكىندىگىڭ بولسا، جاقسى. مەن الگىندە اۋىلدا وسكەنىمدى ايتتىم، ءبىراق قالادا تۇرعانىما قانشاما ۋاقىت ءوتتى، بىلايشا ايتقاندا اۋىلداعىلاردىڭ اراسىنان تانيتىنىم ساۋساقپەن سانارلىق. ءبىراق مەن تۋعان اۋىلدا تۇرىپ جاتقان ادامدار ورتالىققا كەلگەن كەزدە، مەنىڭ كابينەتىمە ەسىك قاقپاستان كىرەدى.

اۋىلدا ءوزىمنىڭ 90 جاسقا كەلگەن اياۋلى انام بار، ونىڭ جاعدايىن ءبىلۋ ءۇشىن كىندىك قانىم تامعان اۋىلىما ءجيى بارامىن. اۋىلعا بارعان سايىن مەكتەپ پەن اۋرۋحاناعا باس سۇعامىن. مەنىڭ كەڭەسىمدى الۋعا تىلەك بىلدىرگەندەر ءۇيدىڭ اۋلاسىنا جينالادى. كۇنىنە 10-15 ادام كەلەدى. مەن ولاردىڭ بارلىعىن قابىلدايمىن، ارينە كەلگەن ادامداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ماسەلەلەرى نەيروحيرۋرگياعا قاتىسى جوق، الايدا بۇل ماڭىزدى ەمەس، قولىمنان كەلگەنشە كومەكتەسۋگە ءازىرمىن.

- ءسىزدىڭ جولىڭىزدى كىم قۋىپ كەلەدى؟

- مەنىڭ وتباسىم - مەن ءۇشىن بەرىك قورعان. جۇمىستا قانشا قيىن بولعانىمەن، ءبارىبىر ۇيگە ورالاسىڭ. ۇيدە جانىڭا جايلىلىق سىيلايتىن جاعداي ورناسا، وندا بارلىعى جاقسى بولادى. مەنىڭ جۇبايىم دا دارىگەر، سوندىقتان ول مەنى ءارقاشان تۇسىنە بىلەدى، ءاردايىم قولداۋ كورسەتەدى. ءبىز بايان تولەۋ قىزىمەن ستۋدەنتتىك شاقتان بىرگەمىز. ءبىزدىڭ ەسەيگەن ەكى ۇلىمىز جانە ءتورت نەمەرەمىز بار. نەمەرەلەرىمىزدىڭ ۇلكەنى - رايىمبەك مەكتەپ بىتىرگەلى وتىر، كىشىسى ەدىگەنىڭ جاسى - بىردە. ەكىنشىمىز الديار 13-تە بولسا دا، نەيروحيرۋرگ بولۋدى مىقتاپ جوسپارلاۋدا. مەنىڭ كىشكەنتاي نەمەرەم ءايبيبى دە اق حالات كيىپ، ادامداردى ەمدەگىسى كەلەدى. ولاردىڭ دا ارمانى ورىندالسا ەكەن دەپ تىلەيمىن.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

سۇحباتتاسقان: گۇلميرا ايماعانبەت

http://www.neuroclinic.kz