ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ قاناتتى سوزدەرى
ال ونىڭ ەسىمى الەمدىك ادەبيەت پەن مادەنيەت تاريحىندا «قۇتتى بىلىك» داستانى ارقىلى قالدى دەۋگە بولادى. سونىمەن قاتار ءجۇسىپ بالاساعۇن فيلوسوفيا، ماتەماتيكا، مەديتسينا، استرونوميا، استرولوگيا، ونەرتانۋ، ادەبيەتتانۋ، ءتىل ءبىلىمى، تاعى باسقا عىلىم سالالارىنىڭ دامۋىنا دا زور ۇلەس قوسقان. Ⅺ عاسىرداعى تۇركى الەمىندەگى بەلگىلى ويشىل ءجۇسىپ بالاساعۇن «قۇتتى بىلىك» ەڭبەگىندە ءتۇرلى قوعامدىق توپقا جاتاتىن ادامدار اراسىنداعى قارىم- قاتىناس مادەنيەتى ادامگەرشىلىك، ادەپتىلىك ماسەلەلەرى كوتەرىلەدى. سونىمەن قاتار باقىتتى، سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ادەپتىك ۇستانىمداردى ايقىن ايتىپ وتەدى. بۇگىندە ويشىل عۇلامانىڭ كوپتەگەن قاناتتى، ناقىل سوزدەرى ەل اراسىنا كەڭىنەن تاراپ، تەرەڭ ءسىڭىپ كەتكەن. ەندەشە ويشىلدىڭ ويعا وي قوسار قاناتتى سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
* كوڭىلشەك كىسىلەر تەز تابىسادى.
* اق كوڭىلدىلىك - ادام ويىنىڭ تازالىعىنىڭ بەلگىسى.
* تىلەكتىڭ شەگى بولمايدى.
* قايعى باسسا - اعاش اتقا جايداق مىنەرسىڭ.
* تارىققان - قۋانار، قامىققان - ۋانار.
* ساعىنىش ءتۇبى - ءسۇيىنىش.
* قايعىرۋ بار، ءساتتى بار - اشىمەن بىرگە ءتاتتى بار.
* دۇنيەدە تەك ءبىر قۇداي عانا مۇڭسىز.
* بولسا دا قول قىسقا - شاعىنبا بولمىسقا.
* ۋايىم جوق - ءسوزىڭ تەگىن كەتپەسە، وكىنىش جوق - كۇنىڭ بوسقا وتپەسە.
* سوردىڭ سوڭى - باق.
* جىلۋى جوق جۇرەك تە ءبىر - قۋىس كەۋدە دە ءبىر.
* راحات ىزدەسەڭ - بەينەتىنەن قورىقپا، قۋانىش ىزدەسەڭ - قايعىسىنان قاشپا.
* ماحابباتتى كوزبەن تانىپ، كوزبەن كورەدى.
* قوشتاسۋ - جۇرەككە سالماق.
* كىسى كوڭىلى - ءتۇپسىز تۇڭعيىق.
* كوز كورمەي - كوڭىل تولمايدى.
* كوز قايدا تۇسسە - كوڭىل دە سوندا.
* كوز - ءجىتى، قۇلاق - ساق، كوڭىل - كەڭ بولۋى كەرەك.
* بار پالە - ءناپسىقۇمارلىقتا.
* جاماندىق - التىن باسىڭدى اياققا سۇيرەيدى.
* قياناتتان الىس ءجۇر.
* بالەقوردى - بايىتپا، تاكاپپاردى - وسىرمە.
* كوپ كۇلگەن ءبىر جىلار.
* ۇرىنىڭ قاسىندا ۇرى جۇرەدى.
* جارامساقتىڭ جولى - جىڭىشكە.
* ءتاتتىنىڭ سۇراۋى - قاتتى.
* كوك ەزۋ - جامان پيعىل، ءنامارت كىسى، ادامنىڭ قادىرلىسى - جومارت كىسى.
* اڭساعان ءىستىڭ ايىبى بىلىنبەيدى.
* ىشكە شاراپ بارسا - ءسوزدى شاشىنان سۇيرەپ شىعارادى.
* شاراپ دەگەن - ءبىلىم مەن اقىلعا جاۋ، شاراپتىڭ شاتاعى سول - ۇرىس پەن داۋ.
* ىشپە شاراپ، ايەل قۋىپ ارىما - داق تۇسىرەر بۇلار بەكتىڭ ارىنا.
* كۇنشىلدىك - كوپ بولىپ ەمدەيتىن دەرت.
* كۇنشىل ادام - مۇڭشىل.
* قىزعانىش قايدا بولسا - ۇرىس- كەرىس تە سوندا.
* وپاسىزعا ءبىر ءتۇيىر نان تىستەتپە، كۇنشىلگە دە سەنىپ ءىسىڭ ىستەتپە.
* ماس ادامدا اقىل بولمايدى.
* شاراپتان - مىڭ پالە تۇسەر ىزىڭە، زيناقورلىق - تۇكىرتەدى جۇزىڭە.
* شاراپ ىشپە - ءجۇر پالەدەن قاشىقتا،
بايقا، اتانبا زيناقور دا، پاسىق تا.
ساق بول، شاراپ، زيناقورلىق كۇيگىزەر،
ولار تونىن كەدەيلىكتىڭ كيگىزەر.
* كىسىلىكتىڭ ۇلگىسى - مەيىرباندىق.
* تەگىڭ مەن ءتۇبىڭدى ۇمىتپاعايسىڭ.
* اتانىڭ ورنى بالاعا قالادى.
* ۇل تۋسا - اكەگە تارتار.
* اتا ولسە - بالا امان.
* ۇلىڭ مەن قىزىڭ - جارقىراعان ەكى كوزىڭ.
* قاتتى ءتارتىپ كورسە بالا بۇگىندە - ونەرىمەن قۋانتادى تۇبىندە.
* كەيىن ءوزىڭ قالماۋ ءۇشىن تاباعا - جونگە سالىپ، يە بولعىن بالاعا.
* ونەر- ءبىلىم بەرەڭ دەسەڭ باسىنان - بەر وقۋعا بالالاردى جاسىنان.
* سۇلۋ ايەل العان - ءومىر بويى قاراۋىل بوپ وتەدى، باي ايەل العان - ءومىر بويى قۇل بولىپ وتەدى.
* كىسى الدىنداعى اسقا قول سوزباس بولار.
* از جاقسىلىق جاساعانعا دا - كوپ راقمەت ايتۋ پارىز.
* جاقسى مىنەز ادامعا ازىق تا، كيىم دە تاۋىپ بەرەدى.
* ۇلكەن كەلگەندە - كىشى اياعىن اياماس بولار.
* ىستىق استى ۇرمەپ ىشپە.
* سالەم - ساۋاپ.
* قۇرساقتا بىتكەن مىنەز - قارا جەرگە بىرگە ەنەدى، سۇتپەن بىتكەن مىنەزدى - ولگەنشە وزگەرتە المايسىڭ.
* كۇشتى كىسى - قۇت قونار تۇعىر.
* ءۇش تاعاننىڭ ءبىرى قيسايسا - قالعاندارى دا قۇلايدى.
* دوس تابۋ وڭاي - ساقتاۋى قيىن، جاۋلاسۋ وڭاي - توقتاۋى قيىن.
* كوڭىلىڭە قاراي - دوس تاڭدا، كۇشىڭە قاراي - جۇك تاڭدا.
* تەڭ - تەڭىمەن.
* قولداۋشىڭ كوپ بولسا - ماقتاۋعا ءسوز تابىلار.
* دوس دوستىڭ كەمشىلىگىن كەشىرە بىلەر.
* ءۇي ساتىپ الساڭ - كورشىڭە قارا، جەر ساتىپ الساڭ - سۋىنا قارا.
* سىيلاعاندى - سىيلا، يلەگەندى - يلە.
* اقىل- كەڭەس بەرگەنگە - قىزمەتىڭدى اياما.
* اعايىنمەن - سىيلاس، ۇلكەن مەن كىشىگە - كۇلە قارا.
* ءوز ءىسىڭدى ءوزىڭ اتقار - وزگەگە سالماق سالماعىن.
* دۇنيەگە جايام دەسەڭ اتىڭدى - جولاۋشىعا قىزمەت قىل تاتىمدى.
* حالىق بۇلىنسە - ساياسات تۇزەيدى.
* حالىق تارىقسا - ۇكىمەت جۇتايدى.
* كەڭ پەيىل كىسىدە قۋلىق بولمايدى.
* ديقاننىڭ ءدامى - ادال.
* قارا حالىق - قورعانشاق.
* جاي حالىقسىز بولمايدى ءىس تە، ەشتەمە - جايلاپ سويلەس، ءجونسىز بيلەپ- توستەمە.
* حاننىڭ - اقىسى بولسا، قارانىڭ - قاقىسى بار.
* باسشىسى - قادىرلى بولسا، قاراماعىنداعىلارى - ءمازىرلى بولادى.
* حانمەن قوڭسى وتىرما، تاسيتىن سۋدىڭ بويىنا قونبا، قامالعا تاياپ بارما!
* قىلىش قان توكسە - يەسى ەل بيلەيدى.
* حان دا - بىرەۋدىڭ ۇلى، قۇدايدىڭ قۇلى.
* حاننىڭ ادىلەتسىزدىگى - بار پالەنىڭ باسى.
* بەك قايدا بولسا - قۇلى سوندا.
* بەك قىزىققا قۇمار بولسا - قالعان ەلدىڭ كۇنى قاراڭ.
* ساراڭ بەك ەل بيلەي المايدى.
* ەلشىسى ەپسىز باسشىنىڭ باعى جانباس.
* قاجىعا بارام دەسەڭ - مال جي، قازى بولام دەسەڭ - ار قي.
* ۇلىق بولساڭ - كىشىك بول.
* ەل بيلەۋ ءۇشىن اقىل، جۇرەك، وي كەرەك.
* قىلىش - ەل شاۋىپ، قازىنا قۇرايدى، قالام - قازىنا تاۋىپ، قايىر سۇرايدى.
* كىسەندى كىسى قاشا الماس - ايداعان جاققا جۇرەدى.
* كۇلە سويلەسەڭ - كۇللى تىلەگىڭ ورىندالار.
* نە ەكسەڭ - سونى وراسىڭ.
* سايتان سۇيگەندى - قۇداي سۇيمەيدى.
* جاماندىق جاساساڭ - جاۋابى وكىنىش بولار.
* جاقسى ءىس كوپ جاسايدى.
* ءتۇزۋ - قيسىقپەن جاراسپاس، ەز - يگىگە قاراسپاس.
* سۇراۋ - وڭاي، جاۋاپ بەرۋ - قيىن. جالعاسى بار.. .
Massaget.kz