قازاقستاندىق دەسانتشىلار قالاي شىنىعادى
«بىزدەن باسقا ەشكىم ەمەس!» دەپ ۇران سالعان دەسانتشىلار تالاي اسكەري وپەراتسيالاردى ءساتتى ورىنداي ءبىلدى. سول سەبەپتى «ەليتالىق اسكەر» بولىپ سانالادى. ونىڭ قۇرامىندا اسكەري بورىشتى وتەۋ دە ۇلكەن ابىروي. قازاقپارات ءتىلشىسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ايەروموبيلدى اسكەرىنە قاراستى استاناداعى №68665 بولىمشەسىندە بولىپ، جاس ساربازداردىڭ دايىندىعىمەن تانىسىپ قايتتى.
شىنى كەرەك، دەسانت بولۋ وڭاي ەمەس. جاڭادان كەلەتىن ساربازدارعا ناقتى تالاپتار قويىلادى. سونىڭ بارلىعىن ورىنداي ءبىلۋ كەرەك. قاتارداعى جاۋىنگەر جاندوس ەركىنباي ۇلى دا باس كەزىندە اۋىر بولعانىن ايتىپ وتىر. «تاڭعى 6.30-دا تۇرۋدىڭ ءوزى وڭاي بولعان جوق. سوسىن ۇيدە سياقتى توسەكتە كەرىلىپ جاتا المايسىن. سەنى ەكى- ءۇش رەت ەشكىم شاقىرمايدى. بۇيرىق بەرىلدى مە، بولدى، اتىپ تۇرىپ، ورىنداۋ قاجەت. ءسويتىپ، تاڭەرتەڭ تۇرعاننان سپورتتىق جاتتىعۋلار، تاكتيكالىق دايىندىق، اسكەري تەحنيكانى جۇرگىزۋ، قارۋ- جاراقتان اتۋ بولىپ جالعاسا بەرەدى. مەن ءوزىم التى ايدىڭ ىشىندە كوپ نارسەگە ۇيرەندىم. ومىرگە باسقاشا قاراي باستادىم»، - دەيدى ج. ەركىنباي ۇلى.
دەسانتشىلاردىڭ دايىندىعىنا قاتاڭ تالاپتار قويىلادى. ماسەلەن، باس كەزىندە ءاربىر سارباز بىلتەمىرگە 15 تارتىلۋى شارت. ال التى ايدان كەيىن اتالعان كورسەتكىشتى 18-گە دەيىن جەتكىزۋ كەرەك. سول سياقتى باستاپقىدا 3 شاقىرىمعا 12 مينۋت 10 سەكۋند بەرىلەدى. التى ايدان كەيىن اتالعان قاشىقتىقتى 11 مينۋت 04 سەكۋندتا جۇگىرىپ شىعۋ قاجەت. ال 100 مەترگە 12-14 سەكۋند قانا بەرىلەدى. وق اتۋدىڭ تالاپتارى دا جوعارى.
جاتتىعۋلار كەزىندە وق بويى وزىق شىققاندار نازاردان تىس قالمايدى. بارلىعىنا ۇلگى بولسىن دەپ، كازارماداعى ستەندتەرگە فوتولارىن شىعارىپ وتىرادى. ءبىز بارعاندا قاتارداعى ساربازدار - سايان ايماعامبەتوۆ، ءمادي قۇيانبايەۆ پەن ازامات الپىستىڭ سۋرەتتەرى تۇردى. ۇشەۋى دە بىلتەمىرگە 25-26 رەت تارتىلعان. ال نۇرىم كابدەلوۆ پەن الەكساندر شيروكوۆ وق اتۋدان 92-96 ۇپاي جيناي ءبىلدى.
ۇزدىك ساربازداردان بولەك ستەندكە دەسانتشىلاردىڭ ابىرويىنا كىر كەلتىرگەن اسكەريلەردى دە شىعارىپ قويعان. ولاردىڭ ىشىندە سوتتى بولعان جانە اسكەري ءتارتىپتى بۇزعاندار بار. شەكەسىنە: «ولار ءبىزدى ارتقا تارتادى!»، - دەپ جازىپ قويدى. ول دا تاربيە بەرۋدىڭ ءبىر قۇرالى.
اسكەري جارعىدان بولەك ساربازداردىڭ تارتىبىنە قاتىستى 25 تالاپ بار. اتاعان تالاپتاردىڭ بارلىعى وسى ۋاقىتقا دەيىنگى اسكەري تاجىريبەنىڭ نەگىزىندە جازىلدى. ماسەلەن، تۇنگى ۋاقىتتا كەزەكشى اۋىسىمنىڭ جەكە پارولى (قۇپيا ءسوز) بولۋى ءتيىس. ءدال وسى تالاپقا قاتىستى ءبىر وقيعا بولعان ەكەن. ءبىر رەتتە جوعارى جاقتان كەلگەن ءبىر گەنەرال تۇنگى پارولدىڭ بار- جوعىن تەكسەرەمىن دەپ، جالعىز ءوزى كەزەكشى ساربازعا جاقىنداپ بارعاندا اناۋ بىردەن قارۋىن كوزدەپ، پارول سۇراعان كورىنەدى. «مەن گەنەرالمىن عوي! مەنى تانىمادىڭ با؟ قايداعى پارول؟» دەگەن سوزدەرگە قاراعان دا جوق، پارول ايتۋدى تالاپ ەتتى. سول ءۇشىن گەنەرالدىڭ العىسىن الدى. باستى تالاپتاردىڭ بىرەۋىن مۇلتىكسىز ورىنداعانى ءۇشىن وعان 10 كۇندىك دەمالىس تا بەرىلدى.
25 تالاپتىڭ ىشىندە الىمجەتتىك پەن سۋيسيدكە قارسى بىرلەسكەن شارالار دا بار. مىسالى، ءتارتىپتى بۇزۋعا، كەمسىتۋگە، قىزمەتتەن جالتارۋعا بەيىم اسكەري قىزمەتشىلەر باقىلاۋعا الىنادى. سوسىن تاعى ءبىر تالاپتا: «اسكەري قىزمەتشىلەردە كرەديتتىڭ، قارىزداردىڭ، بەرەشەكتەردىڭ بولۋىن انىقتالسىن. ولاردىڭ قارجىلىق جاعدايىنا مونيتورينگ جاسالسىن جانە ولارعا قاجەتتى كومەك كورسەتىلسىن»، - دەپ جازىلعان. سوندا اسكەري قىزمەتشىدە قارىز بولسا، وعان قالاي كومەكتەسەدى؟ بريگادا كومانديرىنىڭ تاربيە جانە يدەولوگيالىق جۇمىس جونىندەگى ۋاقىتشا ورىنباسارى، كاپيتان مۇرات ءابىلقادىروۆتىڭ ايتۋىنشا، اسكەري قىزمەتشىنىڭ قارجىلىق ماسەلەسىن شەشۋدىڭ سان الۋان جولدارى بار. جالاقىسىن الدىن الا تولەپ بەرۋگە بولادى، ءيا بولماسا، باسقا دا جولدارىن قاراستىرۋعا مۇمكىندىك بار. دەسانتشىلار قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ءوز قاتارلاستارىن ەشقاشان قالدىرمايدى. وندايدا «200 ۆاريانتوۆ» دەگەن قاعيدا بار ەكەن.
وسى ورايدا «جاۋىنگەرلىك دوس» اتتى باستامانى دا ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون. سونىڭ ارقاسىندا جاۋىنگەرلەردىڭ ءوزارا جاۋاپكەرشىلىگى ارتتى. ال، ەڭ باستىسى، الىمجەتتىك مەن سۋيتسيدتىڭ دەڭگەيى تومەندەدى. «بۇل - جاڭا جۇيە. ونى جاقىندا عانا اسكەرگە ەنگىزدى. «جاۋىنگەرلىك دوستىڭ» نەگىزگى ماقساتى - ساربازداردى ءبىر- بىرىنە جاۋاپتى ەتۋ ارقىلى سان الۋان ءتارتىپ بۇزۋشىلىقتاردى بولدىرماۋ، سۋيتسيدكە جول بەرمەۋ. ول جۇيە قالاي ىستەيدى؟ ماسەلەن، جاس سارباز اسكەرگە كەلگەن بويدا الدىمەن پسيحولوگتارمەن سۇحباتتاسادى. ودان كەيىن ءاربىر ساربازدىڭ جاۋىنگەرلىك دوسى بەكىتىلەدى. ولار ءبىر- بىرىمەن ءجيى سويلەسىپ تۇرادى. وتباسىدا، ءيا بولماسا، ساربازدىڭ وزىندە ءبىر ماسەلەلەر تۋىنداپ جاتسا، ونىڭ ءبارى جاۋىنگەرلىك دوسى ءبىلۋى ءتيىس. قيىن جاعدايدا كومەك بەرىپ، باسشىلىقتى دەر كەزىندە حاباردار ەتۋى شارت. وسىلايشا، جاۋىنگەرلەر ءبىر- بىرىنە جاۋاپتى بولادى، ولاردىڭ اراسىنداعى دوستىق تا كۇشەيەدى. نەگىزى، اتالعان جۇيەنى اسكەرگە ەنگىزگەلى بەرى الىمجەتتىك پەن سۋيسيد كۇرت تومەندەدى»، - دەپ اتاپ كورسەتتى م. ءابىلقادىروۆ.
بۇدان بولەك، كازارمادا ادامنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە زاقىم كەلتىرگەن جاعدايدا قانداي جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعانى تۋرالى اقپارات بار. ساربازدار ءۇشىن ارنايى كىتاپشالاردى دا شىعارىپ قويعان. ولار ءبارىن وزىمەن بىرگە ۇستاپ جۇرەدى.
سوسىن مەرزىمدى اسكەري قىزمەت بويىنشا كەلگەن بارلىق سارزبازدار بولەك عيماراتتا جاتادى. ماسەلەن، «الداسپان» دەسانتتىق- شابۋىلداۋشى باتالوننىڭ ءوز عيماراتى بار. جاڭادان كەلگەن ساربازداردىڭ بارلىعى سول جەردە ورنالاسادى. ول عيمارات تۇندە جابىلادى. ال كەلىسىمشارتپەن كەلەتىندەر بولەك عيماراتتا تۇرادى. سول سەبەپتى جاس ساربازدارعا ەشكىم الىمجەتتىك جاساي المايدى.
«الداسپاننىڭ» جىگىتتەرى كادىمگىدەي ءبىر وتباسىنىڭ بالالارى سياقتى تۇرادى. بىرگە ويانادى، بىرگە تاماقتانادى، اسكەري ءومىردىڭ اۋىرتپالىقتارىن بىرگە كوتەرەدى. جاندوس ەركىنباي ۇلىمەن بىرگە اسكەري بورىشىن وتەپ جۇرگەن سۇندەت تاسبولات شاش الۋدىڭ شەبەرى بولىپ العان. روتادا 80 ادامنىڭ شاشىن ون كۇندە ءبىر رەت الىپ تۇرادى. «ءوزىم شاش الۋدى بىلگەن جوقپىن. وسىندا كەلىپ ۇيرەندىم. كۇندە بەس ادامنىڭ شاشىپ الىپ تۇرامىن. بىزدە كەشكى تاماقتان كەيىن ءبىر جارىم ساعاتتاي بوس ۋاقىت بولادى. سول كەزدە جىگىتتەردىڭ شاشىپ الىپ بەرىپ وتىرامىن»، - دەيدى س. تاسبولات.
ۆزۆود كومانديرى نۇرسۇلتان شۇكىرقارىنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى جاستاردىڭ اسكەرگە دەگەن كوزقاراسى تۇبەگەيلى وزگەردى. جاڭادان كەلەتىن ساربازداردىڭ ارسىندا سپورتتىق دايىندىعى جوعارى، اسكەري ومىرگە بەيىم جاستار كوپ. «نەگىزى، وسى اسكەري ءبولىمنىڭ اتقاراتىن شارالارى وتە ماڭىزدى ءارى جاۋاپتى. جاس ساربازداردى ىرىكتەۋگە دە جوعارى تالاپتار قويىلادى. بىرىنشىدەن، جاس ەرەكشەلىگى - 18-24. بويى مەن سالماعى دا اسكەري ومىرگە لايىقتى بولۋى ءتيىس. سوسىن سپورتقا دەگەن قۇلشىنىستارى جوعارى بولۋى قاجەت. جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ورىنداۋ قابىلەتى دە ەسكەرىلەدى. سەبەبى ءبىزدىڭ ارنايى ماقساتتاعى «الداسپان» دەسانتتىق- شابۋىلداۋشى باتالونىمىز اسكەري بولىمدە كوپتەگەن شارالارعا قاتىسادى. استانا قالاسىندا قاۋىپسىزدىك قىزمەتتەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ، باسقا دا شارالارعا اتسالىسىپ وتىرادى»، - دەيدى ن. شۇكىرقارى.
بيىل استاناداعى №68665 دەسانتتىق- شابۋىلداۋشى بريگادانىڭ قۇرىلعانى 15 جىل تولادى. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە بۇل جەردە مىڭداعان سارباز اسكەري دايىندىقتان ءوتىپ، ۇلكەن ومىرگە جولداما الدى. بىرەۋلەر اسكەري جولىن جالعاستىرسا، ەندى بىرەۋلەر باسقا سالاعا بەت بۇرسا دا، دوسقا ادال، انتقا بەرىك بولۋدى ۇيرەنىپ شىقتى.
اۆتور: ارمان اسقاروۆ