ايىم دا سەن، عاليا، كۇنىم دە سەن
ءبىر كۇنى وڭىرگە اتى ءمالىم بايىرعى جۋرناليست، قارت قالامگەر وكتيابر الىبەكوۆ اعامىز ۇيىنە شاقىردى. باردىم. كۇن جەكسەنبى ەدى. وكەڭ مەنى الىستان كەلگەن باۋىرىم دەدى مە، ەرەكشە ءىش تارتىپ، ايرىقشا ءىلتيپات ءبىلدىردى.
اڭگىمە قىزعان تۇستا جەڭگەمىزگە «انا ءبىر دۇنيەنى جالعاپ جىبەرشى» دەپ كونەتوز قوڭىر پاپكانى الدىردى. اشتى. ىشىنەن اق جامىلعان ايەلدىڭ فوتوسىن الىپ شىقتى. - مىناۋ، - دەدى: «اتاقتى بالۋان شولاققا «ايىم دا سەن، عاليا، كۇنىم دە سەن.. .» دەپ ءان سالدىرعان عاليانىڭ سۋرەتى. وسى دۇنيەنى وزىڭە بەرەيىن دەپ شاقىرىپ ەدىم. كادەگە جاراتارسىڭ» . بۇل جادىگەردى وكەڭە 1995 -جىلى بەلگىلى كاسىپكەر مارات نابيەۆ اكەلىپ بەرگەن ەكەن. سۋرەتتى العاش رەت 1996 -جىلى اعامىز ءوزى باسقارعان وبلىستىق گازەتتە جاريالاپتى. جوعارىداعى مارات اسكەن ۇلى 1987 -جىلى اقمولا وبلىسى بۇلاندى اۋدانى (بۇرىنعى ماكينكا) ، تاستىوزەكتەگى بالۋان شولاقتىڭ زيراتىن تاۋىپ، باسىن كوتەرگەن ابزال ازامات.
قازىر وكەڭ جوق. 2010 -جىلى دۇنيەدەن ءوتتى. ابزال اعانىڭ اماناتى رەتىندە سۋرەتتىڭ كوشىرمەسى بىزدە قالدى. كەيىنگى كەزدە بۇل فوتونى اندا- مىندا جاريالاۋشىلار كوبەيدى. كورگەن سايىن وكتيابر قايىر ۇلى اقساقالدىڭ اماناتى ەسكە ورالادى. وكەڭ شىن مانىندە ارقا وڭىرىنە قاتىستى تاريحي وقيعالارعا ءجىتى نازار اۋداراتىن ادام ەدى. سونىڭ ءبىر دالەلى - وسى سۋرەت. وكتيابر اعا بۇل جادىگەردى ماعان اماناتتاي وتىرىپ، عالياعا قاتىستى ءوزى بىلەتىن وقيعالاردى ايتىپ ەدى. سودان ەسىمدە قالعانى، توعىز جولدىڭ تورابى اقمولادا قىر قازاقتارىنىڭ ساۋداسىن ورتاقتاستىراتىن سۇلتاناي قامزا دەگەن نوعاي بولىپتى. ونىڭ ساۋداسىن جۇرگىزەتىن ءتۇبى جاڭاارقالىق تىلەۋ اتتى داۋلەتتى قازاق ەكەن. ونىڭ ۇلكەن ايەلىنەن عاليا، ءمارزيا اتتى ەكى قىز تۋعان. مىنا فوتوداعى عاليا وسى. ودان كەيىن اكادەميك- زەرتتەۋشى احمەت جۇبانوۆ «زامانا بۇلبۇلدارى» اتتى مونوگرافياسىندا ەرتەرەكتە الماتىلىق ماكۋرا ەسىلبايەۆادان جازىپ العان مالىمەتتى كەلتىرەدى.
وندا: «عاليا قارا سۇرلاۋ كەلگەن، ات جاقتى، بەتىندە ازداعان شەشەك داعى بار، جانارى وتكىر، سوزگە شەشەن، وڭ قولىنان ونەر تامعان شەبەر ادام بولعان. ءبىر كەمشىلىگى القىمىندا شەشەكتەن قالعان داق كوپ بولعاندىقتان، تاماعىن ورامالىمەن قىمتاپ بايلايتىن ادەتى بار» دەلىنگەن ەكەن. وسى دەرەكتى مىنا سۋرەتتەن دە بايقاۋعا بولاتىن سياقتى. ءسويتىپ بالۋان شولاق اتامىزدىڭ ءانى ارقىلى عاليا اپامىز دا تاريحتا قالدى. 1998 - جىلى س. وسپانوۆ قۇراستىرىپ باستىرعان «بالۋان شولاق» اتتى كىتاپتان «عاليا» ءانىنىڭ التى ءتۇرلى نۇسقاسىن كورۋگە بولادى. نەگىزى بۇل ءان تۋرالى اكادەميك احمەت جۇبانوۆ: ««عاليا» ءانى - ءاننىڭ تورەسى. ۇلكەن جۇرەكتەن، شىن سەزىمنەن تۋعان دۇنيە.. . ءبىراق بابىنا كەلتىرىپ ورىنداۋ كورىنگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى» ، دەپتى. (ا. جۇبانوۆ «زامانا بۇلبۇلدارى» الماتى، 2001 ج، 134-ب) . راسىندا وسى ءبىر ۇلكەن سەزىمنەن تۋعان ءاننىڭ اۆتورى مەن كەيىپكەرىنىڭ كەيىنگى تاعدىرى جايلى جوعارىداعى وكتيابر اعامىزدان ەستىپ، قاعازعا تۇسىرگەن دەرەككە ۇڭىلسەك، ءدال وسى تۇستا بالۋان شولاق اتامىزعا ورىستار جوعالتقان سەكسەن وگىزدىڭ جالاسى جابىلىپ، قاماۋعا الىندى. ال عالياعا «شولاق پالەن جىلعا سوتتالىپ، جەر اۋدارىپتى» دەگەن جاڭساق حابار جەتەدى. ءسويتىپ اپامىز اتا- اناسىنىڭ نۇسقاۋىمەن ەسەنجولدىڭ قاناپياسىنا توقالدىققا بارادى. بۇل اداممەن دە ءدام- تۇزى جاراسپاي سەمەيلىك قالي دەگەن جىگىتكە شىعادى. ءسويتىپ جۇرگەندە تۋبەركۋلەز دەرتىنە شالدىعىپ، 1922 -جىلى قايتىس بولىپ، مۇردەسى قازىرگى ەلوردانىڭ «جاستار» شاعىن اۋدانى اۋماعىندا ورنالاسقان ەسكى زيراتقا جەرلەنەدى. ەكى جىلدىڭ الدىندا ءبىر توپ قازاق جاستارى مارقۇم اپامىزدىڭ جامباسى تيگەن نۇكتەنى تاۋىپ، باسىنا جاڭادان بەلگى ورناتتى.
بەكەن قايرات ۇلى، «ەگەمەن قازاقستان»