مال تەزەگىنەن توق وندىرەتىن قوستانايلىق شارۋا ءوز جەتىستىگىمەن ءبولىستى

None
None
قوستاناي. قازاقپارات - قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، قوستاناي وبلىسىنداعى «قاراسۋ» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى المات تۇرسىنوۆ بىلتىر «قازاقستانداعى 100 جاڭا ەسىم» قاتارىنا ەندى.

ەرەن ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا ەلباسىنىڭ جوعارى باعاسىنا يە بولعان تۇرسىنوۆتىڭ ءىسى كوپكە ۇلگى. ول الەمگە اتاقتى بولماسا دا، ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى، قوعامعا سىڭىرگەن ەڭبەگى ارقىلى ءبىراز جۇرتشىلىققا تانىمال. «قازاقپارات» ح ا ا تىلشىسىمەن بولعان سۇحباتتا ا. تۇرسىنوۆ ءوزى باسقاراتىن شارۋاشىلىق تۋرالى ايتىپ، ونداعى سيفرلاندىرۋ جۇيەسىنىڭ ارتىقشىلىقتارىمەن ءبولىستى.

- المات ءجانابىل ۇلى، ءسىزدى جۇرت اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ناعىز مامانى عانا ەمەس، ۇنەمى جاڭاشىلدىققا باستاپ وتىراتىن باسشى رەتىندە بىلەدى. 90- جىلدارى توپىراقتى زالالسىز پايدالانۋ باعدارلاماسىن ەنگىزگەنىڭىز دە كوپشىلىك ەسىندە. دەسە دە، قازىرگى كۇنى وسى ءشىرىندى كوڭىنەن بيووتىندى ءوندىرۋ كەشەنى قانشالىقتى جۇمىس ىستەپ جاتىر؟

 - جەر يگەرۋدەگى جاڭاشىلدىقتار وتكەن عاسىردىڭ سوڭىندا قولعا الىندى. شىنىنا كەلگەندە، كاسىپكەرلىك - كوزدى جۇمىپ، جەر تىرنالاي بەرۋ ەمەس. وعان عىلىم، جاڭا تەحنولوگيا تۇرعىسىنان كەلۋ كەرەك. قوستاناي وبلىسىنداعى استىق القاپتارى ءبىراز جىل بويى كۇتىلمەگەندىكتەن ءتۇرلى زيانكەستەردەن زارداپ شەگەتىن. «قاراسۋ» ساۋدا- ونەركاسىپ كومپانياسىنا كىرەتىن شارۋاشىلىقتار وبلىستا ءبىرىنشى بولىپ حيميالىق پار ءوندىرىسىن ەنگىزدى. بۇل ءادىس لاستانۋدى %60 ازايتىپ، توپىراقتى ارامشوپتەردەن تازارتۋعا سەپتىگىن تيگىزدى.

 نەگىزى سول ۋاقىتتاردا وزىق تەحنولوگيا استىقتىڭ تۇسىمىنە اسەر ەتەدى دەگەن تۇسىنىك بولمادى. گەكتار اينالىمىن جەردىڭ تابيعي قۇنارىنان دەپ ويلاعاندار كوپ بولدى. ۋاقىت وتە كەلە شارۋاشىلىقتىڭ ىلگەرىلەۋى ءۇشىن تاعى ءبىر جوبانىڭ كەرەكتىگى ءبىلىندى. سول سەبەپتى 2011 -جىلى قارامان اۋىلىندا ورگانيكالىق قالدىقتار وڭدەيتىن كەشەن پايدالانۋعا بەرىلدى. مالدىڭ تەزەگىن دالاعا تاستاماي، ودان توق ءوندىرىپ وتىرمىز. ەلىمىزدە ەشبىر بالاماسى جوق ءوندىرىس وشاعىنىڭ قاۋقارى جوعارى.

اتالعان بيوگاز ورتالىعى مال بورداقىلاۋ الاڭىنان الىس ەمەس. ارينە، مال تەزەگى دەگەن كەزدە كوبى باسقاشا قابىلداۋى مۇمكىن. بۇل تازا ەكولوگيالىق ءونىم. قوندىرعىنىڭ جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇرۋىنا جىلىنا 16-17 مىڭ توننا كوڭ كەرەك. بۇگىندە مەملەكەتتىڭ قولداۋى ارقاسىندا بۇل سالانى دا سيفرلاندىرۋعا كوشىردىك. كاسىبي ماماندار ءبىلۋى ءتيىس، باقىلاۋدى قاداعالاۋدىڭ اۆتوماتتى جۇيەسى دەگەن بار. جۇمسالاتىن گاز بەن ەنەرگيانىڭ كولەمىن ءدال ەسەپتەپ بەرەدى. مىنە، الداعى ۋاقىتتا وسىلاردىڭ بارلىعى ءبىر بازاعا قوسىلادى، ياعني ءبىر ورتالىقتان باسقارۋعا مۇمكىندىك الامىز.

- ەلباسى ءسىزدى ماراپاتتاعاندا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا زاماناۋي يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالارعا ءمان بەرگەنىڭىزدى ەرەكشە اتاپ ءوتىپ ەدى. جالپى ءوز شارۋاشىلىعىڭىزداعى تسيفرلىق جۇيەلەردىڭ قولدانىلۋىنا توقتالساڭىز؟

- راسىن ايتۋ كەرەك، كۇندەلىكتى باعىپ جۇرگەن ءتورت تۇلىگىمىزگە چيپ سالىپ، ونىڭ جاعدايىن كومپيۋتەردەن باقىلاپ وتىرامىز دەپ كىم ويلاعان. سونداي- اق، مالدىڭ اۋرۋىن انىقتاۋ ءۇشىن ۆەتەرينارلارعا جۇگىرىپ، قاعاز جيناپ جۇرەتىنبىز. قازىر ولاي ەمەس. ءبىر ءدارىنىڭ ىشىنە بارلىق ۆاكسينالىق قوسپالاردى ەنگىزىپ، ەكپە جاسايدى. تۇلىكتىڭ فيزيولوگيالىق جاعدايى بىردەن اۋرۋ، ساۋ ەكەنى ەلەكتروندىق بازاعا ەنگىزىلەدى. ال ونى سمارتفونىڭىزعا كىرىپ قاراۋعا بولادى. قازىر شارۋالارعا وسى زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ۇيرەنىپ الۋ عانا قالدى. شىنىندا دا سيفرلاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ جەمىسى مول. ءار مالدىڭ تۋعانىنان بەرگى مالىمەتتى تۇگەل ەلەكتروندىق فورماتقا تۇسىرۋگە مۇمكىندىگىمىز بار. بۇل ءوز كەزەگىندە تاجىريبەلى شارۋاشىلىق يەلەرى ءۇشىن اسا قاجەت نارسە.

ماسەلەن، ءبىز 2014 -جىلدان باستاپ شارۋاشىلىقتاعى اسىل تۇقىمدى جىلقىلارعا چيپ ورناتتىق. ەندى ولاردىڭ سوڭىنان ءجۇرىپ باقتاشى جالداۋدىڭ رەتى جوق. بۇعان قوسا جىلقىنىڭ قانداي ايعىر مەن بيەنىڭ قۇلىنى، تۇقىمى قانداي، جاسى - ءبارى بازادا تولىعىمەن ساقتالىپ تۇرادى. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ءبىزدىڭ كومپانياعا قاراستى ەگىن اۋماقتارىن تەلەفونىمداعى ارنايى باعدارلاماعا ەنگىزىپ الدىم. ءار اۋىل، اۋدانداعى جەر كولەمىن قاراپ شىعۋعا بولادى. سول جەر قانشا گەكتار، قۇنارلىعى، شىعىمدىلىعى ەكراندا كورسەتىلەدى. ءتىپتى، بىلتىرعى جىلى ەگىس القابىنا ءدان سەپكەن كۇنىمىز، جاۋىن- شاشىن مولشەرى تۋرالى اقپاراتتار دا شىعىپ تۇرادى. بۇعان دەيىن مالىمەتتىك قۇجاتتاردىڭ ءبارىن اگرونوم جيناپ ءجۇردى. ول شامامەن ورتاشا مالىمەتتى عانا بەرە الاتىن. ال مىنا بازادا بارلىعى ناقتى، ءدال جازىلعان.

- ءسىز 4 جىل بويى ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ۇلتتىق ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى بولدىڭىز. جالپى، قوستانايلىق اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋار وندىرۋشىلەرى ت م د مەملەكەتتەرىمەن باسەكەگە تۇسە الا ما؟

- قازاق - مال باققان ەل. اۋىلدا وتىرىپ- اق، ت م د عانا ەمەس، الەم ەلدەرىمەن باسەكەگە تۇسۋگە بولادى. اۋەلى، نارىق كوزىنە شىعۋدىڭ جولىن بىلگەن دۇرىس. سودان سوڭ شارۋانى دوڭگەلەتۋگە دەگەن ءتوزىم، ىنتا- جىگەر كەرەك. ماسەلەن، ءبىز مال باسىن اسىلداندىرۋدى قولعا الدىق. بۇگىندە 6 مىڭعا جۋىق ءىرى قارا مالىمىز بار. وبلىستاعى ەڭ ءىرى بورداقىلاۋ الاڭى دا بىزدە، قازىر ءوڭىر بويىنشا ەت ەكسپورتىنان كوش باسىندامىز. ءسوزسىز، بۇل كورسەتكىشتەرگە بىردەن قول جەتپەيدى. مەنىڭ بىلەتىنىم - قاتاڭ باسەكەلەستىككە قۇرىلعان نارىقتىق ەكونوميكادا ۇساق- تۇيەك دۇنيە جوق. ءبىز ساپالى ءونىم ارقىلى شەتەل نارىعىنا شىعۋ جولىن تاڭدادىق. ول ءوز جەمىسىن بەردى دە.

 ونىمدەرىمىزگە ءوز جەرىمىزدە جايىلعان مال ەتىن عانا پايدالانامىز. بىرىنشىدەن، ەكولوگيالىق تازا ءونىم. وزىمىزگە شەتەلدەن اكەلىنگەن مال ەتىن قابىلداي المايمىز. كوپشىلىككە بەلگىلى، اۆستراليا، برازيليادان اكەلىنگەن ەتتەرگە ىلعال ساقتاۋ ءۇشىن ءتۇرلى قوسپالار ەگىلەدى. ال، بۇل تۇتىنۋشى كولەمىن ازايتارى انىق. ءونىمدى ساتىپ الۋشى تاراپتىڭ تالابىنان شىعۋ ءۇشىن ىزدەنىستە جۇرەمىز. بۇگىندە ءبىر عانا شۇجىقتىڭ 140 ءتۇرىن شىعارامىز. مۇنىڭ سىرتىندا قازى- قارتا، جال- جايا، كونسەرۆىلەنگەن، ورالعان ەت ونىمدەرى دە ءبىرشاما.

- «قاراسۋدىڭ» ماشينالار پاركى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىنىڭ مەحانيزمدەرى قانشالىقتى جاڭارىپ تۇرادى؟

- ساپالى اۋىلشارۋشىلىق تەحنيكالارىنىڭ بولۋى قولعا العان ءار جوبانىڭ جەتىستىگى سانالادى. ال، ەگەر تەحنيكالار زاماناۋي قۇرىلعىلارمەن جابدىقتالسا، ەكى ەسە ءونىم الاسىڭ دەگەن ءسوز. ءبىز جاقىندا JPS قۇرىلعىلارى بار كومباينداردى قولدانىسقا ەنگىزدىك. اتالعان استىق جيناۋ ماشينالارىندا جانارماي شىعىنى قوسا ەسەپتەلەدى. استىق جيناپ جاتقان كومباين ءونىمنىڭ سالماعىن، ساپاسىن ءوزى انىقتايدى. بۋنكەردەگى استىقتى جۇك كولىگىنە قۇيعان كەزدە دە مونيتوردان ونىڭ تولعان- تولماعانى كورسەتىپ تۇرادى.

سونىمەن قاتار، ءبىر عانا تۇقىم سالاتىن ماشينانى مىسالعا الايىق. ول بەلگىلى ءبىر گەكتار اۋماققا ەگىن سالدى دەيىك. بۇرىن مەحانيزاتورلار ءبىر اينالىپ وتكەن جەرىنەن جاڭىلىپ قالماۋ ءۇشىن دالدىكتى، ەكى ورتانىڭ اراقاشىقتىعىن ساقتايتىن. ءبىزدىڭ قازىرگى ماشينالاردا JPS قۇرىلعىلارى بار، مونيتورعا قاراپ وتىرىپ، كارتا بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. بۇرىن وسىنىڭ ەسەبى قاعاز تالونعا جازىلىپ كەلدى. ونى جازىپ وتىرۋ ءۇشىن دە قول كومەگى كەرەك- ءتىن. قازىر ءبارى كومپيۋتەردە ساقتالادى دا، مالىمەتتەردى بازاعا جينايدى.

 - ەلباسى «قازاقستانداعى 100 جاڭا ەسىم» جوباسىن ىسكە اسىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋدارىپ، كەزدەسۋگە قاتىسۋشىلارعا قوعام تاراپىنان ارتىلعان جاۋاپكەرشىلىكتىڭ مول ەكەنىن ەسكەرتتى. ءسىز ءبىر سۇحباتىڭىزدا وبلىستا الەۋمەتتىك سالالارعا قولداۋ قاجەتتىگىن ايتقان ەدىڭىز. وسى باعىتتا ءسىزدىڭ شارۋاشىلىقتا قانداي جاڭالىقتار بار؟

 - ەلباسى ءبارىمىزدى الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىككە شاقىردى عوي. ءوزىڭدى عانا ويلاماي، حالىقتىڭ جاعدايىن تۇزەۋگە تىرىسساڭ، تابىس تەتىگىنە قول جەتىزۋ وڭايعا تۇسەدى دەر ەدىم. بۇل تەك «100 ەسىمگە» ەنگەندەردىڭ عانا ەمەس، ءارقايسىسىمىزدىڭ كوكەيىمىزدە بولۋى ءتيىس. سوندا عانا تولايىم جەتىستىكتەرگە جەتەمىز. كومپانيادا 3 مىڭنان استام جوعارى بىلىكتى مامان ەڭبەك ەتىپ جاتىر دەسەك، ولاردىڭ الەۋمەتتىك تۇرعىدا قامتاماسىز ەتىلۋى - باستى مىندەتىمىز. سوڭعى جىلداردى الساق، «قاراسۋ» ج ش س الەۋمەتتىك جوبالارعا 1,5 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولدى. قاراسۋ وزەنىنىڭ ارناسى تازارتىلىپ، باتپاقتانۋدان قۇتقارىلدى. سونىمەن قاتار سەرىكتەستىك قارجىسىنا اۋدان ورتالىعىندا جاسىل بەلدەۋ جاڭعىرتىلدى. مۇندا جىل سايىن جەرگىلىكتى كليماتتىق جاعدايعا بەيىمدەلگەن اعاش تۇرلەرى وتىرعىزىلادى. جەكە كومپانيانىڭ قارجىلاندىرۋىمەن 50 تۇرعىن ءۇي، 140-تان استام پاتەر، بالالار سپورت مەكتەبى سالىندى جانە قايتا جاڭعىرتىلدى. جالپى، كەز كەلگەن ءوندىرىستىڭ العا جىلجۋى ءۇشىن ەڭبەك كۇشىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى جوعارعى دەڭگەيدە بولعانى ابزال.

- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

سوڭعى جاڭالىقتار