ويۋمەن ويىن ورنەكتەگەن ۇكىجان اپا - فوتو
ينە مەن ءجىپتى جانىنا سەرىك ەتكەن اپانىڭ كيىز بەن ماتاعا قيىپ جاساعان كەستەلى بۇيىمدارى ەرىكسىز كوزدىڭ جاۋىن الىپ، تاڭداي قاقتىرادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
قولونەرمەن اينالىسا ءبىلۋ دە بيىك تالعامپازدىق پەن تالانتتى تالاپ ەتەتىن دەگدار ونەر ەكەندىگىن باسا ايتقىمىز كەلەدى.
كەستە تىگىپ، ويۋ ويىپ، قازاقتىڭ قولونەرىن دامىتىپ جۇرگەن قولى ەپسەكتى شەبەر جاننىڭ كەستەلى بۇيىمدارىن كورگەن ءبىز وسىنداي ويعا قالدىق. الايدا، قازاق حالقى ەجەلدەن ءار ىسىنە بايىپپەن، سابىرمەن قاراپ، كەز- كەلگەن شارۋانى اقىلمەن ىستەگەن. ءتىپتى، ۇلتتىق ويۋ- ورنەكتىڭ استارىنا ۇڭىلسەڭىز ويماقتاي وي جاتاتىنى تاريحي شىندىق. اڭىز بولسا دا وعان مىنا مىسال ايىن دالەل.
باياعىدا ءبىر بويجەتكەن قىز ەلىنەن ۇزاتىلعاننان كەيىن، ءوز جۇرتىنا كەشىرىم رەتىندە قۇسپەن جاڭا بۇرشىك اتىپ كەلە جاتقان گۇل بەينەلەنگەن كەستەلەگەن ورامال بەرىپ جىبەرىپتى. مۇنى كورگەن قىزدىڭ اتا- اناسى: «شۇكىر ءتاۋبا، قىزىمىز اۋەدەگى قۇستاي ەمىن- ەركىن جايراڭداپ ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ەكەن»، - دەپ قۋانادى. ارادا بىرەر جىل وتكەن سوڭ اتا- اناسى قىزدارىنان تاعى ءبىر بەت ورامال الادى. بۇل جولى ورامال الدىڭعىداي ەمەس، شەتى بۇرمەلەنىپ، ورتاسىندا تۇرعان ەر ادام مەن جۇرەسىنەن وتىرعان ايەلدىڭ بەينەسى كەستەلەنىپتى. مۇنى كورگەن اتا- اناسى: «ە- ە قىزىمىز بۇرىنعى ساۋىق سايراننان، باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، تورعا تۇسكەن تورعايداي بولىپتى، بەيشارانىڭ كۇيەۋى قاتال ادام كورىنەدى. وزىنەن تومەن ۇستايدى ەكەن» دەپ جورامالداعان ەكەن.
شىنىندا دا، ءار كەستەنىڭ وزىندە الۋان ءتۇرلى ماعىنا بار ەكەنىن وسىدان- اق ۇعىنۋعا بولادى. ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىز، سالت- ءداستۇردى بەرىك ۇستانعان قولىپ ەپسەكتى، جانى ىزگىلىككە قۇمار ۇكىجان اپانى ويۋمەن ويىن جەتكىزە بىلەتىن جانداردىڭ ءبىرى دەۋگە بولادى. تۋعان جەرىنىڭ تىلسىم تابيعاتىمەن سىرلاسىپ، سايىن دالانىڭ تاۋ- تاسىن، قىرات- دوڭەسىن جاتقا ءبىلىپ وسكەن، سول بەينەنى شىنايى تازا قالپىندا جۇرەگىندە ساقتاي بىلگەن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى ايىرتاۋ اۋدانىنىڭ تۋماسى ۇكىجان اپانىڭ قاي تۋىندىسىن الىپ قاراساق تا، ۇلكەن فيلوسوفيالىق ءمان جاتىر.
ماسەلەن، «شيماي» دەپ اتالاتىن ويۋ- ورنەگىندەگى قىزىل مەن كوك تۇستەر، تىنىمسىز ۋاقىت پەن تولاسسىز تىرشىلىكتى بەينەلەيدى. قازاق حالقى ەجەلدەن دوڭگەلەك ءتارىزدى پىشىنگە اسا ءمان بەرگەن. ماسەلەن، كيىز ءۇيى دە، شاڭىراعى دا، داستارحانى دا شەڭبەر تارىزدەس. ياعني، ءبىر- بىرىمەن ءوزارا بايلانىسقان، ۇندەسكەن، جالعاسا جۇرەتىن عۇمىر ما دەرسىڭ.
«اناما حات»، «ۇزاتىلعان قىز»، «التىن ادام...» ءتارىزدى قولونەر تۋىندىلارىنىڭ اتاۋىندا دا ءبىراز سىر جاتىر. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، شەبەردىڭ ءار تۋىندىسىندا وزىندىك قولتاڭباسى بار. تاقىرىپ وزەگى دە ءومىردىڭ ناق ءوزى.
الايدا، ۇكىجان اپاي قولونەرشى بولۋدى ارمانداماپتى. جاستايىنان قارىنداش پەن قاعازدى جانىنا سەرىك ەتكەن. ءتىپتى، جۇمىسىنان شارشاپ كەلگەنىندە سۋرەت سالىپ، بويىنا كۇش قۋاتى الاتىنىن ايتادى. «بۇل ونەردىڭ كيەسى» دەيدى شەبەر. زەينەتكە شىققانىندا ۇلى ەرمەك قىلسىن دەپ مايلى بوياۋ مەن كەنەپ ساتىپ اپەرىپتى. بەرتىن كەلە اپا كەستە تىگە باستايدى. ساۋساعىنان بال تامعان شەبەردىڭ قولىنان شىعاتىن دۇنيەلەردى جاسايدى.
ۇكىجان اجەي ءوزى بۇل ونەردى اناسىنان دارىعانىن ايتادى. «قىلىشىنان قان تامعان كەڭەستىك داۋىردە ۇلتتىق ونەرگە ءورىس بولمادى. الايدا، انام قازاقتىڭ ءداستۇرىن بەرىك ۇستانعان ادام ەدى. ۇستىنە ويۋلى قامزولىن كيىپ، باسىنا اق ءشايى ورامالىن تاعىپ جۇرەتىن. توقسانعا كەلگەنشە قولىنان ينە- ءجىبى تۇسپەدى. قىز بالا مىندەتتى تۇردە ءىس تىگە ءبىلۋى كەرەك. بۇگىندە زامان كۇن سايىن جاڭارىپ العا وزۋدا. نە ىشەمىن، نە كيەمىن دەيتىن زامان ەمەس. دەسەك تە، بالاڭا قولعاپ توقىپ بەرسەڭ، ءيا بولماسا، قىزىڭا ارناپ كويلەك ءپىشىپ بەرگەن قانداي عانيبەت! اقشانى ىسىراپ ەتە بەرمەي، كىلەمشە توقىپ، قالعان قيقىم ماتادان قۇراق كورپە تىگىپ الا الساڭ قانداي جاقسى»، - دەيدى شەبەر.
راسىندا دا، قازىرگى تاڭدا قازاقتىڭ قولونەرى ۇلكەن سۇرانىسقا يە كاسىپتەردىڭ ءبىرى. قوشقار، سىڭار ءمۇيىز، قازتابان، قۇس قاناتى تاعى باسقا ويۋ ورنەك تۇرلەرى ايشىقتالعان ادەمى كورپەشەلەرگە حالىقتىڭ سۇرانىسى جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. ناۋرىز مەيرامى سياقتى ۇلتتىق مەرەكەلەر مەن ءتۇرلى كورمەلەردى ۇكىجان اپانىڭ قولىنان شىققان بۇيىمدارسىز ەلەستەتۋ مۇمىكىن ەمەس. وسى كۇنى ءتورت بالا، سەگىز نەمەرە تاربيەلەپ وتىرعان ۇكىجان اپا قولونەردى تابىستىڭ كوزى ەمەس، اتادان قالعان مۇرا دەپ سانايدى. كەلەشەكتە نەمەرەلەرىنىڭ ءبىرى اجەسىنىڭ سۇيىكتى ءىسىن جالعاستىراتىن بولسا تاڭ قالمايمىز.
