اجالى كەلگەن ادامنىڭ جۇزىنەن قانداي بەلگىلەر بايقالادى
وعان قالاي قول جەتكىزۋ كەرەكتىگىن تومەندەگى حاديستەردەن بىلۋگە بولادى.
اللا ەلشىسى (س. ا. ۋ. ) : «مىنا ءۇش جاعدايدا اجال اۋزىندا جاتقان ادامنان الىس كەتپەڭدەر: ماڭدايىنان تەرى اعا باستاعاندا، كوزىنەن جاس اققاندا، ەرىندەرى كەبە باستاعاندا. مىنە، وسى ءۇش جاعداي اللانىڭ قۇلىنا ءوزىنىڭ مەيىرىمدىلىگىن تانىتىپ جاتقان كەزى. ەگەر ادام قىرىلداعان دىبىس شىعارسا، يا بولماسا ول قىزارىپ كەتسە نەمەسە ەرىندەرى كوگەرسە وعان اللانىڭ ازابى جەتتى دەگەن ءسوز» ، - دەگەن، دەپ جازادى Muftyat.kz
ءشاحداتتى ايتۋعا كەلەر بولساق، ونى ايتۋ - اجال اۋزىندا جاتقان ادام ءۇشىن جاقسىلىق پەن قايىرىمدىلىقتىڭ نىشانى. ءابۋ سايد حۋدري پايعامبارىمىزدىڭ: «اجال اۋزىندا جاتقان ادامعا: « ءلا ءيلاھا يللاللاھ» دەپ قايتالاتىڭدار» ، - دەگەنىن جەتكىزگەن.
حۋزايفا: «اللانى جالعىز دەپ سەنۋ وتكەن كۇنالاردى جوق ەتەدى» . مارتەبەلى وسمان پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. ۋ. ) بىلاي دەگەنىن جەتكىزەدى: «ءلا ءيلاھا يللاللاھ» ءسوزىنىڭ شىنايى ماعىناسىن ءبىلىپ ومىردەن وزعان ادام ءجانناتقا كىرەدى» .
ءابۋ حۋرايرا بولسا ارداقتى پايعامبارىمىزدىڭ بىلاي دەپ ايتقانىن ەستىگەنىن جەتكىزەدى: «قايتىس بولعالى جاتقان ادامعا ءولىم پەرىشتەسى كەلەدى دە، ونىڭ جۇرەگىنە ۇڭىلەدى. الايدا ونىڭ جۇرەگىنەن ەش نارسە تاپپايدى. وسىدان سوڭ ول ادامنىڭ جاعىن اجىراتىپ قاراعاندا ءتىلىنىڭ تاڭدايىنا جابىسىپ، كاليمانى ايتىپ جاتقانىن كورەدى. وسى ءبىر كىرشىكسىز تاۋبەسى ءۇشىن ول ادامنىڭ كۇناسى كەشىرىلەدى» .
اجال اۋزىندا جاتقان ادامعا كاليمانى زورلىقپەن ايتقىزباۋ كەرەكتىگىنە اينالاسىنداعى ادامدار ءمان بەرۋى قاجەت. ونى جۇمساق، ادەمى ءارى جىلى سوزدەر ارقىلى ايتقىزۋعا تىرىسۋ قاجەت. كوبىنەسە ادامنىڭ ءتىلى كۇرمەلىپ قالعاندىقتان، ونى ايتۋ قيىنعا سوعادى. سوندىقتان دا، كاليمانى ايتا الماي جاتقانى ءۇشىن ول ادام مازاسىزدانا باستايدى. كاليمانى زورلىقپەن ايتقىزامىز دەپ، ول ادامنىڭ مۇلدە كاليما ايتپاي كەتۋىنە سەبەپشى بولۋىمىزعا اپارۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا، اجال اۋزىندا جاتقان ادامعا كاليمانى وتە بايىپپەن ايتقىزۋ كەرەك. كاليمانى ايتقىزۋىڭ ءمانى مىنادا: كۋالىك سوزدەرىن ايتۋ ارقىلى جان ءتاسىلىم ەتۋشى ادام جۇرەگىندە اللادان وزگە نارسەنىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى.
ەگەر اجال اۋزىندا جاتقان ادامنىڭ اللادان وزگە ارمانى مەن قالاۋى جوق بولسا، وندا ول ادام مەيىرىمگە بولەنىپ سۇيىكتىسىمەن قاۋىشادى. ەگەر ول ادامنىڭ جۇرەگى دۇنيە ۋايىمىنا تولى بولسا جانە دە دۇنيەگە بۇرا بەرەتىن بولسا، دۇنيەمەن ايرىلىسۋ ونى مۇڭايتار بولسا، وندا بۇل سوزدەر تەك دىبىس بولىپ قالادى دا، بۇل سوزدەر جۇرەكپەن قۋاتتالمايدى. ەندىگى جەردە بۇل ادامنىڭ ءحالىن اللا تاعالا ءوزىنىڭ قالاۋى بويىنشا شەشەدى. سەبەبى، جۇرەكتىڭ قۋاتتاۋىنسىز جاسالعان ءتىلدىڭ امالى قابىل بولادى دەپ ايتا المايسىڭ، ول قابىلدانبايدى. ەگەر قۇل اللانىڭ مەيىرىمى مەن راقىمىنا قول جەتكىزگەندە عانا ول نارسە مۇمكىن بولۋى ىقتيمال.
اجال اۋزىندا جاتقان ادامعا جاقسى سوزدەر ايتۋ، ول جايلى جاقسى پىكىرلەر ايتۋ - جاقسى امال. سونىمەن قاتار، بىزگە اللادان ءۇمىت ۇزبەۋ جانە جاقسى ويدا بولۋ جايلى بىرنەشە ماعلۇمات پەن حاديستەر جەتكەن. سولاردىڭ ءبىر- ەكەۋىن مىسال رەتىندە نازارلارىڭىزعا ۇسىنۋدى ءجون سانادىق.
ءۋاسيلا بين اسقا ءبىر ناۋقاستىڭ ۇيىنە كەلىپ: «اللا جايلى ويىڭ قانداي؟ » ، - دەپ سۇرايدى. ناۋقاس: «مەنىڭ كۇنالارىم جان- جاعىمنان قورشاپ تۇر. قۇردىمعا كەتۋدىڭ شاق الدىندا تۇرمىن. الايدا مەن جاراتۋشىمنىڭ مەيىرىمىنەن كۇدەرىمدى ۇزبەيمىن» ، - دەپ جاۋاپ بەرەدى. ونىڭ بۇل جاۋابىن ەستىگەن ءۋاسيلا بين اسقا: «اللاھۋ اكبار» ، - دەپ تاكبىر ايتقان ەكەن. وعان قوسىلىپ ءۇي ىشىندەگىلەر دە تاكبىر ايتقان. جانە دە ءۋاسيلا اللا ەلشىسىنىڭ (س. ا. ۋ. ) بىلاي دەگەنىن ەستىگەنىن ايتادى: «مەن قۇلىم مەنى قانداي دەپ ويلاسا، سوندايمىن» .
ءاز پايعامبار (س. ا. ۋ. ) اجال اۋزىندا جاتقان بوزبالاعا كەلەدى دە: «حالىڭ قالاي؟ » ، - دەپ سۇرايدى. جىگىت بولسا: «مەن اللادان ءۇمىتىمدى ۇزبەدىم. الايدا كۇنالارىمنان قورقامىن، سول ءۇشىن قورقىپ جاتىرمىن» ، - دەيدى. سوندا اللا ەلشىسى (س. ا. ۋ. ) : «وسىنداي قيىن جاعدايدا ادامنىڭ جۇرەگىندە ەكى ءتۇرلى سەزىم بولماۋىنا بولمايدى. ەگەر اجال جەتكەن كەزدە ول ادامدى وسى حالدە تابار بولسا (ءۇمىت پەن ۇرەي) ، وندا اللا تاعالا وعان ءۇمىت ەتكەنىن بەرىپ، قورىققانىنان ساقتايدى» ، - دەيدى.
ءسابيت بۋناني بىلاي دەگەن: «ءبىر جۇگەرمەك جىگىت ءومىر سۇرگەن ەكەن. اناسى وعان ۇنەمى ناسيحات ايتاتىن بولعان. اناسى: «ءبىر كۇنى سەن ولەسىڭ. سول كۇندى ەسىڭدە ساقتا جانە سول كۇنگە دايىندىق جاسا» ، - دەيتىن. اقىر اياعىندا سول كۇن دە كەلىپ جەتەدى. ۇلى اجالمەن ارپالىسىپ جاتقان كەزدە اناسى ۇلىنا: « ۇلىم! مىنە، وسى كۇن جايلى مەن ۇنەمى ساعان ايتا بەرەتىنمىن: «بالام! ءبىر كۇنى اجالىڭ جەتەدى» ، - دەپ» ، - دەيدى. سوندا ۇلى اناسىنا قاراپ: «اناشىم! مەنىڭ جاراتۋشىمنىڭ مەيىرىمى شەكسىز. مەنىڭ جاساعان جاقسى امالدارىم سەبەبىنەن جاراتۋشىم مەنى قۇربان ەتپەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىن» ، - دەيدى: ءسابيت بۋناني بىلاي دەپ جالعاستىرادى: «بايعۇس جىگىت جاراتۋشىدان ءۇمىتىن ۇزبەي كوز جۇمدى. اللا ونى مەيىرىمىنە بولەسىن» .
ءجابير بين ۋاداا ايتقان: «جاس ءارى تاجىريبەسىز ءبىر جىگىت ءومىر سۇرەدى. بىردە شيپاسى جوق اۋرۋعا شالدىعىپ، توسەككە جاتىپ قالىپ، ومىردەن وزادى. اجال اۋزىندا جاتقان كەزدە اناسى: «بالام! جان دۇنيەڭدە ماعان ايتقىڭ كەلەتىن وسيەتىڭ بار ما؟ » ، - دەيدى. جىگىت: «ءيا، مەنىڭ ساقينام. ونى مەنىڭ ساۋساعىمنان شەشپە. سەبەبى ساقينادا اللا تاعالانىڭ ەسىمى جازىلعان. راببىم سونى كورىپ، ماعان راقىمىن تانىتار دەپ ۇمىتتەنەمىن» ، - دەيدى. وسىدان سوڭ الگى جىگىت ءبىر ادامنىڭ تۇسىنە كىرىپ بىلاي دەيدى: «مەنىڭ اناما ساقينادان پايدا كورگەنىمدى جەتكىزىڭدەر. جاراتۋشىم مەنى كەشىردى» .
ءبىر ءباداۋي دەرتكە شالدىعادى. ونىڭ جانىنداعى ادامدار: «سەن ولەسىڭ!» ، - دەيدى. ول: «ءولىم مەنى قايدا اپارادى؟ » ، - دەپ سۇرايدى. اينالاسىنداعىلار: «ول سەنى اللاعا اپارادى» ، - دەپ جاۋاپ بەرەدى. سوندا اجال اۋزىنداعى ادام: «ونىمەن بىرگە بولعاندا تەك جاقسىلىق پەن مەيىرىم بولاتىن قوجايىنىمنىڭ الدىنا بارۋعا نەگە رازى بولماسقا؟ » ، - دەگەن ەكەن.
ءابۋ مۋتامير بين سۇلەيمان بىلاي دەپ اڭگىمەلەيدى: «مەنىڭ اكەم قايتىس بولعالى جاتقان ەدى. ول ماعان: «ەي، مۋتامير! ماعان جاراتۋشىمنىڭ جەڭىلدىك بەرەتىنى جايلى ءسوز قوزعا. راببىممەن جولىعۋعا ءۇمىت ەتەمىن. سەبەبى مەن - راببىم جايلى جاقسى ويدا بولعانداردانمىن ءارى ءۇمىت ۇزبەيمىن"، - دەدى.
شاريعاتتى بىلەتىن ادامدار اجالمەن قاۋىشقالى جاتقان ادامنىڭ قاسىندا ول ادامنىڭ ومىردەگى جاساعان جاقسى امالدارىن ايتۋدى ءجون كورگەن. سول امالدارىمەن ولار الگى ادامنىڭ جاراتۋشىسى جايلى جاقسى ويدا بولىپ، وعان تاۋەكەل ەتسىن دەگەن.