بوگەنباي باتىر مەن ۇمبەتەي جىراۋ اتىن سۋارعان كول جاعاسىنداعى كەسەنە - فوتو
كەسەنە ەرەيمەنتاۋ قالاسىنان سولتۇستىكشىعىسقا قاراي 24 شاقىرىم جەردە، قورجىنكول كولىنىڭ سولتۇستىك-شىعىس جاعالاۋىنداعى اشىق دالادا ورنالاسقان، دەپ حابارلايدى « قازاقپارات» ح ا ا ءتىلشىسى.
كەزىندە وسى كولدە « بوگەنباي باتىر مەن ۇمبەتەي جىراۋ استىنداعى اتىن سۋارعان» دەگەن اڭىز بار. كولدىڭ ماڭىندا ءالى دە زەرتتەلمەگەن قورىمدار بار. اقمولا وبلىسىنىڭ تاريحي جانە مادەني مۇراسى. ەسكەرتكىشتەر جيىنتىعىندا كەسەنە 2006-جىلى « قازجوبا قالپىنا كەلتىرۋ» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورىنى عىلىمي-زەرتتەۋ جانە جوبالاۋ فيليالىنىڭ جيىنتىق بولىمىمەن (جەتەكشىسى گ. قامالوۆا) زەرتتەلگەنى كورسەتىلگەن.
قانجىعالى رۋىنىڭ ءبيى ساققۇلاق كەسەنەنى 1880-جىلى ءوزىنىڭ ۇلكەن ۇلى نۇرالى ءۇشىن سالدىرعان.
نۇرالىنىڭ قابىرىندەگى قۇلپىتاس سىنىعى بوگەنباي باتىر اتىنداعى ەرەيمەنتاۋ تاريحي ولكەتانۋ مۇراجايىندا ساقتاۋلى. ساققۇلاق ءبي كەسەنەسى ولشەمدەرى 33x140x70 س م شيكى كىرپىشتەن سالىنعان. قاسبەتتەرىنىڭ قىرلارىندا ەكى تىرەك ارالىعىنىڭ دوعا ءتارىزدى جابىنى مەن بوس جەرلەرى بار سەگىزقىرلى كۇمبەزدى كولەم تۇرىندە بولدى. سەگىزبۇرىشتىڭ وڭتۇستىك-باتىس قىرى كىرپىشتىڭ ەكى تومەنگى قاتارىنا دەيىن بۇزىلعان، قالعان قىرلاردىڭ قابىرعالارىنىڭ قالدىقتارى 2,5 مەتر بيىكتىكتە ساقتالعان.
ەكى تىرەك ارالىعىنىڭ دوعا ءتارىزدى جابىنى ويىق تۇرىندەگى كەسەنەگە كىرىس-شىعىس جاعىنان ورنالاسقان. ۇرپاقتارىنىڭ ءبىرىنىڭ اتى جازىلعان ەسكى تاستىڭ جانىنداعى باتىس قابىرعانىڭ ماڭىندا ساققۇلاقتىڭ ءوزىنىڭ جانە ەكى ۇلى اتتارىمەن جانە ءومىر سۇرگەن ۋاقىتتارىمەن ءۇش جاڭا ءقابىرۇستى ەسكەرتكىش ورناتىلعان. ساققۇلاق ءبي (شىن اتى سابدەن) (1800-1880) - ورتا ءجۇز رۋى ارعىن تايپاسىنىڭ اتاقتى ءبيى، شەشەن.
قانجىعالى بوگەنباي باتىردىڭ شوبەرەسى. شەشەندىك ونەرىمەن، ءادىل شەشىمدەرىمەن سىي-قۇرمەتكە يە بولعان. جاسىنان زەردەلى دە زەرەك وسكەن ول 12-13 جاسىنان اكەسى باپان ءبيدىڭ قاسىندا ءجۇرىپ، شەشەندىك ونەرىن ۇشتاعان، ەل بيلەۋ ىسىنە ارالاسقان. بالاسىنىڭ قابىلەتىن سەزگەن اكەسى سابدەندى 15 جاسىندا كىشىگىرىم داۋ-دامايدى شەشىپ كەلۋگە جۇمساعان.
ول 16 جاسىندا سول وڭىردە شەشەندىك اتى شىققان بايدالى بيمەن سايىسقا ءتۇسىپ، بايدالىنىڭ «قۇلاعىڭ نەتكەن ساق ەدى» دەگەن سوزىنەن كەيىن «ساققۇلاق» اتانىپ كەتكەن. ونىڭ شەشەندىك ناقىل سوزدەرىنەن ەلدىك پەن ەرلىك، عىلىم، ءبىلىم، جاقسىلىق پەن جاماندىق تۋرالى تەرەڭ فيلوسوفيالىق وي-تۇيىندەردى بايقاۋعا بولادى.
باسقا ءبي-شەشەندەردەي ەمەس، ساققۇلاق ءبي ءوزى ايتقان بيلىك سوزدەرى مەن باسقا بيلەردىڭ اتالى سوزدەرىن، باعالى ويلارىن ۇنەمى قاعازعا ءتۇسىرىپ جۇرگەن. ساققۇلاق ءبيدىڭ شىعارماشىلىعى تولىق جۇيەلەنىپ زەرتتەلمەگەن. ساققۇلاق بيدەن جەتى ۇل قالعان. نۇرالى، ەرالى دەگەن ۇلدارى اكەسىنە تارتىپ ءبي-شەشەن بولعان. ساققۇلاق ءبي قورجىنكول كولىنىڭ جاعالاۋىنداعى بوگەنباي باتىر ۇرپاقتارىنىڭ قورىمىنا جەرلەنگەن.
مازارىن حالىق شەبەرى رىسقۇل ورناتقان. 2000-جىلى ساققۇلاق ءبي كەسەنەسىنىڭ قيراندىسىنا ورتالىق كومپوزيتسيانىڭ سەگىزقىرلى كۇمبەزدى ساركوفاگى سالىنىپ، تولىق قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن.
ەسكەرتكىش مەملەكەت قورعاۋىنا الىنعان. سوڭعى جىلدارى كەسەنەگە كەلۋشىلەردىڭ سانى ارتۋدا. الداعى ۋاقىتتا ەرەيمەنتاۋ اۋدانى اۋماعىنداعى تاريحي ەسكەرتكىشتەرگە «تۋعان جەر» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە تۋريستىك مارشرۋت اشۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل مارشرۋتقا ساققۇلاق ءبي كەسەنەسىن دە ەنگىزۋ كوزدەلگەن.
اۆتور: اسلان وسپانوۆ