بالاڭىز «بالاپاننىڭ» الدىندا وتىر ما؟

استانا. قازاقپارات - قازىر بالا ۇيالى تەلەفون مەن تەلەديدار قارايتىن بولدى. «قۇلاعىمىز تىنىش بولسىن» دەپ «كوك ساندىقتىڭ» الدىنا وتىرعىزىپ كەتەتىنىمىز دە جاسىرىن ەمەس.

ءبىراق مۇنىڭ ءبارى دە زيان ەكەندىگىن بىلە تۇرا ءبىز جاننىڭ تىنىشتىعىن ويلايمىز.

جالپى بالالارعا تەلەديداردى كوپ كورسەتۋگە بولا ما؟ ءار بالانىڭ «كوك جاشىكتى» كورۋىنە شەكتەۋ بولعانى ءجون. مامانداردىڭ باعالاۋىنشا، ەكى جاسقا دەيىنگى سابيلەردى تەلەديداردىڭ الدىنا جولاتۋدىڭ ءتىپتى قاجەتى جوق. راسىندا كوپتەگەن اتا-انا مۇنى ەلەمەي، بالانى وتىرعىزىپ كەتەدى.

ال اقيقاتىنا كەلسەك، 2 جاستاعى ءسابي تەلەديدارداعى سيۋجەتتىڭ ءمان-ماڭىزىن تۇسىنەتىن جاستا ەمەس. ولاردىڭ بۇل كەزدەگى بۇكىل ءىس-ارەكەتى قيمىلعا نەگىزدەلەتىنىن ۇمىتپايىق. بۇل جاس مولشەر ونىڭ ۇنەمى قوزعالىستاعى كەزى بولعاندىقتان، ونىڭ ءار نارسەگە قۇمارلىعى ارتادى. عالىمداردىڭ باعالاۋىنشا، تەلەديدار الدىندا ۇنەمى وتىراتىن بالانىڭ بەلسەندىلىگى تومەندەيدى. ونىڭ دامۋ مۇمكىنشىلىگى دە كەميدى. سوندىقتان بۇل جاستا بالاعا كوبىرەك قيمىل-قوزعالىس كەرەك.

ەكى جاستاعىلارعا تەلەديداردى كورسەتۋدىڭ قاجەتى شامالى دەسەك تە، ال ءۇش جاستاعىلارعا ازداپ بولسا دا كورۋگە بولادى. ءبىراق كوپ ەمەس، بار-جوعى 15 مينۋتتىڭ ءوزى جەتكىلىكتى ەكەن. ءبىراق، نەنى كورسەتۋ قاجەت، ەڭ ماڭىزدىسى سول. ءتىپتى تەلەديداردان كورگەن نارسەسىن ءتۇسىندىرىپ وتىرساڭىز، مۇنىڭ ءوزى ۇلكەن جەتىستىك، بالانىڭ دامۋىنا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى.

ءۇش جاس بالانىڭ «بىلسەم، ۇيرەنسەم، كورسەم» دەپ قۇمارلىققا كوپ يەك ارتاتىن كەزى. ونىڭ سويلەۋ قابىلەتى دامىپ، ءسوز قورى تولىسىپ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى ارتىپ، ينتەللەكتىسى تەرەڭدەي باستايتىن ءساتى. سوندىقتان ونى تەلەديداردىڭ الدىنا «بايلاپ» قويىپ، بالانىڭ جەتىلىپ كەلە جاتقان پسيحيكاسىن بۇزۋعا بولمايدى.

تەلەديداردى ۇنەمى كورەتىن وسى جاستاعى بالالار ءوتىپ جاتقان كارتينانى قابىلداپ ۇلگەرە المايدى جانە تۇسىنە دە المايدى. ءسويتىپ، اشۋلانىپ، جۇيكەسىنە سالماق تۇسەدى. سوندىقتان ءبىر ءسات ارينە، «قۇلاعىڭىزدىڭ تىنىش بولعانى» جاقسى عوي، ءبىراق بالاڭىزدىڭ بولاشاعى ودان دا قىمبات ەكەنىن ۇمىتپاڭىز.

پسيحولوگتاردىڭ باعالاۋىنا قاراعاندا، 3-6 جاس ارالىعىنداعى بالالار كۇنىنە 40 مينۋت قانا تەلەديدار كورۋى قاجەت. وندا دا اراسىنا ءۇزىلىس جاساپ تۇرعان ابزال. بۇل جاستاعى بالالار الەمدى كوگىلدىر ەكران ارقىلى تاني باستايتىن دارەجەگە جەتەدى. سوندىقتان نەنى كورۋ قاجەتتىگىنە دە باعىت-باعدار بەرىپ وتىرعاننىڭ ارتىعى جوق.

ول قانداي مۋلتفيلم كورىپ وتىر، نەندەي باعدارلاما وعان ۇنايدى، ۇنەمى قاداعالاعان دۇرىس. بۇل جاستا ءوسىپ كەلە جاتقان ءبۇلدىرشىننىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ جۇيەسى ارتا باستايدى، ول نەنى قالايدى، ارنايى باعىت بەرگەن دە دۇرىس.

ماماندار بالا 7 جاسقا كەلگەندە، اراسىنا ءۇزىلىس سالىپ، كۇنىنە 90 مينۋت تەلەديدار كورگەنى دۇرىس دەپ توپشىلايدى. بالانى جەكە قالدىرىپ كەتۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل جاستا قاي تەلەارنادا نە كورسەتەدى، ولار ءبارىن ءبىلىپ الادى.

سونىمەن قاتار، «كوك جاشىكتى» كورۋ تالابى قانداي؟

1. وتىرىپ كورۋ قاجەت.

2. اراقاشىقتىق 2 مەتر شاماسىندا بولۋى قاجەت.

3. تەلەديدار كورگەندە، بولمە جارىق بولعانى دۇرىس.

تەلەديداردىڭ زاردابى:

1. ۇنەمى، قوزعالىسسىز جانە تاپجىلماي وتىرىپ كورۋ بالانىڭ جۇيكەسىنە سالماق تۇسىرەدى جانە بالانىڭ جەتىلۋىن كەشەۋىلدەتەدى.

2. ءسابيدىڭ ارەكەتى اگرەسسيالىق سيپات الا باستايدى.

3. بالانىڭ كورۋ قابىلەتى بىرتىندەپ ناشارلايدى.

4. ميدىڭ جۇمىس ىستەۋى باياۋلاي باستايدى. ول شىعارماشىلىق ويلاۋ قابىلەتىنەن ايرىلادى. «بۇكىل اقىل-وي مەن يدەيا - تەلەديداردا» دەپ تۇسىنەدى.

5. ەستە ساقتاۋ قابىلەتى ناشارلايدى.

6. ساباقتى وقۋ مەن ونى قابىلداۋ پروتسەسى تومەندەيدى.

7. ماقسات قويىپ، جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانبايدى.

8. بەلسەندى ارەكەتى ناشارلايدى.

سوندىقتان بۇگىنگىدەي اقپارات تولى زاماندا بالانى تاربيەلەۋ باستى مىندەت. 7 جاسقا دەيىنگىلەردى كۇنىنە ەكى ءۇش رەت مۋلتفيلم كورسەتۋگە داعدىلاندىرۋ كەرەك. ءبىراق بارلىعىن دا بالانىڭ ساناسىنا قۇيىپ، ۇرىسپاي، اقىل ايتىپ، ونىڭ زيان ەكەنىن بارىنشا اقىلمەن تۇسىندىرگەن ءجون.

نەگىزى تەلەديداردان باسقا تانىمدىق ءبىلىم بەرەتىن قاينار كوزدەر كوپ قوي. كىتاپ وقۋ، سۋرەت سالىپ، تازا اۋادا تىنىستاۋ سەكىلدى سالاۋاتتى ءومىر سالتى وزىڭىزگە دە، بالاڭىزعا جاقسى ەكەنىن ۇمىتپاڭىز.

الدىمەن اتا-انا بالالارىن قاي باعدارلاما قىزىقتىرادى، سونى الدىمەن زەرتتەۋى كەرەك. نەنى كورۋگە بولادى، نەنى كورۋگە بولمايدى، اتالعان ماسەلەنى بالامەن بىرگە وتىرىپ، تالقىعا سالۋ قاجەت.

ءتىپتى تەلەارنادان بەرىلگەن باعدارلامانىڭ ءوزىن ورتاعا سالىپ، پىكىر بىلدىرسە، بالاعا جەڭىل تيەدى، تالقىدان كەيىن ءبۇلدىرشىن ونى تەرەڭ ءتۇيسىنۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. نەگىزى بالالار قاشان دا وزدەرىنە ارنالماعان باعدارلامانى كورۋگە اۋەس.

ءبىر عانا مىسال، 50 مىڭ شاماسىنداعى دارىگەرلەردىڭ باسىن بىرىكتىرەتىن ا ق ش- تىڭ پەدياترلار اكادەمياسى جۋىردا زەرتتەۋلەرىنىڭ قورىتىندىسىن جاريالادى. اتالعان اكادەميا جاس شاماسى 17 ءنىڭ شاماسىنداعى 700 جاس وسپىرىمگە زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قورىتىندىسىندا، كۇنىنە ءبىر ساعات نەمەسە ەكى ساعاتقا جۋىق ۋاقىت تاپجىلماي وتىرىپ تەلەديدار كورەتىن جاس وسپىرىمدەردىڭ اگرەسسيالىق ءىس-ارەكەتى باسقالارعا قاراعاندا تىم ارتىپ كەتكەنى بايقالعان. بۇل سيپات ەر بالالار عانا ەمەس، قىزداردىڭ اراسىندا دا كورىنگەن.

گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، اتالعان اكادەميانىڭ مۇشەسى مايكل ريچتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ەكى جاسقا دەيىنگىلەردى تەلەديدارعا جاقىنداتۋ ءتىپتى زيان. ال ودان جوعارى جاستاعى بالالار مەن جاس وسپىرىمدەردىڭ تەلەديدار الدىنداعى ەرمەگى جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي ءبىر-ەكى ساعاتتان اسپاعانى ءجون.

نەمىس عالىمدارىنىڭ وسى سالاعا قاتىستى تۇجىرىمدارى دا نازار اۋدارارلىق. ولاردىڭ زەرتتەۋىن¬شە، كوپ ۋاقىت تەلەديدار الدىندا تاپجىلماي وتىرۋ سەمىزدىكتى ارتتىرادى، قان قىسىمىن كۇشەيتەدى ەكەن.

سوندىقتان قازىرگى ۋاقىتتا كەز كەلگەن نارسەگە، اسىرەسە، بالاعا باقىلاۋ بولماسا قيىن. راسىندا بالانىڭ قۇمارلىعى قازىر تەلەديدارعا ارتقان. ال سمارتفون تۋرالى اڭگىمە بولەك. سوندىقتان ەندى ءتاي-ءتاي باسقان بالاعا الدىمەن تاربيە كەرەك.

ارينە، بۇگىنگى كوكەيكەستى ماسەلەگە «بالاپان» تەلەارناسىنىڭ ەش قاتىسى جوق. ءبىزدىڭ ايتارىمىز، «بالاپاننىڭ» تاربيەسى بولەك. ولار قاراكوزدەر ءۇشىن ۇلاعاتتى ءىس تىندىرىپ جاتقانىن جوققا شىعارا المايمىز. ءبىراق «بالاپاننان» دا باسقا تەلەارنالار بار عوي. اڭگىمە وسى تۇرعىدا جانە ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعى بالالارعا بۇگىننەن دۇرىس قاراساق دەگەن وي...

بەرىك بەيسەن ۇلى

«ايقىن»