قىتاي اقىنى ليباي ولەڭدەرىنىڭ اۋدارىلۋى جونىندە

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ادەبي ورتادا زەرتتەۋ كورمەي، كەنجە قالىپ كەلە جاتقان دۇنيەنىڭ ءبىرى - قازاق كوركەم اۋدارماسىنىڭ قازىنالى ءبىر بۇتاعى سانالاتىن قىتاي قازاقتارى ادەبيەتىندەگى اۋدارماعا ءوز دەڭگەيىندە نازار اۋدارىلماي كەلەدى.

سودان كەلىپ، ادەبيەتىمىز بەن مادەنيەتىمىزدىڭ ءبۇيىرىن قامپايتار ۇلكەن ولجادان يگىلىكتەنە الماي وتىرمىز. ارامىزدى شەكارالار ءبولىپ جاتقانمەن سول شەكارانىڭ ار جاعىندا جازىلعان كوركەم تۋىندىلار ءبىرتۇتاس قازاق كوركەم ويىنىڭ مۇلكى دە، تاريحى جالپى قازاق تاريحىنىڭ ءبىر بولشەگى. سونىڭ ىشىندە، سانىنىڭ كوپتىگىمەن، تەرەڭ ماعىنالى تاريحىمەن، كورىكتى ءسوز ونەرىمەن ەرەكشەلەنەتىنى قىتاي قازاقتارى. ونداعى باۋىرلاردىڭ ادەبي ومىرىنە كوز سالا وتىرۋ، قۇلاق تۇرە ءجۇرۋ ابدەن يگىلىكتى ءىس. سونىڭ ىشىندە اۋدارما سالاسىنا دا وتە-موتە نازار اۋدارعان ءجون عوي دەپ ويلايمىز.

سوڭعى جارتى عاسىردان استام ۋاقىت ىشىندە ونداعى قازاق زيالىلارى قىتايدىڭ كلاسسيكالىق كونە ادەبيەتىنەن تارتىپ بەرتىنگى زامانعى كوركەم تۋىندىلارىنا دەيىنگى كول- كوسىر مول دۇنيەلەردى وندىرە اۋدارعانى بەلگىلى. قازاق قالەمگەرلەرى قولى جەتىپ، ىرگەلى ەكى ەلدىڭ ادەبي مۇرالارىن ءوز ءتول ادەبيەتىندەي ءبىر سىپىرا زەرتتەدى جانە اۋداردى دەسەك، ونىڭ ءبىرى ورىس ادەبيەتى دە، ەكىنشىسى وسى قىتاي ادەبيەتى. سول توم- توم بولىپ شىعىپ، دايىن تۇرعان دۇنيەلەردى كەرەگىمىزگە ءالى كۇنگە جاراتا الماي كەلەمىز.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان كەيىنگى جىلداردا كورشى ەلدىڭ مادەنيەتىنە ءبىرشاما ىزدەنىستەر جاسالىندى. سول ىزدەنىستەردىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ كوبىنە- كوپ جانە ايرىقشا توقتالىپ جۇرگەن ادەبي تۇلعامىز ليباي اقىن. ونىڭ وزىندە اقىننىڭ شىعارماشىلىعىنان جەكە ءومىرىن ءبولىپ الىپ زەرتتەۋ باسىم. ءبىزدىڭ قۋاناتىنىمىز كەش تە بولسا قىتايدىڭ باس اقىنىنا ەل زيالىلارىنىڭ نازار اۋدارعانى، ولەڭدەرىنىڭ ازدى-كوپتى اۋدارىلا باستاۋى.

لي بايدى ءبىز ورىس اقىندارىنىڭ اۋدارمالارىنان كەڭەس كەزىندە تام- تۇمداپ بولسا دا تانىپ بىلدىك. ءبىرلى- جارلى ولەڭدەرىنىڭ اۋدارىلعان كەزدەرى دە بولعان. ءبىراق ول اۋدارمالاردىڭ كوركەمدىك تالاپتاردان اۋىلى الىس جاتىر. سوندىقتان ليباي ولەڭدەرىنىڭ العاشقى جانە قىزىعارلىق اۋدارماسى دەپ قىتاي قازاقتارىنىڭ جاساعان اۋدارماسىن ايتۋعا بولادى. بۇل جاعىنان ليباي ولەڭىن ءبىرشاما تولىعىراق اۋدارعان ءازىمحان ءتىشان ۇلى. سارابدال اۋدارماشىنىڭ تارجىماسىمەن 1980 -جىلى شىنجاڭ حالىق باسپاسىنان لاتىن قارپىندە جارىق كورگەن «تاڭ ءداۋىرىنىڭ تاڭدامالى ولەڭدەرى» اتتى جيناققا ليبايدىڭ ۇزىندى- قىسقالى 14 ولەڭى ەنگەن. (جالپى، ليبايدىڭ ءوزى جازدى جانە ول جازدى دەپ تەلىنىپ جۇرگەن ولەڭدەردىڭ ۇزىن سانى 1000 نىڭ ۇستىندە.)

ليباي ولەڭدەرى بەتى ايناداي جالتىراپ، ىشكى مول اعىسى تەجەۋ بەرمەيتىن يانتسىزى (چاڭجياڭ) وزەنى ىسپەتتى. ونداعى قايناعان قۋات پەن كۇشتى جەتكىزە ءبىلۋ قاي زاماندا بولسىن اۋدارماشىنىڭ يىعىنا تۇسەر اۋىر جۇك. جيناقتاعى اقىننىڭ ءبىر عانا «چاڭگانلي جىرى» اتتى ولەڭىنىڭ ءوزى زەرتتەۋشىنىڭ تالاي كۇندىك ەڭبەگىنە جۇك بولارى انىق.

بالا كەز كەكىلىمدى جەلكىلدەتىپ،

مەن ەسىكتەن شىعۋشى ەم گۇل سىندىرىپ.

سەن ات ەتىپ استىڭا شىبىق ءمىنىپ،

توسەك بويلاپ ءجۇرۋشى ەك ويىن قۋىپ.

قۇلىن- تايداي بىرگە ءوسىپ چاڭگانليدە،

ءسابي جۇرەك كورگەن جوق كىر ءتۇسىرىپ.

ون تورتىمدە قوسىلدىم قوساعىڭ بوپ،

بەت قىزاردى ۇياتتى سوندا ءبىلىپ...

كەشەگى ءبۇلدىرشىن قىز، بۇگىنگى جار جۇبايىنىڭ ىشكى جان تولقىنىسىن، ەرىنە دەگەن ماحابباتى مەن جىرداعى ءومىر كەلبەتىن اۋدارماشى سوندايلىق ءبىر ەلجىرەتەرلىك سۇيىنىشپەن جەتكىزەدى. سودان دا، اۋدارما ءتۇپنۇسقاداعىداي قول جەتپەيتىن بيىك كوركەمدىككە جەتكەن. ەگەر اۋدارماسى ءالسىز بولعاندا ولەڭنەن كوركەمدىك ءلاززات الا الماعان بولار ەدىك.

جاسىراتىنى جوق، ءازىمحان اۋدارمالارىنىڭ ءبارىن دەرلىك كوركەمدىگى كەمەلىنە جەتكەن، تولىسقان اۋدارما دەۋ، كەرىسىنشە، اعا اۋدارماشىنىڭ شەبەرلىك دەڭگەيىنە تولىق بويلاماعاندىق بولىپ شىعار ەدى. ليباي ولەڭدەرىنىڭ سىڭعىرلاعان اسەم اۋەزى كەي تۇستا توقىراپ قالاتىن ساتتەرى دە از ۇشىراسپايدى. ءبىراق، ۇلكەن جاعىنان العاندا بۇل ولقىلىقتار ۇلى اقىننىڭ جىرلارىنان ءنار الاتىن وقۋشى باقىتىن استە كەمىتە المايدى. ءبىر ليباي ەمەس، «تاڭ ءداۋىرىنىڭ تاڭدامالى ولەڭدەرى» جيناعىندا ۇلى اقىن وزىنە ۇستاز تۇتقان، تەرەزەسى تەڭ دوس تۇتقان اقىنداردىڭ دا شىعارمالارى توپتاستىرىلعان. وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل جيناقتىڭ ءبىزدىڭ ەلدە بىردە- ءبىر رەت جارىققا شىقپاۋى قىتاي بولىگىندەگى قازاقتاردىڭ اۋدارما ىسىنە، ادەبي ورتاسىنا نازار اۋدارماي وتىرعانىمىزدىڭ بەلگىسى. ناتيجەسىندە، كورشى وتىرعان ءبىر ەلدىڭ قانشالاعان ادەبي مۇرالارىنان قازاق وقۋشىلارى سۋسىنداي الماي كەلەدى.

بىزدە ليبايدى اۋدارۋدان بۇرىن ۇلى اقىننىڭ قاي جۇرتتىڭ تۋماسى ەكەنى توڭىرەگىندە پىكىر- تالاستارعا كوبىرەك جول بەرىپ العانىمىز راس. اقىننىڭ شىققان تەگىنەن گورى بىزگە جەتكەن مۇرالارىن جۇيەلى ءارى ساپالى تۇردە اۋدارۋ ءىسى ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرسا كەرەك. ايتكەنمەن، كۇتكەن ءۇمىتىمىز اقتالعانداي بولىپ، «ەلىباي. ليباي. ليبو» (الماتى. قازاقپارات. 2009) دەگەن اتپەن باسپادان تۇڭعىش رەت ليباي ولەڭدەرىنىڭ تولىقتىرىلعان كولەمدى جيناعى جارىق كوردى. جيناققا ءازىمحان ءتىشان ۇلىنىڭ «تاڭ ءداۋىرىنىڭ تاڭدامالى ولەڭدەرىنە» كىرگەن جوعارىدا ايتىلعان اۋدارمالارىمەن قوسا، ءبىزدىڭ تانىمال اقىندارىمىز اۋدارعان وزگە دە ولەڭدەرى ەنگەن. اقىن ولەڭدەرىن بىزدەگى اقىندار جولماجول جانە ورىس اقىندارىنان ءتارجىمالاعان.

جيناقتى وقىپ وتىرىپ مىنانداي ويعا كەلەسىز. تۇگەل دەرلىك بولماسا دا، ىشىندە جاقسى شىققان اۋدارمالار بار. تەك الدەبىر اسىعىستىقتان تۋاتىن ءۇستىرىت شالالىق بۇل جيناقتى دا اينالىپ وتپەگەن ءتارىزدى. سودان بولار، كەي اقىندارىمىز وزدەرىنشە شىعانداپ، ءتۇپنۇسقادان وزا شاۋىپ، بۇرا تارتقان تۇستارى از ەمەس. ءسوزدى تالعاپ قولدانۋدىڭ ازدىعى دا كوپ جەردە ليباي ولەڭدەرىن ءوز دەڭگەيىندە جەتكىزۋ مۇراتىن تالاپ دەڭگەيىنەن شىعارماي تاستاعان. ءبىر قۋانارلىعى، جيناقتا ءبىر ولەڭنىڭ بىرنەشە اقىن اۋدارعان نۇسقالارى قاتار بەرىلىپ وتىرعان. وقىرمانعا ءبىر ۋاقىتتا وقۋشى دا، سىنشى دا بولۋ مۇمكىندىگى بار. ءتۇپنۇسقادان تىكەلەي اۋدارىلعان، بولماسا، ورىس تىلىندەگى ءتارجىماسىنان اۋدارىلعان ولەڭدەردىڭ تىلدىك كوركەمدىگىن، اسەرلى سازىن اۋدارماشىلاردىڭ قاي دارەجەدە جەتكىزە العانىن سالىستىرا وتىرىپ انىق بايقاۋعا بولادى. ءسوزىمىز دالەلدىرەك بولۋ ءۇشىن سونداي اۋدارمالاردىڭ بىرنەشەۋىن مىسالعا كەلتىرەيىك. ا. احماتوۆا اۋدارعان «ستيحوتۆورنيە» اتتى ولەڭنىڭ نەسىپبەك ايت ۇلى مەن اسقانباي ەرعوجا اۋدارعان ەكى نۇسقاسى تومەندەگىدەي.

نا گورنوي ۆەرشينا

نوچۋيۋ ۆ پوكينۋتوم حرامە.

ك مەرتسايۋشيم زۆەزدام

موگۋ پريكوسنۋتسيا رۋكوي

بويۋس رازگوۆاريۆات گرومكو:

زەمنىمي سلوۆامي

يا جيتەلەي نەبا

نە سمەيۋ تريەۆوجيت پوكوي.

وسى ولەڭدى «تاۋ باسىنداعى پۇتحاناعا تۇنەگەندە» دەپ اتاپ، نەسىپبەك ايت ۇلى تومەندەگىدەي ەتىپ اۋدارادى.

پۇتحاناعا تۇنەدىم بيىك تاۋدىڭ باسىندا،

الاقاندا تۇرعانداي جۇلدىز بىتكەن قاسىمدا.

شىعارمايمىن داۋسىمدى، كەتە مە دەپ ويانىپ،

ۇيىقتاپ جاتقان الاڭسىز اۋليەلەر وسىندا.

ال اسقانباي ەرعوجادا ول بىلاي:

تاۋ باسىندا پۇتحانا ءتىپتى بيىك،

جۇلدىزدارعا كەتەردەي قولىڭ ءتيىپ.

ءارۋاقتاردىڭ مازاسىن المايىن دەپ،

جاي سويلەيمىن سىبىرلاپ، باسىمدى ءيىپ.

ولەڭ اۋدارماسىنىڭ ءبىرىنشى نۇسقاسىنان گورى ەكىنشى نۇسقاسىندا ليباي جىرلارىنا ءتان ولەڭدىك ولشەم، ماقام نازىكتىگى، ءتۇپنۇسقاداعى ويدىڭ ادەمى بوياۋى مەن سورابى العاشقىسىنان جاندىراق، قانىعىراق جەتكەن. تەك «ءارۋاقتاردىڭ مازاسىن» ەمەس، ءبىرىنشى نۇسقاسىنداعىداي «اۋليەلەر» دەپ العاندا ءجون بولار ەدى. سەبەبى، ولگەندەردىڭ رۋحى تىرىلەردىڭ جولىن بايلايدى دەپ قورقاتىن قىتاي ۇعىمى بويىنشا اقىننىڭ ءارۋاقتاردىڭ مازاسىن المايتىنى ءوز- وزىنەن تۇسىنىكتى. بۇل جەردە اقىننىڭ ءتۇن تىنىشتىعى الديلەگەن پۇتحاناداعى تاس قۇدايلاردىڭ قاتتى سويلەپ تىنىشتىعىن بۇزبايىن دەگەن قۇرمەتى ايتىلىپ وتىر. كۇڭزىنىڭ (كونفۋتسيدىڭ) «ءارۋاقتار مەن قۇدايلاردى قۇرمەتتەڭدەر، ءبىراق ولاردان الىس جۇرىڭدەر» دەگەن وسيەتى تەگىن ايتىلا سالماسا كەرەك. بۇل جاعىنان كەلگەندە، ولەڭنىڭ العاشقى اۋدارماسىنداعى «اۋليەلەر» كوڭىلگە كوبىرەك قونادى. سول سياقتى وسىنداعى «باسىمدى ءيىبى» ۇيقاس ءۇشىن عانا دەمەسەڭىز ورىسشا نۇسقاسىنان ونداي ءسوزدى كورىپ تۇرعان جوقپىز.

كەي اۋدارماشىلارىمىز بۇرىننان ايتىلىپ، جازىلىپ جۇرگەن كوركەم اۋدارمانىڭ تالاپتارىنان كوپە- كورنەۋ اتتاپ، ورەسكەل ولقىلىقتارعا بارعان. بەرىسىن ايتقاندا، ءتۇپنۇسقا مەن اۋدارماسى اراسىنداعى ماعىنالىق جاقىندىقتى، مازمۇن تۇتاستىعىن ساقتاماۋدىڭ سالدىرانىنان ولەڭدى ءوز ىڭعايلارىنا قاراي بۇرۋ، سىرتتان ءسوز قوسۋ، «ارتىق» جەرىن كەسىپ، «وڭدەۋگە» دەيىن بارىپ، اقىر سوڭىندا ليباي ولەڭى وزدەرىنىڭ ءتول شىعارمالارىنا اينالىپ شىعا بەرگەن. ءبىزدىڭ قالامگەرلەر قولىنا العان اقىندى شىن ءسۇيىپ، ەمىرەنىپ- تەبىرەنىپ اۋدارمايتىن سياقتى. مىسالى ا. گيتوۆيچتىڭ اۋدارعان «ستيحي و چيستوي رەكە» ولەڭنىڭ اۋدارماسىنا ءۇڭىلىپ كورەيىك:

وچيشاەتسيا سەردتسە موە

زدەس، نا چيستوي رەكە؛

سۆەت ۆودى ەە ديۆنوي -

ينوي، چەم ۋ تىسياچي رەك.

رازرەشيتە سپروسيت

پرو سينان، چتو تەچەت ۆدالەكە:

تاك لي كامەشەك كاجدىي

تام ۆيديت نە دنە چەلوۆەك؟

وتراجەنيا ليۋدەي.

سلوۆنو ۆ زەركالە سۆەتلوم، ۆيدنى،

وتراجەنيا پتيتس -

كاك نا شيرمە ريسۋنوك تسۆەتنوي.

ي ليش كريك وبەزيان،

ۆەچەرامي، سرەدي تيشينى،

ۋگنەتاەت پروحوجيح،

برەدۋشيح پود ياسنوي لۋنوي.

اۋدارماسى:

«ءمولدىر وزەن تۋرالى»

ءمولدىر وزەن

ءمولدىر سۋ.

مولدىرلىككە ناز تارتتىم.

تۇنىعىنا شومىلىپ كوڭىلىمدى اعارتتىم.

جۇرەگىمدى تازارتتىم.

مىڭ وزەنگە بەرگىسىز بۇل وزەننىڭ مول سۋى،

بايشەشەكتەي بۇرلەپ تۇر شوپىلدەگەن تولقىنى.

سۋ كىندىگى ءۇيىرىلىپ شىم- شىم ەتىپ بۇرشىكتەپ -

ءمولدىر تامشى قونادى گۇل ەرنىنە ىرشىپ كەپ.

سۋرەتشىدەي قاعىلەز بۇل ماڭايدىڭ بار قۇسى،

وزەن بەتىن ورنەكتەپ قىل قالامداي شالعىسى...

اققۋ- قازدار كەشقۇرىم اۋىق- اۋىق ءۇن قاتىپ،

نازىك ءۇنىن ولاردىڭ تىڭداۋ ماعان ءبىر باقىت.

جارقىراعان ايناداي ايدىنىنا اي قۇلاپ،

جۇرەگىمنىڭ تۇسىنان اعادى وزەن باياۋلاپ.

اۋدارعان: جاركەن بودەش ۇلى مەن عالىم جايلىباي

ءسوز جوق، بۇل ولەڭ اقىندارىمىزدىڭ ءوز جانىنان شىققاندا ەسىل، جايىق سياقتى ەلىمىزدەگى كورىكتى وزەن- سۋلاردىڭ بىرىنە ارناپ جازعان تابيعات ليريكاسى دەر ەك. وكىنىشكە قاراي، بۇعان اۋدارما رەتىندە قاراساق مۇلدە كوڭىلىمىز تولمايدى. ورىسشا نۇسقاسىمەن سالىستىرا قاراعان ادام (اۋدارما ورىسشا نۇسقاسىنان جاسالعاندىقتان جانە ا. گيتوۆيچكە سەنگەندىكتەن قىتاي تىلىندەگى تۇپنۇسقاسىمەن سالىستىرۋدى ارتىق كوردىك.) ولەڭ بويىنداعى قانشالاعان اسىلىنان ايرىلىپ، جۇدەپ- جاداۋعا تۇسكەنىن، ءتىپتى ءجاي مازمۇنداپ بەرە سالۋدىڭ وزىنەن تىم الىس جاتقانىن قىنجىلا وتىرىپ بايقاماۋى مۇمكىن ەمەس.

باس اينالدىرارلىق عاجايىپ سۇلۋ سۋرەت ورتا جولدا ەسكەرۋسىز قالعان دا، وسىنىڭ كەسىرىنەن ولەڭگە ارقاۋ بولعان نەگىزگى وي بۇلىڭعىر تارتىپ كورىنبەي قالعان. كوركەمدىكتىڭ وسىنشا اياقاستى بولعانى جانىڭىزعا باتادى. بۇل جەردە دە كىنانى «اسىعىستىقتىققا» ارتا سالساق تىم جەڭىل قۇتىلعان بولامىز. ءتۇپنۇسقانى ءدال بۇلاي باسىنان- اياعىنا دەيىن تۇك قويماي وزگەرتىپ، باسقاشا جىرلاپ شىعۋ ءۇشىن دە ۇلكەن «ەڭبەكتىڭ» جۇمسالعانى اقيقات. بۇنى بەت- بەدەلى جوعارى ەكى اقىنىمىزدىڭ اۋدارما مادەنيەتىنە نەمكەتتىلىگى دەمەسكە شارامىز قايسى! اقىندارىمىز جۋكوۆسكي ايتاتىن «باقتالاستىقتى» ءتۇپنۇسقاداعى ءمىنسىز سۇلۋلىقتى، كورىكتى ويدى انا تىلىندە قايتا تۋدىرىپ، قاپىسىز سومداۋ ۇستىندەگى ىمىراسىز كۇرەس دەپ ەمەس، اۆتوردىڭ «كەم-كەتىگىن» تۇزەۋ، كەرەك جەرىندە ودان «اسىپ» ءتۇسۋ دەپ جاڭساق ءتۇسىندى دەۋگە كەلمەيدى. بۇل پىكىردىڭ ايتىلىپ- جازىلىپ جۇرگەنى ءبىر بۇگىن ەمەس.

اۋدارما تۋىندى قاشاندا ءوزىنىڭ اۋدارما تابيعاتىن تانىتىپ تۇرۋى كەرەك. ونداي تانىتقىش قۇرالدار - ءتۇپنۇسقادا كەزدەسەتىن جەر- سۋ، ادام اتتارى مەن شىعارمانىڭ ىشكى ءيىرىمى. وسى ەكى تالاپ تا ولەڭ اۋدارماسىندا ساقتالماعان. ءتۇپنۇسقاداعى سينان اتاۋى جانە وعان قاتىستى ايتىلاتىن اقىن ويى اتىمەن جوق. ەكىنشىدەن، جەر ءتۇزىلىسى مۇلدە باسقا، مايمىلى شۋلاپ ازان- قازان بوپ جاتاتىن شىعىس قىتاي ورمانى «اققۋ- قازى» قيقۋلاعان قازاقتىڭ وزەن- كولدەرىنە اينالىپ جۇرە بەرگەن. ءسويتىپ ولەڭدى باستاپقى سىر- سيپاتىنان ايىرىپ، ادام تانىعىسىزداي وزگەرىسكە ۇشىراتقان. ءتىپتى مۇنى اباي ۇلگىسىندە جاسالعان ەركىن اۋدارما دەپ اقتالعان كۇندە دە ءتۇپنۇسقاعا جاسالعان مۇنداي قياناتتى بۇركەمەلەپ قالۋ مۇمكىن ەمەس.

جيناقتاعى ليباي ولەڭدەرىنىڭ باسىندا كوپ كەزدەسەتىن كەمشىلىك سىرتتان قوسىلعان باسى ارتىق سوزدەردىڭ ءجيى ۇشىراساتىنى. مىسالى:

ەكسپرومت

پودىمايۋ مەچ

ي رۋبليۋ رۋچەي -

نو تەچەت ون

ەشە بىسترەي.

پودىمايۋ كۋبوك،

ي پيۋ دو دنا -

ا توسكا

ۆسە تاك جە سيلنا.

ا. گيتوۆيچتىڭ اۋدارماسى

كەسكىلەدىم بۇلاقتى

سەمسەرىمدى قولعا الىپ.

كوز ىلەسپەي سۋ اقتى

ودان ءارى دولدانىپ.

توستاق تولى شاراپتى

تولعاپ- تولعاپ ءسىمىردىم.

باسىلمادى ساعىنىش،

قىسقاسىن- اي عۇمىردىڭ!

اۋدارعان: ءجۇرسىن ەرمان

باسقاسىن ايتپاعاندا، وسىنداعى «قىسقاسىن- اي عۇمىردىڭ» دەپ اۋدارماشى ءوز جانىنان ءسوز قوسىپ تۇرعان جوق پا؟!

ا. گيتوۆيچتىڭ بۇل اۋدارماسى ليباي ولەڭدەرىنىڭ ىشىندەگى ءوز الدىنا جەكە ءبىر ولەڭ بە، جوق الدە تولىق ولەڭنىڭ ءۇزىندىسى مە، بىلە المادىق. ولاي دەيتىنىمىز، ليبايدىڭ «شۇانجوۋدىڭ شيەتياۋ سارايىندا حان ورداسىنىڭ قالامگەرى لي يۋن اعايدى ۇزاتىپ سالۋ» دەپ اتالاتىن اتاقتى ولەڭىندە دە تۋرا وسىنداي جولدار بار. رومانتيزممەن سارىنداس وسىناۋ عاجايىپ جىردى ءازىمحان ءتىشان ۇلى جالىن- لەبىن سوندىرمەي جۇرەككە مەيلىنشە جىلى جەتكىزەدى:

قىلىشپەن قيسام اعىن سۋ ودان بەتەر اعادى،

شاراپپەن تيسام قايعىنى ودان بەتەر قوزادى.

كوڭىل تولماس ءومىردىڭ ءومىر بولىپ نەسى ءسان،

ەڭ ابزالى تەنتىرەپ جيھان كەزىپ جوعالعان.

سوڭعى ەكى جول جوق دەمەسەڭىز، الدىڭعى جولدار ا. گيتوۆيچتە ءدال ءبىر قۇس جولىنداي سايراپ جاتىر. ءار ءسوز، ءار بولشەگىنە دەيىن دالمە- ءدال. بارىنەن دە كوركەمدىك قالىبى قاز- قالپىندا ساقتالعان.

جالپى، جيناقتا كەزدەسەتىن شالاجانسار اۋدارمالاردىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ليبايدى ءالى تولىق تانىپ جەتپەگەنىمىزدىڭ، ونى اۋدارۋ ءىسىنىڭ تولىق ءبىر ىزگە تۇسە قويماعانىن، ءالى دە بولسا ىزدەنىس ۇستىندە ەكەنىمىزدى كورسەتىپ وتىر. ارا- اراسىندا وسىنداي كوركەم اۋدارما تالابىنان شىقپاي جاتقاندارى بولماسا، جيناقتىڭ ۇلكەن باسى قۇپتاۋعا تۇرارلىق. تەك بۇل ءبىر رەتكى ناۋقان رەتىندە قالىپ قويماۋى كەرەك. سەبەبى، جيناق شىققالى بەرى دە بەس جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتىپتى. ودان بەرى ليبايدى كىم، نەسىن اۋدارىپ ءجۇر، بىزگە بەلگىسىز. ءبىر بىلەتىنىمىز، ليباي ولەڭدەرى ءالى دە تەرەڭ زەرتتەۋ مەن اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى. قازاق كوركەم اۋدارماسىنىڭ ەندىگى الار اسۋى دەگەندە ءبىز اقىن مۇرالارىن تولىق ءارى ساپالى اۋدارۋ مىندەتىن ايتقان بولار ەدىك.


ناعىز قاپشىقباي ۇلى


التى الاش - ادەبيەت


سوڭعى جاڭالىقتار