ماشيرا ورازباي قىزى. قازاق ەلىنە ساعىنىش

استانا. قازاقپارات - اقىن ماشيرا ورازباي قىزى ولەڭ ولكەسىنە العاشقى قادامىن مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن ۋاقىتتا-اق باستاعان.

ول بار جوعى ءتورتىنشى، بەسىنشى سىنىپتارداعى كەزىندە ولەڭدەرىمەن ءوزىنىڭ سىنىپتاستارىن عانا ەمەس، بۇكىل مەكتەپتى تاڭعالدىرعان جەتكىنشەك اقىن ەدى. م. ورازباي قىزى بۇگىندە ادەبيەتكە قاتىسى جوق باسقا سالانىڭ مامانى بولىپ، اۋىلدىق جەردە قىزمەت ەتىپ جۇرسەدە، ءوز بويىنداعى ەلدەن ەرەك تالانتى اقىندىق قاسيەتىن جوعالتقان ەمەس. ەرىنىڭ سۇيىكتى جارى، ەكى بالانىڭ اناسى ماشيرا قازىر ق ح ر- نىڭ التاي وكۋرگىنە قاراستى شىڭگىل اۋدانىندا تۇرادى. اقىن قىزدىڭ ايتۋىنشا «تىرشىلىكتىڭ تاۋسىلماس جۇمىستارىنان» قولى قالت ەتكەندە قولعا قالام ۇستاۋ سۇيىكتى ءىسى ەكەن. تومەندە پوەزيا الەمىنەن ءوز ەنشىسىن ىزدەگەن اقىن ماشيرا ورازباي قىزىنىڭ كوڭىلىمىزدەن شىققان بىرنەشە ولەڭىن جاريالاپ وتىرمىز.

 

قازاق ەلىنە ساعىنىش

 

و! مەنىڭ قازاق ەلىم اسىل انام،

جىر ارنايىن تۇرعاندا باسىم امان.

الستان ايدىنىڭدى اڭساپ جۇرگەن،

ءبىر تامشىڭمىن ارناڭنان شاشىراعان.

 

تۋعانىممەن ماقتانىپ جادىراعام

بويسىنادى تىرلىكتىڭ زاڭىنا ادام.

ءدامىڭ تارتسا شۇرايلى باۋىرايىڭا،

قوزىڭداي بوپ بارارمىن جامىراعان.

 

ساعان دەگەن كوڭىلىم الىپ ۇشقان،

ايىرماسىن ءتاڭىرىم ساعىنشتان.

شالعىنڭا كولبەتىپ كويلەگىمدى،

قايتارما ەم تۇنىعىڭنان قانىپ ۇرتتاپ.

 

اينالايىن نۇر اتا بيىك تۇلعاڭ

كوڭىلىڭ ۇلتىڭ ءۇشىن تۇنىپ تۇرعان.

قۇت ۇيىعان استىنا قولتىعىڭنىڭ

بارشا قازاق تاعدىرى سىيىپ تۇرعان.

 

ساعىنامىن ونداعى جاتقان ەلدى،

كوك بايىراقتان بەرەكە تاپقان ەلدى.

كوشكەن بۇلتتان جىبەرىپ وتىرايىن،

اتا جۇرتقا الستان اق سالەمدى.

 

جۇك ارقالاپ تايلاق  بوپ تاۋدان اسام

 

كوڭىلىم  الدە نەدەن الاڭ مۇندا،

نە دەپ جاۋاپ بەرەمىن ار الدىندا.

بابالار امانات قىپ تاستاپ كەتكەن

جىرلارىن وزىندەي قىپ جازا الدىم با؟

 

انا اقىلىن دەن قويىپ تىڭدادىم با؟

ونەگەسىن جۇرەككە جينادىم با؟

كەلىن بولىپ، ەنەنىڭ جولىن قۋىپ،

ۇلكەندەردى قۇرمەتتەپ سيلادىم با؟

 

كىشىلەرگە سۇيەنىش بولا الدىم با،

جار كوڭىلىن اۋىرتپاي تابا الدىم با؟

وزىمشىلدىك الدىمدى توسقان كەزدە،

ادىلدىكتىڭ جانىنا بارا الدىم با؟

 

داڭعىل جولدى ۇرپاققا نۇسقادىم با،

قاناتىن جەتىلسىن دەپ ۇشتادىم با؟

تابانىم تايعاناسا ادامدىقتان

شىداپ تۇرىپ قادامدى نىقتادىم با؟

 

اقىن بولىپ قالامدى قارماماسام،

كەشىر بابا مۇراڭدى جالعاماسام.

ولتىرمەۋگە رۋحىڭدى قۇلشىنايىن

بولماس-اۋ وسيەتىڭە جاي قاراسام.

اتان ولسە تايلاققا جۇك قالادى.

جۇك ارقالاپ تايلاق بوپ تاۋدان اسام.

2017.1.3

 

مەن قازاقتىڭ قاراكوز بالاسىمىن

  

مەن قازاقتىڭ قاراكوز بالاسىمىن،

كوزىنىڭ اعى مەنەن قاراسىمىن،

ۇلت رۋحى قانىممەن بىرگە اعىپ،

تاۋىپ تۇرعان بويىمدا جاراسىمىن.

 

مەن قازاقتىڭ قاراكوز بالاسىمىن،

اناسى كىم دەمەگىن باباسى كىم؟

قويداي قوڭىر مىنەزبەن ارلىلىقتى،

سىڭىرگەن بار جەرىنە ساناسىنىڭ.

 

مەن قازاقتىڭ قاراكوز بالاسىمىن،

دارقاندىعى دارىعان دالاسىنىڭ،

ادەپ-يبا، سۇلۋلىق، ىزگىلىكتىڭ،

كوڭىلىنە جيناعان بار اسىلىن.

 

مەن قازاقتىڭ قاراكوز بالاسىمىن،

جالعىز قازاق تەك مەنىڭ جاناشىرىم.

كىرلەتپەۋگە نامىسىن اق انامنىڭ،

جۇرەگىمە بايلاعام دارا تۋىن.

 2016.5.25

  

ەندى ونى وت كەۋدەمە تۇنەتپە

 

اينالعانداي سەندىك سەزىم جاڭبىرعا،

اق بۇلتتاردىڭ اراسىنان تامادى.

جۇرەگىمدى تۇنىعىنا مالدىم دا،

ەمدەپ جۇرمىن ءوزىڭ سالعان جارانى،

 

جارالعانمىن جىلاۋعادا، شىداۋعا،

قۋا بەرەم ارمانىمدى جەل ءمىنىپ.

ۇشىپ كەتتى قيال قۇسى قيانعا،

ساعىنشتى قاناتىنا قوندىرىپ ،

 

تەرەزەمنەن سىعالايدى اي نۇرى،

ۇيقىمدى دا الىپ قاشىپ كورپەدەن.

قارا تۇندە قالىڭداتىپ قايعىنى،

اڭساپ سەنى ويانامىن ەرتەمەن.

 

كۇن شىعىستان كوتەرىلدى ارۋ كۇن،

ءتۇننىڭ ءتۇرىپ شىمىلدىعىن جيەككە.

پەرشتەسى سىبىرلايدى جانىمنىڭ،

اق كەپتەر بوپ قوناقتاعان جۇرەككە،

ءوز قولىڭمەن باپتاپ ۇشىر الىسقا،

ەندى ونى وت كەۋدەمە تۇنەتپە.

2016.2.26

 

مەن كىممىن

 

مەن كىممىن

ايەلمىن نازىك بوپ جارالعان،

سۇلۋلىق انامنىڭ سۇتىنەن تارالعان.

يبامەن ارلىلىق ءار دايىم،

وشپەيتىن بىر ساتتە سانامنان،

 مەن كىممىن

ايەلمىن سىر تۇنعان كوزىندە،

بار ىسكە جارالعان سابىرمەن توزۋگە.

قازاقتىڭ ءبىر تامشى قانىمىن،

دارقاندىق دارىعان تەگىمە.

مەن كىممىن

ايەلمىن ەر جۇرەك،

تۇپ-تۇنىق جۇرەگىم مولدىرەپ،

جامانعا سەزىلىپ مۇزداي بوپ،

جاقسىعا تۇراتىن ەلجىرەپ.

مەن كىممىن

ايەلمىن ارمانعا اسىققان،

سۇلۋ جىر سيلاعان جاقۇت تاڭ،

ەركەلىك جاراسقان جانىنا،

كوڭىلدەن كوپ سىرىن تاستقان.

مەن كىممىن

ايەلمىن ءار وشاق مازداعان،

تاريحپىن تاعى دا سان اقىن جازباعان.

مەن دەگەن جانار تاۋ لاۋلاعان قوزداعان،

مەندەگى ۇلى ەسىم ماڭگىلىك توزباعان.

 
ءولىم مەن ءومىر اراسى

 

ءولىم مەن ءومىر اراسى،

بەس ساۋساقتىڭ سالاسى،

جاراتۋشى اللانىڭ،

قۇدىرەتىنە قاراشى.

 

باس بارماعىڭ بال كۇنىڭ،

ەسىگىن اشقان تىرلىكتىڭ،

ءسابي كۇنىڭ،ءان كۇنىڭ،

قارنىڭ توق بولسا بولعانى،

باسقاعا جوق تارلىعىڭ،

ويدا جوق، ەشبىر كىربەڭدىك،

تەڭ كورەتۇعىن بارلىعىن.

 

سۇق ساۋساعىڭ جاستىعىڭ،

ونەر-ءبىلىم ىزدەگەن،

قىزىق قۋعان شات كۇنىڭ،

الدى-ارتىڭدى ويلاتپاس،

ماحابباتقا ماس كۇنىڭ،

وسى كەز عوي ەڭ قىمبات،

ايالاي الساڭ باق گۇلىن.

 

ورتان قولىڭ وت كۇنىڭ،

باسىڭنان ءبارىن كەشىرىپ،

قۋانىش-قايعى كوپ كۇنىڭ،

جۇرە المايتۇعىن كوسىلىپ.

الىستا قالىپ جاستىعىڭ،

تۇرمىسقا جەتپەي جيعانىڭ،

تىرلىكتىڭ اياڭ كوشىمەن،

ازايار قىزىق دۋمانىڭ.

 

شىلدىر شۇمەك باياعى،

قاقپاسىن قاعىپ كارلىكتىڭ،

قولىندا اسا تاياعى،

بالانىڭ قاراپ قولىنا،

جاپاقتاۋلى جانارى،

قۋاتى قايتقان بويىنان،

قارتتى ەسىمە سالادى.

 

كىشكەنە بوبەك اقىرعى،

جارىعىنداي پاناردىڭ،

تاۋسىلىپ سوڭعى بىلتەسى،

وتى السىرەپ جاناردىڭ،

پانيدىڭ سوڭعى كومبەسى،

باقيدىڭ جولىن تابار كۇن.

2016.2.4

 

مەن ءبىر ادام

 

مەن ءبىر ادام

جۇرەك جالعىز كەۋدەمدە.

ءبىر باسىمدا سان ادامنىڭ مىنەزى بار.

جاساپ ءجۇرمىن شەرمەندە،

جاعىمسۋعا اقىلىمدى كوندىردىم

كولگىرلەردى كورگەندە.

ەركسىزدەن ەزۋ تارتىپ وتىرام،

بەتكە كۇلىپ، كۇڭىرەنىپ كەلگەنگە.

 
مەن ءبىر ادام

ارماندارىم كوپ ءالى،

قيلى زامان كولبەڭ قاعىپ.

ەتەگىنە ورادى.

ازۋلىعا دەس بەرمەۋدى ويلايمىن.

اشىلعاندا التى قارىس ارانى.

مۇڭعا تولى كەسەلەرگە تەلمىرەم،

تۇيىلگەندە شەر كوڭىلدىڭ قاباعى.

مەن ءبىر ادام

بويىمدا بار ءبىر جانىم.

سەزبەي قالام كەي پەندەنىڭ سىرلارىن.

بايەك بولعان جايىپ سالىپ،

كوڭىلىنىڭ سىرماعىن.

ويلاۋعا دا ۇلگىرە الماي قالاسىڭ

جەڭ ىشىنەن مىلتىق كەزەپ تۇرعانىن.

مەن ءبىر ادام

ءبىراق زامان ءار باسقا.

شاراڭ دا جوق

كەيدە ورتەنىپ جانباسقا.

قۋ قۇلقىننىڭ قۇلى بولىپ نساپسىز،

ادامدار-اي الجاسقان.

جۋىپ-شايىپ الايىنشى جاسىممەن،

كوڭىلىمدى شاڭ باسقان.

يەن دالاعا كەتەيىن بە قىدىرىپ

پەندەلەردىڭ شوعىرىنا بارماستان.

2015.6.5

 

سەن ءالى كۇتىپ جۇرسىڭبە؟

 

سەن ءالى كۇتىپ جۇرسىڭبە؟

جولىما ۇزاق قارايلاپ،

كەلمەسەم ەگەر كۇرسىنبە،

ۇمىتتى ەكەن دەپ تار ويلاپ.

 

سەن ءالى كۇتىپ جۇرسىڭبە؟

ەلەسىن ىزدەپ وتكەننىڭ.

ماحاببات دەگەن تىلسىمدە،

جۇرەككە كەيدە توككەن مۇڭ.

 

سەن ءالى كۇتىپ جۇرسىڭبە؟

بالاۋسا بالعىن سەزىممەن.

ءبارى دە ارمان بۇل كۇندە،

قالجىراپ بارىپ كوز ىلگەن.

 

سەن ءالى كۇتىپ جۇرسىڭبە؟

اڭقىلداپ سولبىر كوڭىلمەن.

شەرتىلىپ جۇرگەن كۇيسىڭبە،

ساعىنش ساز بوپ توگىلگەن.

 

سەن ءالى كۇتىپ جۇرسىڭبە؟

بورىلەر جورتقان كوك بەلدەن.

كۇتە بەرۋىڭ مۇمكىن بە؟

تىنىمسىز سوعىپ وت كەۋدەڭ.

 2016.1.22

 

جانىم بالام

 

شارىقتاتتىم شابىتتى جانىم بالام،

ولەڭنىڭ وتى مازداپ جالىنداعان.

سىيلادىڭ الەمدەگى بار قۋانىش،

بار باقىت، بار شاتتىقتىڭ ءبارىن ماعان.

 

سەنى سىيلاپ جاراتقان ءتاڭىر ماعان،

اققۋ قونىپ كولىمە مامىرلاعان.

بولاشاعىڭ باقىتىڭ بالا دەگەن،

دانا سوزگە ماڭگىلىك تابىندى اناڭ.

 

دارقاندىعىن دارىتىپ قوڭىر دالام،

بيىك بولسىن مارتەبەڭ باعىڭ بالام.

ۇزاق بولسىن عۇمىرىڭ، ازامات بول،

ومىردەن نەسىبەڭ بار الىنباعان.

 

كىر جۇقتىرماي جالعاستىر سالتىڭدى امان،

داستۇرىڭە قۇرمەت قىل جارقىلداعان.

اق تىلەگىم وزىڭە ارناپ ايتقان،

اق ۇلى بول قازاقتىڭ اڭقىلداعان.

 

مەيىرلى بول ەلىڭە جارقىن بالام

ونەر ۇيىرەن ۇلگى الىپ نار تۇلعادان.

باتاسىن ال حالقىڭنىڭ قارا ورمانداي،

داق تۇسىرمە ارىڭا التىنداعان.

انا ءسۇتى دارسىن ارمانىڭا

سارقىتى بول اكەڭنىڭ سارقىلماعان.

 

2015.5.21

 

اۆتورى ماشيرا ورازباي قىزى