جاڭا جىل. ءار ەلدىڭ سالتى باسقا
اتالمىش مەرەكەنىڭ قالاي تويلاناتىنى بىزگە تانسىق بولماعانىمەن، الەمدە بىزدەن وزگە قانشاما مەملەكەت بولسا توي تويلاتۋدىڭ دا سونشاما ءتۇرى بار. ءار ەلدىڭ سالتى باسقا دەمەكشى، جاڭا جىلعا قاتىستى دا ءتۇرلى سەنىمدەر بار كورىنەدى. سولاردى بىلە ءجۇرىڭىز.
مىسالى، شوتلاندىقتار جاڭا جىل مەرەكەسىن حوگماني دەپ اتايدى. ءبىزدىڭ حالىق اسپانعا ساليۋت اتىپ جاتسا، بۇلار بوشكەلەردى قارامايمەن جاعىپ، كوشە بويىمەن دوڭگەلەتىپ جىبەرەدى. بۇل ءداستۇر جاڭا جىلدى شاقىرۋ ەكەن. نانىم- سەنىم بويىنشا جانىپ جاتقان بوشكەلەردى كۇن دەپ تۇسىنەدى ەكەن. تەڭىزگە تاستاعان سوڭ ونى مەكەندەۋشىلەرگە جارىق پەن جىلۋ سىيلايدى- مىس. سونىمەن قاتار سۋ اپاتىنان امان بولامىز دەپ سەنەدى. ال ەكىنشى ىرىم بويىنشا وت جىن- پەرىدەن قورعايدى.
شوتلاندىقتاردىڭ ەرتە زاماننان كەلە جاتقان ءداستۇرلى تاعامدارى بار. ماسەلەن، جاڭا جىلدىق تاڭعى اسقا سۇلى شەلپەگىن، پۋدينگ پەن ىرىمشىكتىڭ ەرەكشە سورتى - كەببەندى دايىندايدى. ال تۇسكى جانە كەشكى اسقا پىسىرىلگەن قاز نەمەسە بيفشتەكس، الما قوسىلعان بالىشتەردى ازىرلەيدى. فيندىقتار جاڭا جىل كەشىندە بالاۋىز ارقىلى بولاشاقتى بولجايدى. اۋەلى سۇراق قويادى. ەرىتىلگەن تامشىسىن سۋعا تامىزىپ، پايدا بولعان سۋ بەتىندەگى بەينە ارقىلى بولجام جاسايدى. ال ءداستۇر بويىنشا داستارحاندا الحورى كيسەلى مەن ءتاتتى كۇرىش بوتقاسى بولۋى كەرەك.
ءبىز دە ەت اسپاي جاڭا جىلدىق داستارحانعا جايعاسا المايمىز عوي. «ايي ااازز ااا تااا!» دەپ شۋلايتىن ءبىز عوي. ال فيندىقتار اياز اتاسىن «يوۋلۋپۋككي!» دەپ شاقىرادى ەكەن. «روجدەستۆولىق ەشكى» دەگەن ماعىنا بەرەدى. يوۋلۋپۋككيدىڭ سىيلىق تولى ارباسىن ەشكى سۇيرەيدى ەكەن. فيندىقتار بۇل اتانى مەيىرىمدى، بارلىق تىلەكتەردى ورىنداۋشى دەپ تۇسىنەدى. ءتىپتى، سىبىردى دا ەستيدى- ءمىس. ايقايلاپ ايتاتىن بولسا، جىندار ەستىپ قويىپ، تىلەكتەر ورىندالماي قالۋى مۇمكىن ەكەن.
يسپانيادا ەسكى ءداستۇر بويىنشا جاڭا جىل كەشىندە ءار ادام 12 ءجۇزىم جەۋى كەرەك. 12 ءجۇزىم بولاتىن سەبەبى جىلدىڭ ون ەكى ايىن بىلدىرتسە كەرەك. نەگىزى، ءجۇزىمنىڭ داستۇرگە ەنۋى تەگىن ەمەس. 1908 -جىلى جەرگىلىكتى فەرمەرلەر ءجۇزىم ارقىلى پايدا تابۋدى باستادى. بۇگىندە دۇكەندەردە نەشە ءتۇرلى قۇتىدا ءتۇر- ءتۇرى ساتىلادى ەكەن.
ۆەتنامدا جاڭا جىلدى 21 - قاڭتار مەن 19- اقپان اراسىندا تويلايدى. جاڭا جىلدى تەت دەپ اتايدى. مۇندا شىرشا، ءاپپاق قار بولمايتىندىقتان، ەرەكشەلىك تىرمانى بەزەندىرەۋدە بولادى ەكەن. ىرىمى وتە جاقسى بەزەندىرسە، باقىت پەن بايلىقتى تىرمالاۋعا بولادى دەگەن تۇسىنىككە جاقىن. اياز اتاسى تاو كۋەن دەگەن كەيىپكەر. ونى ءۇي ءىشىنىڭ پەرىشتەسى دەيدى. ول ايداھارعا اينالىپ شىعاتىن تۇقىمەن كوككە ۇشادى ەكەن. اسپان امىرشىسىنە ادامداردىڭ جاساعان جاقسى امالدارىن جەتكىزەدى- ءمىس.
ۆەاتنامدىقتار جاقىن ماڭدا ورنالاسقان وزەن- كولگە ءتىرى تۇقىنى تىلەكتەرىن سىبىرلاپ ايتقان سوڭ جىبەرەدى ەكەن. جاڭا جىلدا شىرشانى بەزەندىرۋ ءداستۇرى گەرمانيادا سوناۋ ورتا عاسىردا پايدا بولعان. نەمىستەر سانتا كلاۋستى ەسەك ءمىنىپ كەلەدى دەپ تۇسىنەدى. سوندىقتان كەبىسىنە ءشوپ سالادى. ال بەرليندە براندەنبۋرگ قاقپاسىنىڭ الدىندا ءجۇز مىڭداعان ادام شىعىس پەن باتىس گەرمانيانىڭ قوسىلۋى ءۇشىن تىلەك تىلەيدى. ال بريتان ارالدارىندا تۇرعىندار ءۇيىنىڭ ارتقى ەسىگىن اشىپ قويادى ەكەن. جاڭا جىل كەلدى دەپ ساعات ون ەكىنى سوققاندا ءۇيدىڭ كىرەبەرىس ەسىگىن اشادى.
شۆەتسيا ⅩⅨ عاسىردا ءبىرىنشى بولىپ الەمگە شىنىدان جاسالعان شىرشا ويىنشىقتارىن سىيلاعان ەدى. ولار جاڭا جىل مەرەكەسىندە ءۇيدىڭ جارىعىن وشىرمەيدى ەكەن. سونىمەن قاتار بارلىق كوشەنى جارىقتاندىرادى. فرانتسۋزدار بۇل مەرەكەدە ءبالىش پىسىرەدى. ءبالىشتىڭ ىشىنە ءبىر ءتۇيىر ءىرى بۇرشاقتى (بوب) سالادى ەكەن. كىمنىڭ جەگەن بالىشىنەن شىقسا، جاڭا جىل كەشىندە سول ادامنىڭ بۇيرىعىنا ءبارى دە باعىنادى ەكەن. جاپوندىقتار جاڭا جىل مەرەكەسىندە جاڭا كيىم كيۋ ءداستۇرىن ەنگىزگەن بولاتىن. ولار مەرەكەنىڭ الدىندا تىرما ساتىپ الادى ەكەن. ۆەتنامدىقتار سەكىلدى باقىت پەن بايلىقتى «تىرمالايتىن» كورىنەدى. بۇلار جاڭا جىلدى 1 - قاڭتاردا تويلايدى. ەسىكتىڭ الدىنا باقىت اكەلەدى دەپ ءبىر بايلام ساباندى ءىلىپ قويادى. بۇل ىرىم جىن- سايتاننىڭ ۇيگە كىرۋىنەن ساقتايدى ەكەن.
جاڭا جىل باستالىسىمەن- اق جاپوندىقتار شۋلىقتار سەكىلدى كۇلە باستايدى. كۇلكى جاڭا جىلدا باقىت اكەلەدى دەپ تۇسىنەدى.
ەۆرەيلەر جاڭا جىلدى Rosh Hashanah دەپ اتايدى. بۇل كۇن ولار ءۇشىن قاسيەتتى. ولار ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە كۇنالارىن ەسكە الىپ، وسى جاڭا جىلدا جاقسى امالدارمەن جويامىن دەپ ۋادە بەرەدى. بالالارعا جاڭا كيىمدەر سىيلايدى. نان ءپىسىرىپ، نەشە ءتۇرلى جەمىستەردى جەيدى. يتاليادا جاڭا جىل 6 - قاڭتاردا باستالادى. نانىم بويىنشا بۇل تۇندە سيقىرلى سىپىرعىشپەن مەيىرىمدى فەيا بەفانا ۇشىپ كەلەدى ەكەن. ول «كەلىنشەك» ۇيگە ەسىكتەردى التىن كىلتىمەن اشىپ كىرەدى ەكەن. كامين قاسىندا ءىلىنىپ تۇرعان بالالاردىڭ شۇلىقتارىن سىيلىققا تولتىرادى ەكەن. ساباعىن ناشار وقىپ، بۇزىقتىق جاساعان بالالارعا بەفانا ءبىر شىمشىم كۇل مەن كومىر سالىپ كەتەدى ەكەن. ال اياز اتاسى باببو ناتالە ەكەن.
يتالياندىقتار جاڭا جىل كەشىندە تەرەزەدەن ەسكى زاتتاردى لاقتىرادى ەكەن. نەعۇرلىم كوبىرەك لاقتىرسا، جاڭا جىل سونداي بايلىققا كەنەلتەدى دەپ تۇسىنەدى. ال اۆستريادا جاڭا جىلدىق سىيلىق پەن قۇتتىقتاۋدىڭ قاراپايىم ءداستۇرى سوناۋ XVIII عاسىردىڭ سوڭى مەن XIX عاسىردىڭ باسىندا تارالا باستاعان ەكەن. قازىرگى تاڭدا ءبىر- بىرىنە نەشە ءتۇرلى شاعىن مۇسىندەردى سىيلايدى. پوشتالىق اشىق حات ارقىلى باقىتتىڭ سيمۆولى بولاتىن مۇرجا تازالاۋشى، ءتورت جاپىراقتى بەدەنى نەمەسە شوشقانىڭ ءمۇسىنىن سىيلايدى. جاڭا جىل بەرەكەلى بولۋى ءۇشىن 31 -جەلتوقساندا مول داستارحان جايادى ەكەن. برابانت پەن باتىس فلاندريادا...
ءيا، مۇندا بۇل مەرەكەدە پاتشا سايلاۋ ءداستۇرى بار. ارنايى 16 كورولدىق اشىق حات (Koningsbriefs) جاسالىنادى. بۇل اشىق حاتتارعا ساراي ادامدارى مەن قىزمەتشىلەرىنىڭ سۋرەتتەرى بەينەلەنەدى. ال اۋىلدىق جەردە مۇندايدى قولدان جاسايدى ەكەن. قاتىسۋشىلار تاۋەكەل دەپ ءبىر- بىرەۋدەن تاڭداپ الادى. ءسويتىپ، تاڭدالعان پاتشا مەن حانىم كەشتى باسقارادى. ەكەۋىنىڭ ءىس- ارەكەتتەرىن قالعاندارى قايتالايدى. ۇلىبريتانيادا قىزىق ءداستۇر بار ەكەن. ءتۇن جارىمدا ۇيگە ەر ادام كىرسە، دەمەك، ساتتىلىك اكەلەدى ەكەن. سونىمەن قاتار ادامدار ترافالگار الاڭىنا بيگ بەننىڭ دىڭىلىن ەستۋ ءۇشىن جينالادى ەكەن.
Massaget.kz