كوزى مەن قۇلاعى بار قازاقتىڭ ناعىز ولەڭى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - اقىن دەگەن اۋىلدىڭ فۋنكسياسى جاراتىلىستىڭ جاسى ۇلعايعان سايىن كۇردەلەنىپ كەلە جاتىر. ىلكىدە اقىندار «كور- جەردى» ولەڭمەن سيپاتتاپ، كەيىن دات، ناز، ۇگىت- ناسيحات ايتۋمەن شۇعىلدانسا، قازىر كورەگەندىك تانىتاتىن دەڭگەيگە جەتتى.

ول راس، قازاق قوعامىنىڭ دەرتىن ءالى كۇنگە دەيىن ابايدان اسىرىپ ەشكىم ايتا العان جوق. ءبىراق، مىنا زاماندا اقىنعا كوسەمسىپ، بىرەۋگە اقىل ايتىپ وتىرۋدىڭ ءوزى ەتيكاعا جات بولىپ سانالادى.

ەسەنعالي راۋشاننىڭ «ءبىزدىڭ ەگەمەندىك حاقىندا ەكى اۋىز ءسوز» دەگەن ولەڭى شيرەك عاسىرداعى قازاقتىڭ الەۋمەتتىك- رۋحاني حال- احۋالىن قاز قالپىندا سۋرەتتەيدى. دياگنوزىن ءدال قويادى. سان تاراۋ ويدى جۇمىر شۋماققا تاس- ءتۇيىن توعىستىرادى. ولەڭدى بۇلاي قاراپايىم ءارى كۇردەلى ەتىپ جازۋ تەحنيكالىق ءتاسىلدى مەڭگەرۋمەن قاتار، ءوز ۇلتىڭنىڭ تانىم- تۇسىنىگىنە تەرەڭدەۋدى قاجەتسىنەدى. ويتكەنى، ءار ەلدىڭ ساناسىندا ءوزى عانا كەيىپتەيتىن، الماستىراتىن، بالاما رەتىندە قولداناتىن نازىك يىرىمدەر مەن فيگۋرالار بولادى. ادەبيەتتىڭ تىم ءارى تاريحىندا بۇنداي ەكسپەريمەنتتىڭ وزىق ۇلگىسى دانتەنىڭ «قۇدىرەتتى كومەدياسىندا» كەڭىنەن قولدانىلعان.

ەكى شۋماقتان تۇراتىن بۇل ولەڭنەن ءوزىمىزدى كورىپ «ءولىارا» كۇيگە ءتۇسىپ قالعانىمىزدى مويىندايمىز.

جوقتىق دەگەن نەمەنە - بارلىق دەلىك،

باقىت دەگەن دۇنيە مە - الدىق ءبولىپ.

دۇنيەدەگى ەڭ ۇلى كورىنىس نە؟

ول شىدەرىن ۇزگەن ات قارعىپ كەلىپ.

ەسەنعالي راۋشان وقىرماننىڭ پسيحولوگياسىن تىزگىندەپ، ەركىن كوسىلەتىن اقىن. تىنىسى كەڭ. قازاقى قارا ولەڭمەن- اق ءوز داۋىسىن توپتىڭ ىشىنەن بولەك الىپ شىقتى. ول ولەڭدە ءوزىنىڭ پىكىرىن تاڭبايدى، وقىرمانمەن اقىلداسىپ وتىرىپ شەشىم شىعارادى...

ءبىز «شىدەرىن ۇزگەن ات» سياقتى تەمىر بۇعاۋدى سان مىڭ تاسىلمەن، يشارامەن، نيەتىمىزبەن بۇزىپ- جارىپ، تاۋەلسىزدىك دەگەن بالاما ۇعىمعا قول جەتكىزدىك. ەندى ايتىڭىزشى، ادامزات تاريحىندا بۇدان اسقان قانداي ۇلى كورىنىس بولۋى مۇمكىن؟ اربىردەسىن جىلقى دەگەن قازاقتىڭ ءوزى عوي. اقان سەرى «باسپا- باس قىزعا بەرمەس جانۋارىم» دەپ قۇلاگەرگە بەكەر ايتقان جوق. ول جىلقىنىڭ اقسۇيەك قيمىلىنان وزىنە ءتان ۇقساستىقتى، بولمىستى سەزىندى. اسقار سۇلەيمەنوۆ «اداسقاق» دەگەن رومانىندا ءبىرجان سالدىڭ اۋىزىمەن «جالعاننىڭ جالعاندىعىن جىلقىنىڭ جانارىنان اسىرىپ كورسەتەتىن اينا قانە؟» دەپ بەينەلەدى. وسى ءسوزدىڭ استارىندا ءزىلدى مۇڭ، ازاتتىققا دەگەن قۇشتارلىق جاتقان جوق پا؟!

تاكەن ءالىمقۇلوۆتىڭ كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا جازعان «اقبوزات» دەگەن شىعارماسىندا جۇيرىك اتتى سۇلۋ قىزعا ايىرباستاپ الاتىن ەپيزود بار. رومان سوڭىندا باستى كەيىپكەر وققا ۇشقان اقبوزاتتى قۇشاقتاپ وتىرىپ، «دۇنيەدەن ۇلى جۇيرىك كەتتى» دەپ ەڭىرەپ، جىلايدى. شىعارمانىڭ يدەياسىندا ول جۇيرىك ات - جوعالىپ، توزىپ بارا جاتقان ءبىر ۇلت تاعدىرىنىڭ كورىنىسى ەدى، ياعني ەزگىگە الىنعان قازاقتىڭ قاسىرەتى بولاتىن. شىن جازۋشىعا ەشقانداي سەنزۋرا بوگەت بولا المايدى. قازاق جازۋشىلارى سول كەزدىڭ وزىندە دە ءوزىمىزدىڭ ىشكى ايقايىمىزدى كورسەتە ءبىلدى.

اقىن بۇل ولەڭنىڭ تاقىرىبىن انىقتاپ، بەلگىلەپ «ءبىزدىڭ ەگەمەندىك حاقىنداعى ەكى اۋىز ءسوز» دەپ قويعان. ەگەر جاي عانا «ەگەمەندىك حاقىندا ەكى اۋىز ءسوز» دەپ قويىلسا بۇل ولەڭ ءوزىنىڭ مىندەتىن تولىق اتقارا الماي قالاتىن ەدى. ءبىز ەگەمەندىك العاننان كەيىن بار دۇنيە- مۇلىكتى تالان- تاراجعا سالىپ، ءبولىپ الدىق. شەرحان مۇرتازا مەن كامال سمايىلوۆتىڭ ەپيستوليارلىق پۋبليتسيستيكاسىندا كەڭىنەن جازىلعان «نومەنكلاتۋرشيكتەر» يەن بايلىققا تەر توكپەي قولىن سەرمەي سالدى. الدىمىزدا سان تاراۋ جول جاتتى. نە ىستەرىمىزدى بىلمەي سەندەلدىك. بۇل زاڭدىلىق.

باقىت دەگەن ۇعىم دۇنيەمەن ولشەنسە، ءبىز نەگە باقىتتى ەمەسپىز دەگەن سۇراقتى اقىن ولەڭدە العا تارتادى. ماتەرياليستىك احۋال ادامداردىڭ اۋىزىمەن كوپ ايتىلعانىمەن، تاريحي باعانىڭ كورسەتكىشى بولعان ەمەس.

وسى ولەڭدى وقىپ وتىرىپ، ەرتەرەكتە اۋىلدا بولعان ءبىر وقيعا ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى. قىستىڭ كەزىندە جاباعى ۇيرەتۋ ناۋقانى باستالاتىن. ەن دالادا ادام كورمەي وسكەن تاعى جاباعىلاردى قولعا ۇيرەتىپ، جەم بەرىپ، قورادا ۇستايتىن ەدىك. سودان ءبىر كۇنى اساۋدى مىنۋگە ۇيرەتەم دەپ، دالاعا ءمىنىپ شىقتىم. اعام، مىنسەڭ اتتان ايرىلما، ەن دالاعا بەزىپ كەتەدى، - دەدى. سول ۇرەي سانامدا ساقتالىپ قالعان. اۋىلدىڭ ەكى- ءۇش ءيتى ارسىلداپ اتتىڭ الدىنان شىققاندا، اساۋ مەنى قالايدا جەرگە جىعىپ كەتتى. مەن جانتالاسىپ اتتان قارا ءۇزىپ قالماس ءۇشىن شىلبىرىن قولىما بايلاپ الدىم. ات ءبىراز سۇيرەدى، ماڭدايىمنان تەپتى، قولىمدى سىندىردى. قىسقاسى مەنەن قۇتىلدى. ءسال ەسەڭگىرەپ، ەسىمدى جيناسام، مەنەن ۇزاپ الىسقا كەتپەپتى. اۋىلدىڭ بالالارى اقىرىن عانا جانىنا باردى دا، شىلبىرىنان ۇستاپ الدى. اتتان تالاي جىعىلدىق قوي. ءبىراق، وسىنشاما ىنتا- ىقىلاسپەن مەنەن بوساپ شىققان جانۋاردىڭ قايدا بارارىن بىلمەي ابدىراپ قالعانىنا تاڭىم بار.

باقساق، بۇل مىنەز حالىققا دا ءتان ەكەن. ءوزىن بيلەپ، توستەپ، باعىت سىلتەگەن ادامدى جەك كورگەنىمەن، باعىنىشتى بولىپ قالادى. تاعدىرىن تاپسىرادى. بيلىك قولىنا تيگەندە سەندەلەدى. ويتكەنى ونىڭ بۇرىنعى ءومىر تارتىبىندە ءوزى ءۇشىن ويلاۋ دەگەن بولماعان. ەسەپتى فورمۋلاعا سالۋدىڭ جولىن ۇيرەنگىسى كەلمەي، كالكۋلياتورمەن شىعارا سالاتىن بالا سياقتى، ءبىزدىڭ قوعامدا سىرەسكەن جۇيەمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ادامدار ءالى دە كوپ.

مەن قايرىلىدىم، سەن- داعى بۇرىلشى، ءىنىم،

قالاي نە دەپ ۇعامىز مۇنىڭ سىرىن.

اياعىما قارايمىن - شىدەرىم جوق،

نەگە قاقساي بەرەدى جىلىنشىگىم؟

ەلىمىزدە بولىپ جاتقان ۇساق- تۇيەك تۇسىنىسپەۋشىلىكتەن باستاپ، اردان اتتاعان ءىرى تاعدىرلى ىستەردىڭ ارتىندا قۇلدىق سانانىڭ تاڭباسى بار. «كۇن قۇداي»، «كوسەم قۇدايعا» تابىنىپ وسكەن ۇرپاق ۇيرەتىلگەن سانانى جيىرما بەس جىلدىڭ ىشىندە قايدان تارك ەتسىن؟ ءبىزدىڭ «جىلىنشىگىمىزدىڭ قاقساي بەرەتىنى»، تىرلىگىمىزدىڭ اقساي بەرەتىنى وسىدان. ەسەنعالي راۋشاننىڭ ولەڭى بۇل دالدىكتى كوپ ءسوز شىعىنداماي سۋرەتتەپ بەردى ...

ولەڭنىڭ جۇمباعى، ۇلتتىڭ قۇپياسى دەگەن بولادى. قازاق بارا- بارا تامىرىنان اجىراي باستاسا، كەيىنگى جاستار بۇل ولەڭدى «جىلقىعا ارنالعان» دەپ باعا بەرۋى مۇمكىن. قالانىڭ جىلقى كورمەگەن بالاسى ولەڭدى مۇلدەم تۇسىنبەيتىن شىعار. ءبىراق، بۇل باسى مەن اياعى، كوزى مەن قۇلاعى بار قازاقتىڭ ناعىز ولەڭى ....

باعلان ورازالى. 2016

http://www.adebiportal.kz