جاينا جاكۋلينانىڭ جان جارىنا جازعان جۇرەكتى ەلجىرەتەر حاتى
ول كۇنى مەن ون توعىزعا، ال سەن جيىرماعا تولىپ ەدىڭ. ءبىزدىڭ ەڭ تاماشا كۇندەرىمىزدە تابىستىرىپ، جالىندى جىلدارىمىزدى قاۋىشتىرعانى ءۇشىن اللاعا العىس ايتامىن. مەنىڭ تۋعان كۇنىم سەنىكىنەن بىرنەشە كۇن بۇرىن بولاتىن. ستۋدەنت كەزىمىزدە سەنىڭ قالتاڭ مەنەن گورى «قالىڭ» ەدى. سەن ۇنەمى مەنىڭ تۋعان كۇنىمدى ەسكەرۋسىز قالدىرعانداي بولىپ، قاراشانىڭ جەتىسى كۇنى مەن ساعان تۋعان كۇن سىيلىعىن ۇسىنعاندا بارىپ، سەن ماعان توسىن سىي جاسايتىنسىڭ. ول مەنى قىسىلىپ- قىمتىرىلىپ قالماسىن دەگەنىڭنەن، ايالاپ- ارداقتاعانىڭنان ەدى. ءيا، ول سەن ەدىڭ، ول سەنىڭ جانىڭ، سەنىڭ بولمىسىڭ ەدى.
بەيجىڭدە تۇرعانىمىزدا ءبىر قىز ۇيگە تەلەفون شالىپ، سەنى ىزدەدى. مەن وعان سەنىڭ ۇيدە جوق ەكەنىڭدى ايتىپ، اتى- ءجونىن سۇرادىم: - مەن ءبىر قارىنداسى ەدىم، ءسىز كىمسىز؟ - دەيدى ايەل داۋىسى. «مەن دە قارىنداسىمىن عوي» دەيمىن مەن. سەن كەلگەن سوڭ ساعان ازىلدەپ: «مەن سەنەن ءبىر جاس كىشىمىن - ول ماڭگى، ەندەشە، مەن دە ماڭگى قارىنداستايمىن»، - دەدىم. ال بۇگىن شە، مەن ايتقانداي بولمادى. سەن قارتايمادىڭ، جاسىڭ ماڭگى توقتادى. ال مەن ەرتەڭگە، ەگدەلىك جاسقا جالعىز كەتەتىن بولدىم. سوندا مەنىڭ ەرتەدە ايتقان ەركەلىك ءسوزىم ەرسى بولعانى ما؟
ءبىراز جىل بۇرىن مەنىڭ تۋعان كۇنىمدى ۇيدە تويلادىق. سەن ۇيگە قانشا قىز شاقىرىپ، قىزمەت جاساتىپ، ايرىقشا اسەرمەن، سالتاناتپەن كەمەلىنە كەلتىرىپ ۇيىمداستىرىپ ەدىڭ. ال ءوزىڭ حانزادا بەينەسىنە ەنىپ، سۋىرىلا سويلەپ، ماعان ماقتاۋلار ايتىپ، ءالسىن- ءالى ءبىزدىڭ ماحابباتىمىزعا ماداق ارناپ تەبىرەنە جۇرگىزىپ تۇردىڭ. مەن ىڭعايسىزدانىپ، «جاسامىس تارتتىق ەمەس پە، تۋعان كۇندى جاس جۇبايلارشا جاساعانىمىز جاراسىپ تۇرعان جوق سياقتى» دەدىم. ەندى ويلاسام وسىنىڭ ءبارى جازمىشتىڭ ادەيى ورنالاستىرۋى سەكىلدى.
ءبىز 45 جاسقا تولاردا تۋعان كۇنىمىزگە سىيلىق بولسىن دەپ «مەرسەدەس» اۆتوكولىگىنە تاپسىرىس بەرىپ ەدىڭ. اۆتوكولىكتى الاتىن كۇنى سەن ماعان «مەنى كۇت، تۇسكى استى بىرگە ىشەمىز» دەدىڭ. مەن سەنى ءتۇس اۋعانشا كۇتتىم. ساعات ءۇش بولعاندا عانا جاڭا ماشينامىزعا وتىرىپ، ەندى مەيرامحانا ىزدەدىك. ءبىراز جەردەن كولىك قوياتىن تۇراق تاپپادىق. تۇسكى استى ۋاقىتىمەن ءىشىپ داعدىلاعان مەنىڭ شىدامىم ءبىتىپ ورىندىق ارقالىعىنا سۇيەنىپ وتىرىپ: «وتاعاسى، ەندى تۇستەنبەسەك ەرتەڭ تەلە ارنالار جازادى ءبىزدى» - دەيمىن.
- نەگە، نە دەپ ؟ - دەيسىڭ سەن.
- ەڭ سوڭعى ۇلگىدەگى مەرسەدەس اۆتو كولىگىندە ەكى ادام اشتان ءولىپتى دەگەن سەنساتسيا بولادى، - دەيمىن. سونداعى قارقىلداپ كۇلگەن داۋىسىڭ ءالى كۇنگە قۇلاق تۇبىمنەن جاڭعىرادى.
سەن قىرىق توعىزعا تولعان كۇنى مەن جاپونياعا ۇلگەرىپ جەتىپ، سەنىڭ جانىڭدا بولىپ ەدىم. مەيرامحانا سەنىڭ تۋعان كۇنىڭە سونشاما اسەم، ادەمى بال كۇلشە سىيلاپ ەدى. قوناق ۇيگە ورالعاندا سەن مەنىڭ قوس قولىمدى الىپ، «سەن جەتتىڭ- اۋ، اقىرى!»- دەپ، كوز جاسىڭدى توگىپ جىبەرىپ ەدىڭ. ال ءبىزدىڭ سول جولى بولىنگەنىمىزگە توعىز- اق كۇن بولىپ ەدى. وندا دا مەن جاپون ەلشىلىگىنىڭ ۆيزاسىن كۇتىپ، بەيجىڭدە قالىپ قويعان بولاتىنمىن.
سەنىڭ ەلۋ جاسىڭدى ءبىز ەمحانادا وتكىزدىك. اعا- جەڭگەلەرىمىز، بالالارىمىز بەيجىڭگە جينالدى. قىزىمىز قانشاما شاردى بىردەن ۇرلەپ، پالاتانى، كوريدوردى ارلەندىرىپ ءجۇر. ۇلىمىز ۇرلەگەن شارلاردى ۇستاپ ەرسىلى- قارسىلى ويناق سالادى. تۋىستارىمىز، دوستارىمىز، ارىپتەستەرىمىز ءار تاراپتان بەينەلى قۇتتىقتاۋ جولدادى. ءبىزدىڭ كوزىمىزدە جاس، كوڭىلىمىزدە مۇڭ، جۇرەگىمىز جىلاپ تۇرىپ سەنىڭ تۋعان كۇنىڭە ارنالعان وتتاردى جاعىپ ەدىك. مەن ول كۇننىڭ سەنىڭ سوڭعى تۋعان كۇنىڭ بولارىن ويلاماپپىن. سەن جاراقاتىڭنان قانسىراپ، ەستەن تانىپ ۇزاق جاتتىڭ. قايتادان باسىڭدى كوتەرىپ، ءۇنسىز قالعانىڭدا دارىگەرلەر قاتتى ابدىراپ، «سەنى اقىلىنا كەلە المايدى، قازىر كىسى تانىمايدى»، - دەدى. مەن قايتەرىمدى بىلمەي قارسى الدىڭا بارىپ، - اسقار، مەن كىممىن؟ - دەدىم. سوندا سەن سۇق ساۋساعىڭمەن مەنى نۇسقاپ، سونان سوڭ جۇرەگىڭدى كورسەتكەندە، «مەنىڭ سۇيىكتىمسىڭ» دەگەن ءسوزدى ەستىپ تۇرعانداي بولىپ ەدىم.
ءبىزدىڭ تۋعان كۇنىمىز كەلە جاتىر، اسقار. تۋعان كۇنىمىز قۇتتى بولسىن! ءبىراق سەنسىز مەن ونى قالاي تويلايمىن؟ سەن مەنىمەن بىرگە قارتايۋعا ۋاعدا بەرىپ ەدىڭ، قايداسىڭ ەندى؟ ەڭىرەگەنىمدى، ەتەگىم جاسقا تولعانىن كورەسىڭ بە سەن؟ سەن گەرمانياعا كەتىپ ءتورت جىل بويى الىستاۋدىڭ ازابىن تارتىپ ەدىك عوي. «سەن ەندى ەشقاشان بولىنبەيمىز»- دەگەنسىڭ. ءبۇيتىپ ايىرىلامىز دەدىك پە؟ ءبىزدى ادام ايىرعان جوق، قۇداي ايىردى.
ءبىز 31 جىل بىرگە ءومىر سۇردىك. ءبىر بىرىمىزگە كۇن سايىن ەمىرەنىپ، كۇن سايىن تەبىرەنەتىن ەدىك. ونىمىزدى قۇداي كوپ كوردى مە ەكەن؟ سولاي شىعار. ەرتەرەك بىلگەندە بالكىم، باسقاشا جاسار ما ەدىك؟ كەشە كورگەن اۋىل بۇگىن جوق، ۋاقىت قايتا اينالىپ كەلمەيدى، ءبىراق سەن بارسىڭ، سەن مەنى كورەسىڭ، ايالايسىڭ، كۇتەسىڭ. سەن مەنى تۋعان كۇنىممەن قۇتتىقتايسىڭ. كوز جاسىمدى قۇرعاتاسىڭ. مەن دە سويتەمىن، تۋعان كۇنىڭمەن اسقار! تۋعان كۇن ماڭگى تويلانسىن!
جاينا جاكۋلينا
28.10.2016
***
اسقار ءانۋار ۇلى جاكۋلين - الاشتىڭ ارداقتى ازاماتى. ءوزىنىڭ اتاسى جاكۋلا كۇشىك ۇلى 1885 -جىلى ومبىداعى فەلدشەرلىك تەحنيكۋمدى بىتىرگەن. سول زامانداعى پاتشا ارمياسىنىڭ اسكەري دارىگەرى بولعان. 1909 - جىلى سول كەزدەگى پروجيەۆسكيي (قىرعىز جەرىندە) گۋبەرنياسىنىڭ حاتشىسى دەڭگەيىمەن قىزمەتتەن بوساپ، تۋعان جەرى - اقسۋاتقا قايتقان. 20 -جىلدارى الاش قوزعالىسىمەن نيەتتەس، تىلەكتەس بولعانى ءۇشىن قۋدالانىپ، اقىرى بالالارىن- اۋىلىن الىپ، قارۋلى قارسىلىقپەن شاۋەشەككە وتكەن كىسى. 1933 -جىلى شاۋەشەكتە بەلگىسىز جاعدايدا وققا ۇشقان.
جاكۋلانىڭ ءىنىسى - ءابىلماجىن دە 1912-1917 جىلدارى ۆارشاۆا مال دارىگەرلىك ينستيتۋتىن بىتىرگەن كىسى. 1936 -جىلى الاششىل «حالىق جاۋى» رەتىندە اتىلعان.
ال اسقاردىڭ اكەسى ءانۋار، ونىڭ اعاسى ماعاۋيا قىتايداعى ءۇش ايماق ۇكىمەتىنىڭ بەلدى كادرلارى بولعان، ول جاقتا ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلاردا ەكەۋى ەكى ايماققا باسشى بولعان ادامدار. ال اناسى - ءباتيما جاكۋلينا دا ءوز عۇمىرىندا ۇلكەن لاۋازىمدى قىزمەتكە جەتكەن جازۋشى، شەشەن ءتىلدى اسا تاربيەلى، بەدەلدى ادام بولعان.
اسقار ءوزى قىتايدا تۋىپ-وسكەن، ءبىراز جىل گەرمانيادا تۇردى. كەيىن قىتايعا قايتا كەلىپ، پەكيندە ۇلكەن جەكە مەنشىك قۇرىلىس كومپانياسىن قۇرىپ، ءىرى عيماراتتار تۇرعىزدى. باي بولدى، ۇيلەندى. سويتە تۇرا ءسابيلى بولار ساتتەرىندە پەكيندى، بايلىقتى ءبارىن تاستاپ، جارى جاينانى جەتەلەپ، تاۋەلسىز قازاقستانعا - الماتىعا ءبىرجولاتا ورالدى. ونىمەن سۇحباتتاس، سىرلاس بولعان ازاماتتار ونىڭ سونشاما تەرەڭ ءبىلىمدى ەكەنىن، ەلىنە، ۇلتىنا، ۇلتتىق مەملەكەتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى شەكسىز ەكەنىن، جانە ونىڭ بيىك مادەنيەتتى ءارى جايساڭ ازامات ەكەنىن بىلەدى. ول اتىمتاي جومارت، ۇلكەن مەتسەنات ەدى، ءارى كەرەمەت ىسكەر ۇيىمداستىرۋشى ەدى.
قازاقستانعا كەلگەننەن كەيىن، ول «اساي» دەگەن كومپانيا قۇرىپ، ونى بيىك قارجىلىق مەكەمەگە اينالدىردى. ءىرى مادەني شارالاردى ۇيىمداستىردى. اسقار جاكۋلين بىرنەشە تىلدە (قىتاي، نەمىس ، اعىلشىن، تۇرىك جانە ءوز انا تىلىندە ) ەركىن سويلەيتىن. ەلگە ورالعان سوڭ قازىرگى كيريلليتسا جازۋىمەن قوسا ورىس ءتىلىن دە جاقسى مەڭگەرىپ الىپ ەدى. ۇيعىر تىلىندە دە ادەمى ازىلدەر ايتىپ، شالقايا شاشىلىپ كۇلەتىنى بولاتىن.
اسقار جاكۋلين ۇزاققا سوزىلعان ناۋقاستان 2016 -جىلى 2 - اقپان كۇنى قىتاي استاناسى بەيجىڭدە ماڭگىلىك ساپارعا اتتاندى. ونىڭ وسيەت حاتى «قامشى» پورتالىندا جاريالانعان.