ءار ايماقتاعى قازاقتىڭ سالت- داستۇرىندە قانداي ەرەكشەلىكتەر بار؟

None
None
نۇر- سۇلتان. قازاقپارات- اتىراۋ مەن التايدىڭ اراسىن كەڭ جايلاعان قازاقتىڭ ۇلتتىق ءداستۇرى قانشاما عاسىرلاردان بەرى ەش وزگەرمەگەن. ءبىراق، كليماتى مەن جەرگىلىكتى ادەتتەرگە بايلانىستى كەيبىر وڭىرلەردە ەت تارتۋ ءداستۇرى مەن قوناق كۇتۋدە ءبىرشاما ايىرماشىلىق بار.

مىسالى، شىمكەنتتە «ماحاببات شايى» دەگەن ەرەكشە شاي بار ەكەن. ال، ەلىمىزدىڭ باتىس بولىگىندە ورنالاسقان اقتوبە وبلىسىندا قوناق كۇتۋ مەن قوناق كادەلەرىنىڭ وزگە وڭىرلەرمەن سالىستىرعاندا وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار. اقتوبەلىكتەردىڭ كەلگەن قوناقتى اسپەن ەمەس، قاباقپەن قارسى الۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمىن ايماقتاعى ءار ادام تۇسىنەدى. قۇدا- قۇداعاي، ءيا اقتوبەدە قۇداعيدى «قۇداعاي» دەيدى.

ءۇيدىڭ كەنجە بالاسى ءار قوناقتىڭ قولىنا سۋ قۇيىپ باتا السا، كەلىندەرى كەلگەن جۇرتتى شايعا قاندىرادى. جانە باتىستىڭ كەلىندەرى ءيىلىپ سالەم سالۋمەن دە ەرەكشەلەنەدى. ال ەت تاباعىن العاندا كەلگەن قوناققا ءيىلىپ قۇرمەت كورسەتىپ بارىپ الادى. اقتوبەدە تاباق تارتۋدىڭ دا وزگەشەلىكتەرى جەتەرلىك. كەلگەن قوناققا مىندەتتى تۇردە مال سويىلىپ، باسى مەن جامباسى تارتىلادى. ال سوعىم كەزىندە كورشى- قولاڭ، تۋما- تۋىس، قۇدا- جەكجاتقا سىباعا رەتىندە شەكەسى اسىلادى. ال قۇدا ءتۇسىپ، ۇكى تاعۋعا كەلگەن قىزدارىنا قالىڭ مال مۇلدەم سۇرالمايدى. قىزدىڭ جاساۋىندا دا ەرەكشەلىكتەر جوق ەمەس.

«قىز بالانىڭ قىس كيەتىن نەمەسە جاز كيەتىن كيىمدەرى، سىرت كيىمى، اياق كيىمدەرى قىسقى- كۇزگى دەگەن سياقتى وسىلاردىڭ بارلىعىن قىزدىڭ ارتىنان اكەلىپ جاتادى. ءبىراق مۇنداي ءۇردىس ءبىزدىڭ اقتوبە وبلىسىندا جوق. كوبىنە بىزدەردە ەندى قىز بالانىڭ ۇلكەن ۇيگە نە كەرەك بولسا، كىشى ۇيگە دە سول كەرەك دەگەن سياقتى، وزدەرىنىڭ كۇندەلىكتى تۇتىناتىن تۇرمىستىق زاتتارىن، ياعني كورپە - توسەگىن مىنە وسىلاردى الىپ بارىپ، سول بالالاردى ءۇي بولىپ كەتۋىنە سەپتىكتەرىن تيگىزىپ جاتادى»، - دەيدى الماگۇل سارىباي.

ال ەلىمىزدىڭ شىعىسىندا اسقان ەتتى تەك سىيلى قوناقتارىنا تۋراتادى. سونداي- اق، الدىمەن جاڭا سويىلعان مالدىڭ ەتىنەن قۋىرداق دايىندالىپ ۇسىنىلادى، كەيىن ەت اسىلادى. جانە مەيمانعا سورپاسى مەن قىمىزىن بىرگە اكەلىپ، قالاعانىن قۇيىپ بەرەدى.

ال سولتۇستىك وڭىردە قادىرلى قوناققا دايىندالعان ەت، اسىرەسە مالدىڭ باسى، جامباسى، ومىرتقاسى، قازى- قارتاسى مەن شۇجىعى استاۋعا مولىنان، تولتىرىپ سالىنادى. بۇل مولشىلىقتىڭ بەلگىسىن بىلدىرەدى. داستارحانعا اكەلىنگەن ەتتى ءۇي يەسى تۋراپ بولعان سوڭ، سورپاعا پياز قوسىلعان تۇزدىق قۇيادى. ەتتىڭ الدىندا قىمىز بەرسە، كەيىن سورپا ۇسىنىلادى.

«جامباستى قالدىرادى. تۋرامايدى. كەلە الماعان قوناققا ءدام تاتسىن دەپ»، - دەيدى پەتروپاۆل قالاسىنىڭ تۇرعىنى جۇماش سەيىتبەك.

سونىمەن قاتار ەڭ الدىمەن ەتتى ءۇي يەسى الۋ كەرەك. ءۇي يەسى ۇلكەن ادام «ءبىسمىللا» دەپ قۇرمەتتى تاعامنان تاتايىق دەپ الادى. كەيىن وتىرعان ۇلكەن ادامدارعا الىڭىزدار دەيدى.

وڭتۇستىكتىڭ قازاقشا ەت تارتۋ ءداستۇرى وزگە وڭىردەن كوپ الىس ەمەس. ال، داستارحان مازىرىنە قارا شاي مەن كوك شايدان ارالاستىرىپ دەمدەلەتىن «ماحاببات شايى» پايدا بولعالى دا ءبىراز ۋاقىت ءوتىپتى. قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارىندا وعان «تاشكەنت شايى» دەپ رەسمي اتاۋ تاڭىلعانىمەن، قالىڭ جۇرت اۋىزەكى تىلدە «ماحاببات شايى» دەپ اتايدى.

«ماحاببات» شايى ول قارا شاي مەن كوك شاي ەكەۋىن ارالاستىرىپ دەمدەلەدى. ليمون سالامىز كىشكەنە. ءتاتتى بولۋ ءۇشىن قانت سالامىز»، - دەيدى شىمكەنت قالاسى تۇرعىنى كابيرا سامبەتوۆا.

قوعامدىق تاماقتاندىرۋ ورىندارىنان بولەك، قازىر شىمكەنتتە، ءاربىر وتباسىندا «ماحاببات» شايىن ىشەتىندەر سانى كوبەيگەن. ليمون مەن كوك شاي قوسپاسى بار، وسى ءبىر شايدىڭ ءتۇرىن ماماندار اعزاعا پايدالى ەكەندىگىن ايتادى.


سوڭعى جاڭالىقتار