ەرەكشە ءتۇز تاعىلارى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - سىزدەر الەمدىك چەمپيونات، وليمپيادا ويىندارى، باسقا دا اقىل مەن سەرگەكتىكتى قاجەت ەتەتىن جارىستار تۋرالى جاقسى بىلەسىزدەر. بۇعان قاتىسقان قىز- جىگىتتەر جەڭىمپاز اتانسا، ولاردىڭ كەز كەلگەنى سىيلىقتان دا قۇر قالمايدى.

ال تابيعات اياسىنداعى اڭدار شە؟ ولاردىڭ اراسىندا دا اقىلدىلارى بار. جۇيرىكتەرى رەكورد جاساپ جاتادى. ءبىراق ولاردى ەرەكشە قۇرمەتتەپ، اتىن اسپانداتىپ جاتقان ەشكىم جوق. بۇگىن ەرەكشەلىكتەرىمەن بەلگىلى بولعان ءتۇز تاعىلارىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

ەڭ جۇيرىك قۇس سۇر قارلىعاش. كىشكەنتاي عانا قۇستىڭ جىلدامدىعى ساعاتىنا 335 شاقىرىمدى قۇرايدى.

ەڭ جۇيرىك يت تازى. ول جىلدامدىعىن ساعاتىنا 60 شاقىرىمعا جەتكىزە الادى.

ەڭ شاپشاڭ جىلان قارا مامبا. ول ساعاتىنا 11 شاقىرىم جىلجي الادى.

ەڭ باياۋ قوزعالاتىندار ءۇش اشالى اياعى بار سۇتقورەكتىلەر. ولار مينۋتىنا 2 مەترگە قوزعالادى. تالعا ورمەلەگەندە جىلدامدىعىن 3 مينۋتقا ارتتىرا الادى. ءتولىنىڭ داۋىسىن ەستىگەندە، ءتيىستى جەرگە بارۋ ءۇشىن جىلدامدىعىن قوسىمشا ارتتىرادى.

قۇرعاقتاعى ەڭ ءىرى جانۋار افريكالىق ءپىلدىڭ ەركەگى. ونىڭ بيىكتىگى 3,8 مەترگە دەيىن جەتەدى. تۇمسىعىنىڭ ۇشىنان قۇيرىعىنىڭ ۇشىنا دەيىن ەسەپتەگەندە ۇزىندىعى 10 مەتر، سالماعى 11 تونناعا دەيىن جەتەدى.

الەمدەگى ەڭ كىشكەنتاي سۇتقورەكتى كىشكەنتاي جەرتەسەر. ونىڭ ۇزىندىعى 35-52 م م، قۇيرىعى 24-30 مم، سالماعى 1,2-1,7 گ.

ەڭ بيىك جانۋار جيراف. 1930 -جىلى كەنيادا تابىلعان جيرافتىڭ بيىكتىگى 5,86 مەترگە جەتكەن.

ەڭ زەردەلى، سابىرلى اڭ اق ايۋ. ول جەمتىگىن ساعاتتاپ كۇتە الادى.

ەڭ كۇشتى سوققى جاسايتىن - تۇيەقۇس. ونىڭ سوققىسى جىلقىنىڭ تەپكەنىمەن بىردەي. سوندىقتان وعان جاقىنداۋ قاۋىپتى. سونداي- اق ول ءىرى قۇس سانالادى. ەركەگىنىڭ بويى 2,74 م، سالماعى 156,5 كگ.

ەڭ جوعارى قىسىم شىعاراتىن ماسا. ول تۇمسىعىنداعى ءبىزىن 100000 اتموسفەرالىق قىسىمدا قولدانادى.

ەڭ ۇزاق جۇكتىلىك ازيا نەمەسە ءۇندى پىلدەرىندە كەزدەسەدى. ول ءتولىن ەكى جىل كوتەرەدى. ءارى ۇقىپتى «انا» رەتىندە دە بەلگىلى. تولىنە 20 اي بويىنا كۇتىم جاسايدى.

ەڭ اينالمالى كوزى بار جاندىك - حامەلەون. ەكى كوزى ەكى ءتۇرلى جاعدايدا اينالانى شولىپ شىعادى.

ەڭ ومىرتقاسى كوپ جاندىك - جىلان. جىلاندا 450 گە دەيىن ومىرتقا بولادى.

ەڭ ۇزىن ءتىس گابون جىلاندارىندا. افريكادا تىرشىلىك ەتەتىن ولاردىڭ ءتىسىنىڭ ۇلكەندىگى - 5 س م، ۇزىندىعى - 1,83 م.

ەڭ قاۋىپتى جاندىك جىرتقىش جارعانات. امەريكادا ءومىر سۇرەتىن ول ءتۇرلى اۋرۋ تاراتاتىندىعىمەن بەلگىلى. دەرتتى جەمتىگىنىڭ قانىن سورىپ جاتقاندا جۇقتىرادى. سونىڭ سالدارىنان كۇن ىستىق ايماقتاردا جارعاناتتىڭ جەمتىگىنە اينالاتىن مال سانى جىلىنا ميلليونعا جاقىندايدى. ونىڭ قاتارىندا ادامدار دا بار.

ەڭ مەشكەي قىرقاياق. ول ءبىر ايدا ءوزىنىڭ سالماعىنان 600 ەسە كوپ تاماق جەيدى.

ەڭ اشتىققا شىدامدى جۇرەتىن اڭ قاندالا. ول ەكى اي بويىنا اش جاتا بەرەدى.

ەڭ ءتوزىمدى جاندىك تاراكان.

ەڭ ۇزاق جاساعان اڭ شيمپانزە. گەينە اتتى مايمىل چيكاگو ساياباعىندا 50 جىل ءومىر سۇرگەن.

ەڭ ۇزاق جاسايتىن جاندىكتەر اق قۇمىرسقا. ولار كوپ جۇمىرتقا سالۋمەن قاتار 50 جاسىندا دا جۇمىرتقالاي بەرەدى.

ەڭ ساياحاتشىل جاندىك كوبەلەك. ولار ۇزاق قاشىقتىققا ساياحاتتاپ، باعىتىنان اداسپاي، قۇرلىقتان قۇرلىققا وتە بەرەدى.

ەڭ مىقتى بوگەت جاساۋشى - قۇندىز. ولار بيىكتىگى ەكى مەترگە جەتەتىن بوگەتتەر تۇرعىزا الادى جانە ول سۋ تاسقىنىنا دا توتەپ بەرەدى.

ەڭ ەرەكشە تاعى كالمار. ونىڭ قانى كوگىلدىر. ءۇش جۇرەگى بار.

«ايقىن»